Alþýðublaðið - 18.08.1957, Blaðsíða 5

gjHnnudagur 18. ágúst 1957.
AíþýgubíaSiS
RÚM hálf öld er nú liðin síð-
an ,,Tommy“ Sopwith leitaði í
fyrsta skipti ævintýra í loftinu.
l>á voru engin vélknúin flug-
tæki til á Bretlandi, aðeins loft-
fcelgir, háðir duttlungum veðra
<og vinda, en um leiði tilvalin
farartæki til að veita nokkra
svölun sterkri ævintýralöngun
ungs og auðugs manns, sem
'þegar hafði vakið mikla athvgli
á sér fyrir akstur hraðbíla og
Jiraðbáta.
í dag getur Sir Thomas Sop-
with, forseti hinnar miklu flug
vélaframleiðslu, Hawker Sidde
ley Group Ltd., litið um öxl yf-
ír l'engri starfsemi í þágu flugs
og flugvéla en nokkur maður
annar núlifandi.
PRÓFSKÍRTEINI
SEM FLUGMAÐUR
Árið 1906, þegar Thomas var
átján ára að aldri, gerðist hann
þátttakandi að samtökum, sem
síðar urðu Konunglega brezka
flugfélagið. Hann greiddi fimm
sterlingspund fyrir fyrstu
kynni sína af vélflugi, flaug í
lítilli Farman-tvíþekju og var
flugmaðurinn franskur, Blon-
deau að nafni. Nokkrum árum
síðar, eða í októbermánuði
1910, kom hann aftur á flug-
völlinn í Brookland, en þaðan
hafði hann lagt upp í fvrsta
skiptið, — en að þessu sinni
hafði hann með sér Howard
Wright einþekju, fjörutíu hest-
afla.
Eíns og venja var í þann tíð
hugðist hann setjast upp í flug
vélina, leggja af stað og kenna
sér flugið sjálfur. Svo illa fór
að honum mistókst fyrsta til-
raunin, braut flugvélina, en
slapp sjálfur ómeiddur; varð
ekki meira um en það að hann
keýpti nýja Howard Wright
flugvél og hélt sjálfsnáminu á-
fram viku síðar. Eftir að hafa
rennt flugvélinni nokkrum sinn
um um grasi gróinn völlinn hóf
hann hana á loft, flaug beint
nokkurn spotta, hnitaði síðan
nokkra hringi, — og tók flug-
prófið og hlaut skírteini sitt
seinna um daginn. Var hann
31. flugmaður brezkur, sem
slíkt skírteini tók. Ekki var
hann þó ánægður með dagsverk
íð fyrr en hann hafði flogið
með farþega.
Skömmu síðar flaug hann
169 mílur — 271,9 km. — eða
frá Eastchurch í Kent til Beu-
mount í Belgíu, og vann þar
með þau fjögur þúsund sterl-
íngspunda verðlaun, sem barón
de Forest hafði 'heitið fyrir
lengsta flug frá Bretlandi inn
á meginland Evrópu árið 1910.
FRÆGUR LÆRISVEINN
Að lokinni lærdómsríkri ferð
um Bandaríkin árið 1911 kom
hann heim aftur sem reynslu-
flugmaður og opnaði skömmu
síðar flugskóla sinn að Brook-
land 1912. Einn af fyrstu nem-
endum hans var Hugh Trench-
ard fl’ugforingi og fyrsti aðmír-
áll konunglega brezka flugflot
ans, — ef til vill rnesti og fram
sýnasti maður í þeirri stöðu
enn sem komið er.
Annar nemandi hans við
flugskólann var ungur Ástral-
íumaður, Harry Hawker að
nafni, og þegar Sopwith stofn-
aði flugvélaframleiðslufélag
sitt árið 1912 varð Hawker
reynsluflugmaður, en Sopwith
gerðist sjálfur yfirverkfræðing
ur.
