Vísir - 24.12.1927, Qupperneq 6

VÍSIR
ínu í Hólkoti. Hún er roskin
tkkja, í töluveröum álnum, og mér
var ekki grunlaust um, aö hún
heíði eitthvað litið til mín hýru
auga, síðan maðurinn hennar sál-
aðist. — Þegar eg var búinn að
borða mig saddan og jaína mig,
tók eg spóninn úr vasa mínum og
fór að skoða hann og fægja. —
jafetína sat andspænis mér á rúm-
mu sínu og hafði ekki augun af
mér og spæninum. Datt þá í mig
að segja við hana rétt si-sona:
Þetta er síðasti nautshyrningurinn,
sem eg hefi smíðað (auðvitað
skrökvaði eg því) og líklega sá
langfallegasti. — Svo dró eg ann-
að augað í pung, en skotraði hinu
á hana og bætti við: Eg smíðaði
haun nú eiginlega handa þér, Ja-
fetína, og hjarta mitt sagði mér,
að eg skyldi grafa á hann þrjú
alkunn og látlaus orð. Síðan rétti
eg henni spóninn. Hún dáðist mjög
að honum, brá honum hvað eftir
annað í munn sér og sagði, að
altaf væri listaverkin auðþekt frá
handverkinu. Mér hitnaði öllum
innvortis, þegar hún sagði þetta,
því að það er ekki svo oft, sem
snillingamir fá viðurkenningu. —
En hvað heldurðu að svo hafi
skeð? — Hún var þá bara fluglæs
á höfðaletur og dreyrroðnaði nið-
ur á bringu, undir eins og hún
leit á það. — Með eldingarhraða
var hún flogin í fangið á mér, og
cg held, þó að eg segi sjálfur frá,
að ekki hafi verið nein sérstök elli-
mörk á ástum okkar næstu mín-
úturnar. — Þvílík faðmlög, dreng-
ur! — Og núna á þorraþrælinn
ætlum við að giftast, ef guð lof-
ar, því að þá verður hún nákværn-
lega fimmtíu og níu
,ísak hallaðist út af á koddann
og eg spurði með hægð, hvort
Jjpnn hefði nú ekki lyst á svolitl-
um magálsbita. — Hann neitaði
því harðlega, en þó sá eg ekki
betur en að hann kyngdi munn-
vatni sínu nokkuru örara. — Litlu
síðar sagði hann: „Eg held að eg
komi engu niður, en eg er að vona,
að góður guð gefi mér matarlyst-
ina, þegar á daginn líður.“
Eg fór að tygja mig í húsin.
fsak lá hræringarlaus í rúminu, en
áður en eg fór, l>auðst hann til
að reyna að matbúa handa okkur
meðan eg væri úti. Eg tók því
þakksamlega.
—o—
Eg var lengi í húsunum og kom
ekki_aftur fyrr en birtu var tekið
að bregða. — ísak virtist nú heill
heilsu og var hinn kátasti. Eg
veitti þvi athygli, að annar mag-
állinn var horfinn. Hann hafði bú-
ið til hnausþykkar lummur, ósköp-
in .öll, og stærðar pottkaka var
fcomin í glóðina. Hann spurði eftir
laufabrauði og kleinum, en hvor-
ugt var til, og lét hann það gott
heita, sagði sem satt var, að ekki
væri hægt að ætlast til þess, að
eg hefði staðið í bakstri. — Hann
var állur á hjólum og undur-blíð-
ur, kallaði mig elsku Steina sinn
og talaði ósköpin öll um gæfu-
spóninn, Jafetínu og ástina.
f . búrkistu fóstru minnar var
mikið af kertum, sem hún hafði
steypt um haustið. Við báruni ]>au
inn og kveiktum. Að þvi búnu
þvoði eg mér og hafði fataskifti.
ísak hafði þvegið sér áður en eg
kom, en nú kembdi hann sér af
miklum dugnaði. — Eg þóttist all-
vel búinn, er eg hafði troðist í
fermingarfötin, en þau .stóðu mér
nú svo meinlega á beini, að saum-
ur snrakk við hverja hreyfingu. —
Við sátum hljóðir hvor á móti
öðrum og biðum þess, að hátíðin
gengi í garð. — Eg veit ekki með
vissu, hvað ísak hugsaði á þessum
augnablikum, en mér var þungt
um h’artaræturnar. í þessu lága
hreysi hafði eg lifað mörg „gleði-
leg iól“. — Mér var ljóst, að þetta
mundu verða síðustu jólin mín í
Hvammshlíð.
