Alþýðublaðið - 29.03.1957, Qupperneq 5

Föístucíagur 29. marz - 1957
©

í DAG, 29. iiiarz árið 195“,
era 19 ásr liðia frá því aft Hekla
foyrjciði a<i gjésa. Sá ðaprtir cr
fiestian iestndum enn í fersku
mhini og vcröar efulaust Inngi
einn af hei;n d'iguin í lífi maana
er síðast gleymast, enda aS vort-
bbi, sá atburður er cian sá
merkasti, cr þessi kynslóð hef-
tir lii'að.
í tilefni dagsins gerir Al-
jpýðubiaðiö sér ferS til Sigurð-
,ar k'crarinsscnar jarðfræðings,
í rannsó-knarstofu Náttúrugripa
safnsins við ííringbraut. en
. hann- er emn' þeirra jarðfræð-
inga, er mest uanu að rannsókn
om gpssins.
— Já, það er vclkomið, seg-
ír Siguríur, —- að spjalla dá-
lítið um Heklugosið. en mig
'langar til að taka skýrt fram,
að þó að ég verði hér fyrir svör- j
um, þá er minn hlutur sízt
rneiri en margra annarra. s?m
unnu að rannsóknum Heklugoss
íns sumarið 1947.
MARGIR UNNU AB
RANNSÓKNUM.
Hér unnu margir að, og við
verðum að nefna þá jarðfræð-
■ ingana Guðmund Kjartansson,
Pálrna heitinn Hannesspn,
Steinþór heitinn Sigurðsson og
Trausta Einarsson, prófessor,
auk margra annarra, sem komu
þar rnikið við sögu.
Af áhugamönnum verður að
geta þeiri'a Arna Stefánssonar,
Óswaldar Kmudsen. Guðmund-
ar Einarssonar og Vigfúsar Sig-
urgeirssonar. AUir þessir menn
hafa legt citthvað af þeim
grundvelli, seni rannsóknir eru
nú byggðar á.
Dr. Siifurður Þórarinnsson
!
Hvað um kvikmyndirnar?
1 — Mvnd þpirra Ama Stefáns
sonar og Steinþórs Sigurðsson-
a.' er tvímæialaust bezta vís-
| indalega kvikmyndin frá Heklu
! gosinu.
Hef'ur hún ekki farið víða?
— Jú. Heklumynd Árna og
: Steinþórs hefur farið víða, hún
hefur verið sýnd á öllurn Norð-
urlöndunum, Hollandi og Frakk
landi. Mynd Guðmundar Ein-
arssonar hefur verið sýnd í
Þýzkalandi, Finniandi og víðar
og Heklumynd Óswaldar Knud-
' sen hefur farið til sýninga alla
i leið austur í Moskvu.
VíSINDARIT í FIM.M
BINDUM VÆNTANLEGT.
Ilversu mikið hefur verið gef-
j ið út af rannsóknum vísinda-
manna á Heklugosinu ? ,
— Strax og gosinu slotaði var
hafin útgáfa á vísindaritum um
Heklugosið. Yísináafélag ís-
leiulinga og Nátíúrugripasafnið
gefa út ritin og eru þegar kom-
in út nokkur hefti með ritgerð-
um eftir Trausta Einarsson,
Guðmund Kjartansson og mig.
Ætlunin er að ritið verði sam-
tals fimm bindi. Trausti Einars-
son prófessor hefur þegar skrif-
að sex ritgerðir, ég hef skrifað
tvær, Guðmundur Kjartanssón
eina og önnur er í prentun.
Ritgerðir Trausta eru að
miklu leyti skrifaðar út frá eðl-
isfræðilegu sjónarmiði, og fjalla
i einkum um hraunrennsli og
I eiginleika hraunsins o.s.frv.
Guðmundur Kjartansson hef
ur skrifað um vatnsflóðið fyrsta
daginn og von er á ritgerð eftir
hann um kolsýruútstreymi.
Sjálfur hef ég skrifað um ösku
fall og lýsingu á byrjun gossins
og aðdraganda.
VA.KÍÐ MIKLA ATHY6LI.
Óhætt er að fullyrða, að rit-
gerðasafnið, sem út er komið
hafi vakið athvgli víða um
heim, ekki sízt ritgerðir Trausta
Einarssonar, prófessors. Hekla
er jú gamalkunnugt eldfjall og
vísindamenn fylgjast. með ár-
j angri rannsókna okkar, auk
I þessa vísindarita hafa birzt
fjöldamargar gréinar á mörg-
jum málum um Heklugosið.
GOSIÐ ÍTARLEGA
EANNSAKAD.
Að undanskildum rannsókn-
um, á eldgosinu í Paríeitfin, sem
gaus árm 1943 til 1952, þá mun
varla nokkurt stórgos haí'a ver-
ið rannsakað ítarlegar en þetta
Fleklugos.
