Alþýðublaðið - 24.08.1957, Blaðsíða 5

Laugardagur 24. ágúst 1957.
AlþýgublagtS
5
ÞANN 26. júlí síðastliðinn
var efnt til nýstárlegrar kapp-
siglingar í Danmörku og Nor-
egi. Klukkan tíu árdegis lögðu
skólaskipin „Danmark, frá Dan-
mörku og „Christian Radich"
frá Noregi af stað frá Skagarifi
fil Arendal og skyldi kappsigl-
ingunni Ijúka við Túnsberg við
mynni Oslófjarðar.
Bæði eru skip þessi þrísigld
seglskip, af hinni gömlu og
frægu „klippergerð“, en klipp-
erarnir voru stærstu skip, er
undir seglum gengu; einkum
notaðir á langsiglingum á öld-
inni sem leið og nokkuð fram
■yf-ir aldamótin, til dæmis voru
þaö „klípperar", sem voru í för-
lim milli Bretlands og Kína og
Indlands og Astralíu, Bretlands
og Vesturheims og Bandaríkj-
anna og Suðurhafseyja í þann
tíð. Voru skip þessi búin geysi-
miiklum seglum og skriðmikil
©g eru tl ógrynnin öll af sög-
um um kappsiglingar þeirra á
milli í gamla daga. Skipstjórar
þeirra voru yfirleitt annálaðir
sægarpar og um leið hörkutól;
jbá voru- kappsiglingarnar ekki
neitt stundargaman, því að
þeim körlum þótti ekki taka því
að keppa á skemmri leið en frá
Bretlandi til Indlands, —- frá
Humber til Kalkútta og heim
aftur, — og var bardaginn um
metin sízt vægari þá en nú. Að
minnsta kosti einn kunnur ís-
lenzkur sjómaður sigldi um
skeið með „klipperum“; Svein-
fojörn heitinn Egilsson segir frá
því í sjóferðasögum hans.
Hvorugt þeirra skipa, sem hér
tum ræðir, verður talið með
stærstu klipperum. „Danmark“
er 784 rúmlestir, „Christian
R,adich“ 676. Um borð í Dan-
mark“ eru 120 sjómannaskóla-
nemendur, en 60 um borð í því
norska. Bæði skipin eru búin
lijálparvélum, það dapska 250
hestafla, það norska 155 hest-
afla. „Danmark" var smíðað
1932 og er byrðingurinn úr stáli.
..Christian Radich“ var byggt
árið 1937. Á styrjaldarárunum
var ,,Danmark“ í Bandaríkjun-
urh og notað sem skólaskip á
vegum sjóhersins.
Kappsigling þessi vakti að
siálfsögðu mikla athygli í báð-
um löndum og var ýrnsu spáð
um úrslitin. „Danmark11 var
stærra skip en það norska, en
ekki var það talið ráða miklu;
töldu margir að það múndi ráða
meiru um úrslitin að nemend-
urnir á „Danmark11 höfðu ekki
fvrr út á haf komið, en hins
vegar höfðu þeir norsku siglt
sínu skipi til Skotlands og heim
aftur, og hreptt slæmt veður
aðra leiðina. Þeir voru sem sagt
vanari en þeir dönsku og kunnu
betur að aka seglum, en þeir
dönsku voru fleiri. ,,Danmark“
hefur stærri seglflöt en „Christ-
ian Radich“, og getur skriðið
13,6 hnúta þegar bezt lætur, en
hið norska er nokkuð hrað-
skreiðara, ekki eins þungt í vöf-
um og það danska og talið láta
fyrr að stjórn. Þegar á allt var
litið var því ekki gott að spá
neinu um úrslitin.
ÚR SÖGU KLIPPER-
SKIPANNA.
Svo er sagt að Bandaríkja-
menn hafi „fundið upp“ þessa
gerð seglskipa í Frelsisstríðinu
1776—83, en þá reið á að hafa
vfir að ráða hraðskreiðum skip-
um til þess að brjóta hafnbönn
og elta uppi einstök óvinaskip.
Þá tóku Bretar að byggja klipp-
era nokkru síðar, fyrst og
fremst til teflutninga frá Kína
til Bretlands. En talið er að
Bandaríkjamenn hafi upphaf-
lega haft hin hraðskreiðu her-
skip Frakka til fyrirmyndar að
klipperum sínum.
Mestri fullkomnun náði þessi
skipagerð um 1850 þegar gull-
æðið varð þess valdandi að mjög
var sótzt eftir skipum, sem far-
ið gátu á sem skenimstum t'ímá
leiðina suður fyrir Afríkuodda
S'einna voru smíðaðir'svonefnd-
ír hálfklipperar, og svipar tveim
fvrrnefndum skipum öllu meira
til þeirra. Voru þeir fullt eins
hraðskreiðir og eldri gerðin,
gátu siglt allt að átján hnútum,
Hraðskreiðustu, vélknúr.u farm
skipin af 3000 smálesta stærð-
inni, geta náð allt að 15 hnúta
hraða.