Gamla klukkan á veggnum sló
sex högg.
Jólin voru gengin í garð.
CLEÐILEG JÓL!
Tóbaksverslun íslands h.f,
CLEÐILEC JÓL!
Cuðni Jónsson, úrsmiður,
Austurstræti I.
GLEÐILEC JÓL!
Jón Djörnsson 6r Co.
F'ólkið á Lœk.
Jólasaga
eftir Axel Thorsteinson.
Á Þorláksmessu, tæpum áratug
eftir aldamót, voru miklar manna-
ferðir í Tunguhéraði. Frost var
og heiðríkja og auð jörð að kalla.
Reiðfæri var gott og allar ár á ís.
í afturelding hafði verið lagt á
hesta á flestum bæjum i héraðinu,
en kveldinu áður hafði víða verið
skaflajárnað. Og í birting var af
stað haldið, ekki vegna þess hvað
dagurinn var stuttur, því héldist
heiðviðrið, eins og útlit var á, þá
var sama hvort heim var þeyst á
íiótt eða degi. Og víst hlakkaði í
sumum gömlu mönnunum, að
spretta úr spori á heimleið, hýrir
af erfidrykkjubrennivíninu. Stök-
ur og fyndin orð myndu fljúga af
vörunt. Svell og vötn ogfjöllsveip-
uð glitrandi skikkju tunglskins og
norðurljósa myittli'alt vekja skáld-
legar kendir í hugunum. En það
voru ekki eingöngu ferðalags-
hugsanir í hugum manna. Öðru
nær. En þær slæddust svona með.
í brjóstum flestra, einkum gamla
iólksins, var eins og dálítið hefði
þrengst um hjartað. Því hún
Þuríður á Læk var horfin úr hópn-
um, og í dag átti hún að fara síð-
ustu ferðina, um þverbak, í hvílu-
staðinn hinsta í kirkjugarðiniun í
Holti. Hennar kall var komið,
sögðu gömlu konurnar, og báru
svuntuhomið upp að auganu. Og
angurværar hugsanir um þessi
fáu, óstignu spor sjálfra þeirra
vöktu klökkva í brjósti. Og görnlu
ínennirnir mintust líka Þuríðar á
Læk, og fleiri en einn hugsuðu
langt aftur í tímann, þegar I>uríð-
ur var blómlegasta heimasætan í
héraðinu, og hafði biðil á hverjum
fingri, en tók sanit snauðum, en
inannvænlegum pilti, komst í
ósátt við fólk sitt og tók aldrei
eyrisvirði af ættarfé sínu fyrir
þær sakir, og hóf einyrkjabúskap
með piltinum sínum á Læk, ör-
litlu rýrðarkoti. Og svo hafði
hver áratugurinn liðið á fætur
öðrum. Börnunum fjölgaði, en
efnin voru altaf smá. En Þuríður
hélt allri virðingu sinni eins og
lyrr. Há var hún vexti, og dökk-
hærð og grannvaxin lengst af æf-
innar. Göfgi var í öllum svip
hennar og gangur hennar prúð-
mannlegur. Engum gat dulist, að
einyrkjakonan á Læk var höfðingi
í lund, sem hélt fast á rétti sín-
um, en vildi öllum gott gera og
' langt um efni fram. Og hann
Þórður sómdi sér vel við hlið
hennar. Hann komst í hreppsnefnd
og hann varð oddviti. Og gangna-
kóngur var hann á hverju hausti.
Og það var haft á orði urn hann,
að gott væri ráð til hans að sækja.
Börnin þeirra voru mannvænleg.
Hún Anna var elst og lík móður
sinni. Hún var gefin efna-bónda,
sem hafði numið trésmíðar, en
þau fóru vestur um haf. Og svo
fóru synirnir báðir, sem voru hag-
leiksmenn á tré og járn, vestur
um haf á eftir þeim. Þá var að-
eins yngsta barnið eftir, dóttir,
sem var heitin eftir móður sinni.