Sjávarúive
E lí I; Bl If i* n t; n

Sir Thomas Shopwith
— sem lærði flugið ó einum clegi af
sjálfum sér.
Á eftirfarandi árum ollu flug
vélar þær, er fyrirtæki þetta
framleiddi, tímamótum í sögu
fluglistarinanr, og urðu tvíveg-
is til þess að bjarga Bretum og
bandamönnum þeirra frá ósigri
í heimsstyrjöld.
Árið 1919 sleit Sopwith því
fyrirtæki og stofnaði síðar
Hawker Aircraft Ltd. og gerð-
ist forseti þess ag framkvæmda
stjóri. Þetta fyrirtæki var síðan
stækkað og keypti allmörg flug
vélaframleiðslufélög. Fyrirtæki
þetta hefur um langt skeið
framleitt margar flugvélar, sem
hlotið hafa heimsfrægð, og enn
færir fyrirtækið út kvíarnar.
En þrátt fyrir allar breyt-
ingarnar, sem orðið hafa, hef-
ur Sir Tbomas Sopwith haldið
áfram að vera forseti félagsins.
Og þrátt fyrir 51 árs starf í
þágu flugs og flugtækni hefur
hann ekki glatað neinu af
dirfsku og dugnaði yngri ára, -—
þegar hann greiddi fimm sterl-
ingspund fyrir tvær flugferðir
yfir Brooklandsvöllum ekki
alls fyrir löngu.
VISINDI OG IÆKN
AUKINN STYRKLEIKI
RAYONINNLAGÐRA
HJÓLBARÐA
RAYONINNLAGÐIR hjól-
barðar eru nú 50% sterkari en
rayoninnleggin, sem notuð
voru fyrir tvei'mur árum, segir
John C. Wilmerding frá Am-
erican Viscose Corporation,
sem er stærsti raynframleið-
andi í Bandaríkjunum.
Hjólbarðar, innlagðir með
rayon, komu fyrst á markað-
inn árið 1937 og í ár verða þeir
notaðir í rúmlega 99% af þeim
ibfreiðum, sem framleiddar
verða.
HLJÓÐDEYFAR í ÞOTUR
INNAN fimm ára yerður bú-
ið að finna ráð til þess að draga
úr hávaða frá þotuhreyflum,
þannig að hann verði „þolanleg
ur“, segir John N. Tyler frá
Pratt and Whitney Company,
sem er einn stærsti framleið-
andi flugvélahreyfla í Banda-
ríkjunum.
Segir Tyler, að nú sé unnið
að framleiðslu hljóðdeyfa, sem
eiga að draga úr hávaðanum
frá þotuhreyflunum með því að
kljúfa aðalloftstrauminn, sem
stendur eins og stórkur aftur af
flugvélarstélinu, í . smærri
strauma, og mun hljóðið frá
þeim hafa svo háa tíðni, að
mannlegt eyra skynjar það
ekki.
HRAÐSKREIÐAR
ELDKÓLFAFLUGVÉLAR
í FRAMTÍÐINNI
VÉLFRÆÐINGAR hjá fyrir-
tækinu General Electric í
Bandaríkjunum spá því, að eft-
ir 25 ár verði hægt að komast
hvert sem er í heiminum með
eldkólfaflugvélum á tæpum
tveimur klukkustundum.
Slík farartæki segja þeir að
verði knúin áfram með eld-
kólfum fremur en þotuhreyfl-
um, vegna þess að frá teknisku
sjónarmiði eru afnotamöguleik
ar eldkólfanna svo að segja „ó-
takmarkaðir“. Eldkólfarnir
bera sjálfir þann súrefnisgjafa,
sem með þarf til þess að brenna
eldsneytinu, og þannig eru þeir
eina knúningsorkuvélin, sem
getur „andað“ ofan við gufu-
hvolf jarðar.