Sag'a klipperskipann er ekki
löng, en því frægari að afrek-
um. Enn er ljómi urn nafn
margra þeirra í sjóferðasö'g-
unni. Eitt sinn var hörð k.app-
sigling frá Kína til Bretlands,
milli teflutningaskipanna, það
skip, sem fyrst yrði í höfn í
Lundúnum skyldi fá í verðlaun
eitt sterlingspund á hverja smá-
lest. Þegar á leið varð úrsiita-
keppnin á milli klipperskipsins
„Lord of Isles“ og litla banda-
ríska barkskipsins „Maurv“,
sem lagt hafði af stað fjóru.m
Lífeyrissjóðsréttindi farmanna í
þjónusfu Eimskipafélags Islands
STEINSUGUR NOTAÐAR
VIÐ RANNSÓKNIR Á
VEIKINDUM í INNRA EYRA
VIÐ læknadeild Michigan-
háskóla í Ann Arbor, Michi-
gan, Bandaríkjunum, verður
ínnan skamms farið að nota
steinsugur við rannsóknir á
veikindum í innra eyrá.
Steinsugan er sjávardýr, sem
lifir á öðrum fiskum. Gerð
innra eyra hennar er frumstæð
pg mjög ólík innra eyra mánna.
En frmurnar í innra eyra henn-
ar eru mjög svipaðar og í mönn
um, Meginkosturinn við notk-
un steinsuga við rannsóknir er
sá, að auðvelt er ná til innra
eyrans. í öllum öðrum verum,
foæði mönnum og dýrum, mynd
ar hauskúpa úr beini varnar-
umgjörð utan um innra eyrað,
en af því leiðir, að erfitt er að
komast að því og rannsaka það.
MUN SENNILEGA DRAGA
Virginia Sorensen hlaut fyr
ir nokkur Newbery-orðuna fyr
ir bókina „Miracoles on Maple
Hill“i, sem var kjörin bezta
barnabók ársins. Fyrsta barna
bók hennar, „Curious Missie“,
kom út árið 1953. Áður hefur
hún skrifað fimm skáldsögur
fyrir fullorðna og hlotið mikið
lof fyrir. Einnig hefur hún hlot
ið tvo Guggenheimstyrki.
ÍJR SKIPAÁREKSTRUM
skip hefur verið framleitt hjá
fyrirtæki einu í Bandaríkjun-
Framhald á 3. sí(ðu.
sólarhringum seinna, en fór tíu
mínútum á undan „Lord of Isl-
es“ fyrir Gravesend. Verðlaun-
in voru engu að síður af bví
höfð með brellum:; skinstjórinn
á „Lords of Isles“ hafði séð svo
um að hraðskreiðasti dráttar-
báturinn. sem völ var á, vrði
sendur til móts við hann, og fyr-
ir bragðið varð skin hans aðeins
á undan því bandaríska að hafn
arbakkanum, — og var óskap-
lega fa«nað af mannfiöldannm.
KAPPSIGLING THERMO-
PYLAE' OG ,CUTTY SARK‘.
Frævasta kappsiglinP' teflutn
inpaskinanna varð milli skin^-
anna „Thermopylae11 og „Cutty
Sark“. Hið fyrrnefnda .var talið
fullkomnast.a 'skin til siglinga,
sem um höf hafði farið: bað var
byggt í Amsterdam árið 1868,
og var hveriu herskipi hrað-
skreiðara. Ekkí var „Cutty
Sark“ hó ósamboðinn keppinaut
ur. en það skin var byggt í Dum
barton, árið 1869, og þótti iaifn-
vel öllu rennilegra en hið fvrr-
nefnda. Vitað var að það hafði
siglt 17% hnút á vöku.
Árum saman höfðu menn beð
ið þess með eftirvæntingu að
þessum tveim skipum lenti sam
an í kappsiglingu, og árið 1872
gerðist það, að þau lögðu bæði
aí stað á sama degi frá Shang-
hai, eða þann 21. júní. Enda
þótt fréttir bærust ekki jafn
hratt um veröldina í þann tíð,
leið ekki á löngu áður en þetta
varð víða kunnugt, og var fylgzt
af áhuga með sigingu keppinaut
anna tveggja.