EiNGÖNGU ÍSLENZKIR
VÍSINDAMENN.
Unnu margir erlendir
indarnenn að gosinu?
Myndin er tekin úr flugvél norður af Heklu fyrsta gosmorg-
uninn af hraunstraumnum, sem stefnir á Mundafell.
— Steinþór heitinn Sigurðs
son vakti mig laust .Í5Trir kl. '
um morgun gosdaginn og sagði
mér tíðindin. Nú, urn viðhrögð- í
in, ja. ef til yill ætti-ég að sýna!
þér dagbók mína frá þessum;
fyrsia, degi. —
Og nú kemúr það. í Ijós, aö j
dr, Sigurpur Tórarinsson jarð- j
fræðingur á í skúffu sinni tíu j
fullskrifaðar dagbækur frá j
Heklþgosinu, , allt írá fyreta
degi og aðallega éru bækurnar
•skrifáðar fyrsta sumarið. Þetta
hefur enginn komizt í áður til
að preiita upp úr, enda ekki ætl
•að til birtingar, 'segir Sigurður,
j en' hér má þó glöggt sjá fyrstu
j viðbrögðin: .
j Og hérna birtist upphafið að
— Nei, hingað komu að vísu dagbók ár. Sigurðar Þörarins-
nokkrir útlendir jarðfræðingar, ' sonar um Heklugosið:
en ekki hafa birzt neinar vís- {
indalegar rannsóknir eftir þá. IÞÁ ER ÞAÐ BYRJAÐ
vis-
Auðsætt vár að gosið myndi
vera í HckLu eða nágrenni.
Þsgar var farið að undirbúa
flugferð £rá Flugfélagi ís-
lands msð jarðfræðinga,
blaðamenn og myndasmiði.
Var ákvcðið að mætast úíi á.
fiugvelli ki. 19.
ETNA C'G HEKL'A
Gosið var brátt á allra vör-
um. BíistjórÍTm, sem keyrði
inig ríiðar í bæ, var ]>ó ekk-
crt kissa á gosíregninni. Hann
er þarna að austan. „Það var
svo sem ekki við öðru að bú-
ast úr því að Etna var byrj-
Framhald á 9. síðu.
Toppgígur Heklu, sem nú er 1491 m. hár.
Sigurður Þórarinsson tók myndirnar)
Það voru þvi einvörðungu ís-
lendingar, sem rannsökuðu gos- j
ið' f'rá visindalegu sjónarmiði,
og ritgerðasafnið um Heklugos-
ið er því eingöngu skrífað af
hérlendum mönnum.
í SMÍÐUM Elt SAGA HEKLU.
Það ge'ta ' liðið nokkuð mörg
ár þángað' til ö!l bindí í þessu
safni-éru komin-út. Slikar 'ránn
sóknir taka 'ávallt langan -tima.
Nokkru aóur en Héklugosið
hófst var ráðið að ég semdi rit
um sögii Heklu gegnum aldirn-
og er það Rangæingafélagið,
sem gef'ur bókina út. Nú, syo
kom gosið.'og setti strik i reikn-
inginn. Baeö;, vegna ..þess - og
armars hefur þaö svo dregizt að
slík- fit gæti orðið iilbúið. En
þetta verður ali rni-kið :rit,
DAGBÓK FRÁ FVRSTA -
, GOSDKGI. . ]
j Ef ég spyrði nú- um áhrif af;
j fyrstu frért um. að gos væri í í
j Heklö?
„fOukkaa laust fyrir 7 um
morguíiinn var ég vakinn af
hringiitgíi í simanum. I sím-
anBH var Steinþúr Sigurosson '
o-g inælti: .,ÞÁ . ER ÞAÐ
B¥RJAГ. Kvað Björn veð-
urfræðing'. Jónsson hafa
, hringí og tjiáS, aft uhdarlegur
. -mökkíir sæist stíga upp í
í'fusíri og' niúntH véra gos- ‘
niiökkur-. Ég þaut út í dyr og
sá. þá; mökkinn :st,íga upp á ■
hiittinitm s áttiiia tji lieklu.
Yar -mökluir/sá líkastur því
þegar Geysisgos sær há-
mariii í íaisveröu hvassviðri
sv.ö 'aS' .váiarS-.S'tríikkast' beint
upp, en kembir úr mekkinum.
ofara ‘tií.
Ánð&ætt var að möklturinn
mýodí ■gevsihár. Síftar um dag '
íiiii'frétti. ég'að'Sfeíndór hé'fði j
mælt rnökkinn strax er hann! Steinþór SigurSsson magister,
sá hann, Var barm sam- j. er lagði sig manna mest fram
kvæmt þeim mælingum ea. j um rannsóknir Heklugossins
23 OGO metra hár (kl. 10.50 ] þar til hann beió bana við
var mökkurinn 6K°). j kvikmyndatöku- 2. nóv. 1947»