NÝR ÚTBÚNAÐUR TIL ÞESS
AÐ AUKA ÖRYGGI ÞOTA
FYRIRTÆKIÐ Sperry Gyro-
tilkynnt, að það sé að láta
scope í Bandaríkjunum hefur
framleiða rafeindaútbúnað í
flugmannsklefa, þar sem hægt
verður að fylgjast með þotu-
hreyflinum. í tilkynningu frá
fyrirtækinu segir. að með þess-
um útbúnaði verði „tryggt“
aukið öryggi þeirra, sem fljúga
með þotum, en þeim fer ört
fjölgandi, einkum þegar teknar
verða í notkun hinar mörgu
farþegaþotur, sem nú er verið
að framleiða.
Með aðstoð þessa nýja raf-
eindaútbúnaðar verður flugmað
urinn strax var við, þegar
hætta gæti verið á ferðum, t. d.
ef óvenjulegur eða „ókennileg-
ur“ titringur verður í þotu-
hreyflinum, og ef titringurinn
verður meiri en eðlilegt og
hættulaust er. Þannig getur
flugáhöfnin alltaf fylgzt ná-
kvæmlega með gangi þotuhreyf
ilsins, meðan flogið er, og fund
ið út hvað er að, áður en bilun-
in verður alvarleg.
NÁTTÚRUUMBROT í HAFINU: Maiskev prófessor við
sjávarvísindaháskólann í Moskvu, hefur sent deild samein-
uðu þjóðanna FAQ upplýsingar um náttúruumbrot, sem tal-
in eru hafa átt sér stað í Arabíska hafinu. Eftir þvi sem
skýrslan segir flutu milljónir tonna af dauðum fiski fyrir
skönimu á yfirborði Arabíska hafsins á svæðirm 60 til 70 gráö-
ur austur lengdar og 10 til 12 gráður norður breiddar. Vegna
ófullnægjandi upplýsinga er ekki hægt að fullyrða nákýæm-
lega hve mikið er um að ræða af fiskí, en auglióst þykir, að
stórfelld náttúruumbrot hafi átt sér stað.
Samkvæmt upplýsingunum frá Moskvu. sem byggðar
eru á fréttum frá rússnesku skipi. er nýlega átti leið um þetta
svæði, segir að um það bil 10 dauðir fiskar hafi verið á hvern
kvaðratmetrá, en svæðið. þar sem þessi umbrot hafa átt
sér stað, mun vera um 200,000 kvaðratmetrar. Fiskurinn var
20 til 25 sentimetrar á lengd, og að meðalt.ali um 100 grömrn.
að þvngd. Ef álvktað er að á aðeins 10 hluta af þessu svæði
sé svo mikið um dauðan fisk, býðir bað um 20 milljón tonn
af fiski. En það er sem næst iafnmikið og öll fiskframleiðslan.
í heiminum.
En ef þéttleikinn af dauðum fiski væri samur mn al.'í
svæðið verður talan um 200.000 milliónir tonna af fiski.
Þetta er ósennilegt, en þó er ekki hægt að útiioka. að mögu-
leiki geti verið til þess. En þó aðeins sé reiknað með að
einn hundraðasti hluti svæðisins sé bakinn svo béttu magni
af dauðum fiski, eru það samtals um 2.milli. tonna, sem út-
af fyrir sig er stórfellt náttúrufyrirbæri.
NÍU VESTUR-ÞÝZKIR togarar, stunduðu saltfiskveiö-
ar við Grænland í sumar. Fóru þeir að heiman um miðjan,
maí-mánuð og voru um sex vikur í veiðiferðinni. Einn þess-
ara togara fór beint af veiðisvæðinu til Portúgal bar sem
aflinn hafði verið seldur, En hinir lönduðu í heimahöfnum,
en megnið af þeim afla var selt til Ítalíu og. Norður-Afríkri.
Einn þessara togara fór aftur á saltfiskveiðar, en í þá veiði-
ferð var farið til veiðisvæðanna við Svalbarða.