Svo jöfn voru skipin á leið-
inni um Kínahaf að þau fóru á
víxl hvort fram úr öðru. Þann
26. júní var „Cutty S'ark“ á und
an, en tveim dögum seinna var
,,Thermopvlae“ komið 6 mílur
á undan. Við niiðjarðarlínu var
„Cutty Sark“ komið 8 mílur
fram úr, og þann 17. júlí var
það enn dálítið á undan inn á
Gasparsundið. Tveim dögum
síðar var „Thermopylae“ komið
2% mílu fram úr, en þegar kom
á svæði suðvestanvindanna
komst „Cutty Sark“ alllangt á
undan. En í ágústbyrjun gerði
byrleysi, og þegar vestlægur
vindur með þungum sjó rann á
skömmu síðar brotnaði stýri
„Cutty Sark“ og tafðist skipið
við það í sex daga. Samt sem
áður kom það til Lundúna ekki
nema tæpum fimm dögum á eft
ir „Thermopvlae11. í raun réttri
fékkst því aldrei fyllilega úr því
skorið, hvort þessara tveggja
skipa væri hraðskreiðara, en sjó
menn töldu yfirleitt að „Ther-
monvlae" hefði sigurinn í beiti-
vindi. en „Cuttv Sark“ væri
hraðskreiðara í snörpum stormi
og undan áttinni.
„DANMARK" SIGRADI.
Enda þótt hvoxki hið danska
né norska skip njóti neitt við-
líka frægðar og þessi gömlu,
vakti kappsiglingin athygli, víða
um heim, —■ meðal annars
sendu bandarísk kvikmyndafé-
lög rnyndatökumemi til að vera
um borð í skipunum og gera
myndir af atburðinu.m.
Svo fór að .,Danmar'k“ varð
fyrr af stað; fór rúmlega tutt-
ugu mínútum á undan.yfir „lín-
una“. Eftir það hélt það foryst-
unni og varð 10 sjómílum á und
an þvi norska, — til mikillar
ánægju fyrir áhöfnina, hina 150
sjómannaskólanemendur og
fjölda fólks heima á Danmörku.
í sambandi við farmanna-
deiluna var oft minnzt á lífeyr-
issjóðsréttindi farmanna, og á
sumum blöðum mátti skilja, að
Eimskipafélag íslands væri eina
fyrirtækið, sem ekki veitti
starfsmönnum sínum lífeyrs-
sjóðsréttindi á borð við þau,
sem S.Í.S’. og Skipaútgerð ríkis-
ins veitti sínum starfsmönnum,
og jafnvel að félagið tefði lausn
deilunnar með því að neita að
láta farmenn njóta slíkra rétt-
inda. ,,ÞjóðviIjinn“ komst t.d.
þannig að orði í blaðinu 2. ág-
úst, þegar skýrt var frá lausn
farmannadeilunnar, og feitletr-
ar blaðið setninguna: „Verður
Eimskip því að koma upp sam-
bærilegum lífeyrissjóði fyrir
sína starfsmenn“ o.s.frv.
Er þannig beinlínis gefið í
skyn að Eimskipafélagið hafi
engan lífevrissjóð handa starfs-
mönnum sínum. Þetta er fjarri
sanni, með því að einmitt Eim-
skipafélag Islands mun fvrst
allra hérlendra fyrirtækja hafa
komið upp lífevrissjóði fvrir
starfsmenn sína, ekkjur þeirra
og börn. Á aðalfundi félagsins
árið 1917, var stofnaður eftir-
launasjóður með framlagi frá
félaginu og á þeim 40 árum, sem
liðin eru frá stofnun sjóðsins
hefur félagið lagt fram samtals
11 millj. 530 þús. kr. í sjóðinn,
síðustu 5 árin 1 millj. 200 þús.
kr. á ári, en starfsmenn félags-
ins hafa hinsvegar ekki lagt
neitt í sjóðinn af launum sín-
um. Hafa tryggingarfróðir
menn reiknað það út, að þessi
hlunnindi svari til um 6% launa
uppbótar.
Árið 1933 var fvrst byrjað að
greiða eftirlaun úr sjóðum, og
sá starfsmaður, sem þá lét af
störfum vegan aldurs, er enn á
lífi, og hefur því notið eftir-
launa úr eftirlaunasjóði félags-
ins í 24 ár. Til ársloka 1956 hef-
ur alls verið greitt í eftirlaun.
til aldraðra starfsmanna, ekkna
þeirra og barna 6 millj. 428 þús-
und kr. Eftirlaunin hafa verið
greidd 18 starfsmönnum af skip
um félagsins, 16 ekkjum skips-
manna, en af starfsmönnum í
landi hafa 7 menn notið eftir-
launa, er þeir létu af störfuna
j og 5 ekkjur starfsmanna í landi
hafa fengið eftirlaun eftir Iát
| ebnnmanna þeirra. Þá hafa og
ekkjur starf.smanna fengið frarn
I færslustyrki fyrir 21 barn inn-
' an 16 ára, sem þær höfðu á
framfæri sínu. Samtals hafa
bannig 67 manns notið efti -
I launa úr sjóðnum á þessu tíma-
bili.
í Það hlýtur því að stafa af ó-
| kunnugleika aðilja um starf-
| semi Eftirlaunasjóðsins, þegar
gefið er í skyn, að lífeyrissjóðs-
| réttindi starfsmanna á skipum.
I Eimskipafélagsins séu lakari en,
i hjá öðrum fyrirtækjum eða jafn.
j vel engin, svo sem skilja má af
! grein ,.Þjóðviljans“. Hingað til
hefur það a.m.k. varla verið tal-
in lakari kjör, að þurfa ekki að
greiða neitt af launum sínuna
til þess að tryggja sér eftirlaun.
heldúr fá þau greidd án þess áð
leggja heitt af mörkum til þess
að njóta þeirra réttinda. Má
ætla að það sem m.a. mun hai’a
vakað fyrir farmönnum, er þeir
fóru fram á að fá að greiða af
launum sínum til Eftirlauna-
'“'sjóðs félágsins, hafi verið, aS
beir fengju. þá jafnframt rétt til
byggingalána úr sjóðnum, en
þetta er alveg óskylt mál sjálf-’
um lífeyrissjóðsréttindunum.
(Frá H.f. Eimskipafélagi ís-
lands, 20.8.-57).
rlendblaðaummi
il vlð lálrabiari
EINS og knt-niS hefur fram í fréttum, hefur kvikmyndía
um björgunarafrekið við Látrabjarg vakið hina mesíu aí-
hygli, hvarvetna sem hún hefur verið sýnd erlendis. Hér ens
nokkur bíaðaummæli frá Þýzkalandi.
MJÖG áhrifamikil kvikmvnd
af raunverulegum atburði var
sýnd starfsfólki í verksmiðju
fyrirtækisins SINALCO h.f. í
Detmod á fimmtudaginn, éin-
hver ágætasta mvnd af sönnum
atburði, sem þýzka Slysavarna-
félagið (die Deutsche Gesell-
schaft zur Rettung Schiff-
briichiger) hefur lánað h.f. SIN-
ALCO samkvæmt sérstakri ósk
þess.
Auk starfsrnanna verksmiðj-
unnar voru margir gestir við-
staddir. þar á meðal frú Ilanna
kona Reitsch flugstjóra. Hardop
forstjóri bauð gestina vel-
kcmna. H.f. SINALCO, sem
sfærsta útflutningsfyrirtæki
með ávaxtaseyði, hefur ávallt
sýnt'mikinn skilning á sigling-
um og þá einnig á starfi þýzka
Slysavarnarfélagsins. Hardop
fcrstjóri minniist því einnig á
hina mikilvægu björgunarstarf-
semi, sem siómenn svo hundr-
uðum skiptir eiga líf sitt að
hakka.
SOS
...--- ...------SOS
Hversu oft hefur þetta þráð-
lausa neyðaróp frá skipum ver-
ið hamrað á loftskeytalykilinn
af Ioftskeytamönnum. Oft hef-
ur það borið árangur, en mörg-
um sinnum kom hjálpin 'of
seint. Þetta merki er aðeins
sent út í Ijósvakann í ýtrusta
neyð og alltaf eru það áhrifa-
miklir atburðir, sem koma skip-
stjóranum til að gefa þessa mife-
ilvægu skipun. Sjaldan hefur
tekizt að ná myndum af björg-
unarstarfsemi við sjávarháska.
Líklega hefur ekki. í eitt einastn.
skipti verið kleyft að fá að sjá
frumkvikmynd af björgun úr
miklum sjávarháska. Ein slih.
kvikmynd er þó til. Hún var
t.ekin við áhrifamiklar aðstæð-
ur og það bar þannig við:
Dag nokkurn í desember i
fyrra (1948) lenti enski togar-
inn ,,Dhoon“ í sjávarháska og
strandaði í ófviðri á klfettum
við ísland. Björgunin úr þesf:-
ari vonlausu aðstöðu var að-
eins framkvæmanleg upp víiir
200 metra háan hamravegg. ís-
lenzku bændunum tókst me‘5
alveg óvenjulegu fjallgönguaí-
reki á síðasta augnabliki að
bjarga þeim. sem enn voru á
lífi. frá vísum dauða.
Fregnin . um þetta stórkosl-
lega fojörgunarafrek. og ura,
hina einstæðu dáð hinna ís-
lenzku manna barzt út um all-
an heim. Það var ákveðið aS
Framhald á 7. síðu.