DANSKT VÖRUFLUTNINGASKIP Aida kom til
Reykjavíkur s. 1. miðvikudag, og er það með urn 500 til 600
tonn af vörum til hins nýia orkuvers við Sog. Skip þetía
var smíðað í Hollandi, var kiolurinn að því lagður í októ-
ber s. 1. en því hleypt af stokkunum í febrúar bessa árs, og
sex mánuðum frá því að kiölurinn var lagður var skipið full-
smíðað og því siglt til heimahafnar í Danmörku.
Þeir, sem fylgjast með skipaferðum hér í Reykjavík-
urhöfn, munu hafa veitt því athygli undanfarið, að mikið
kemur hingað af erlendum skipum af þessari eða svipaðxi
stærð, fullfermd vörum. Eru það einkum sænsk, dönsk og
þýzk skip, op flest ný af nálinni. Þó er hér öðru hvoru á
ferðinni gamall kunningi, nú undir sænkum fána, en það
er togarinn Ceresio, sem einu sinni var gerður út frá Hafn-
arfirði til saltfiskveiða af Englendingum (Hellver) með íe«
lenzkri skipshöfn. Hann var seldur til Svíþióðar fvrir um
það bil 10 árum og brevtt þar í vöruflutningaskip. Og flytur
nú að mestu smáfarma af saltfiski, sem íslendingar frano-
leiða ennþá. En af ferðum allra þessara smáskipa hingaú
virðist auglióst, að okkur íslendinga skorti skip af stærðun-
um 500 til 800 tonn, til þess að annast ýmiskonar flutninga
af slíkri farmastræð og þá einkum fvrir hafnirnar úti um
land. Mun þar aðallega vera um að ræða saltfiskfarma Og
freðfiskfarma, sem safna verður saman á fleiri höfnurn.
Þáð hefur lengi verið um það rætt, að Sölusamband ífi-
lenzkra fiskframleiðenda keypti sér skip til sinna þarfa í
þessu efni, en ennþá ekki orðið úr framkvæmdum. Hins-
vegar hefur Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna nú tvö skip í
förum á sínum vegum með hluta af framleiðslu sinni.
SÍLDVEIÐIN NORÐAN LANDS er nú að dragast sam-
an, eru allmargir bátar hættir veiðum og komnir til heima-
hafna. í Vestmannaevium munu vera komnir heim um 20
vélbátar og svipaður fiöldi til verstöðvanna hér við Faxa-
flóa. Flest af því fólki, sem leitaði til síldarsöltunarstöðv-
anna norðan lands, mun einnig komið heim. Ennþá verður
þó vart síldar við Norðausturland og djúpt út af Austfjörð-
um, nokkur skip hafa fengið sæmilega veiði, sem flutt heá:-
ur vcrið til Austfiarðanna, en veiðiútbúnaður skipanna nær
aðeins takmörkuðu nia.gni af því, sem mögulegt væri, ef önn-
ur veiðitækni væri fyrir hendi.
AMERISKT FYRIRTÆKI
RANNSAKAR
BRÆÐSLUORKU
HJÁ fyrirtækinu General
Electric í Bilndaríkjunum1 er nú
verið að rannsaka möguleika á
því að nota bræðsluorku til
þess að framleiða ódýrt raf-
magn úr vetnisatómi. Fer það
þannig fram, að brædd edu
saman létt atóm, þannig að þau
mynda þyngri atóm, en við það
leysist orka. Myndast þá hiti,
sem. hægt væri að nota til þess
að breyta vatni í gufu. Síðan
gæti gufan knúð áfram rai'-
magnsaflvaka.
Guy Suits, stjórnandi þessara
rannsókna, sagði fyrir nokkro,
að sennilega yrði ekki hafi:ó
framleiðsla á bræðsluorkn
næstu 20 árin. Á þessum tíma
myndu kjarnorkustöðvar, sem
nú er víða verið að byggja,
sennilega verða keppinautar
orkustöðva, sem nota kola-, ol-
íu- eða vatnsorku.