Hún var ljós yfirlitum og lik föð-
ur sínum hið ytra, en móður sinni
hið innra. Hana dreymdi víst sína
drauma, dóttur einyrkjans. Frænd-
fólkið vestra vildi fá hana til sín,
eti — heima var nú svo mörgu að
sinna, er hún óx upp; móðir henn-
ar við rúmið seinustu tvö árin, og
íaðir hennar útslitinn og gigtveik-
ur. En hún var kyr á Læk, hjá
íoreldrum sínurn, hún Þuríður, og
gekk að öllum verkum með föður
sínum, þær stundirnar, sem hún
gat farið frá móður sinni. En þær
voru fáar sumarið, sem nú var lið-
ið, og haustið. Þuríður gamla,
móðir hennar, gat þá ekki reist
sig upp lengur, þótt hún tæki báð-
um höndum í léttann. Dóttir henn-
ar varð að mata hana og hirða
að öllu leyti, en aldrei kom æðru-
orð yfir varir hennar. Það sagöi
líka enginn annað, en að það væri
sómafólk og virðingar, sem byggi
á Læk, og margur óðalsbóndason-
urinn mundi glaður hafa riðið á
brott með Þuríði sem brúði. En
þeir leituðu ekki til hennar í bón-
orðserindum, — húu varð að sinna
köllun sinni, þangað til gamla kon-.
an fengi hvíldina.
Það v^r því ekkert kjmlegt, þótt
hópar manna riði niður að Læk
þessa Þorláksmessu. Því þótt eng-
inn veraldlegur auður væri fyrir
á Læk, þá var þar fyrir annað og
betra, sem hafði heillað hjörtu hér-
aðsbúa, vakið samúð þeirra allra:
góðar, grandvarar og guðhræddar
manneskjur, sein verið höfðu öðr-
um fyrirmynd með líferni sínu.
Þeir riðu allgeyst um héraðið,
hóparnir, en það var eins og menn
hægðu ósjálfrátt á sér, þegar kom-
ið var heim undir Læk. Og síð-
asta áfangann riðu menn hljóðir
og íóru aðeins fetið. Og þegar
heim á tún var komið, fóru menn
sér að engu óðslega. Karlmenn-
irnir sprettu af og fóru sér hægt
og dunduðu svona eitthvað úti við.
Karlarnir röbbuðu saman í hálfum
liljóðum og börðu utan baukana,
en konur þeirra struku höndunum
upp og ofan um svuntur sínar, oft
og mörgum sinnum. Svo fóru þær
að smátínast inn til Þuríðar og
Þórðar. Karlmennirnir dokuðu enn
dálitla stund útivið. Svo kom
presturinn, á þeim moldótta, Jarð-
arfarar-MoIda, eins og hann var
kallaður, því presturinn reið hon-
um altaf í slíkum ferðum, en sjald-
an endranær. Presturinn heilsaði
hændum, en fór bráðlega inn, og
fóru þá hinir að síga inn; fyrst
einn og einn, svo fleiri saman, en
ekki komust þeir allir inn, því
húsakynnin voru þröng.
Á miðju baðstofugólfinu var
kistan, sem Þuríður hvíldi í, og
var kistan smíðisgripur Þórðar
sjálfs. Sálmur var sunginn og hús-
kveðja flutt, lesið „Faðir vor“ og
aftur sunginn sálmur. Það, sem
presturinn sagði var alt slétt og
felt, en einhvern veginn var ekki
ylur í því, fanst Þórði., En hann
hafði líka elskað lAiríði svo heitt,
að það var ekki von, að nokkur
prestur gæti vakið hlýjari kendir
í hug hans en fyrir voru. Því Þur-
íður hafði gert svo bjart í kring-
um hann. Minningin um hana var
eins og birtan frá jólastjörnunni,
birta eilifrar ástar.
Söngurinn dó og glugginn var
sleginn út. Hestar Þórðar stóðu
tygjaðir á hlaði, einn með hnakk,
annar með söðli, bogalausum, er
gamla konan hafði átt, en nú dótt-
ir hennar, og sá þriðji með reið-
ing. Og á hann var kistan reyrð
um þverbak. En á meðan kistan
var út tekin, stóðu allir berhöfð-
aðir og lutu höfði.
Þórður lagöi fyrstur af stað og
teymdi sjálfur, en Þuríður dóttir
hans fór næst kistunni, þá prestur-
inn, og svo hver af öðriím. Og svo
var áfram haldið, um frosnar mýr-
ar og mela og ísi lagðar ár, að
hinsta hvílustaðnum í Holti.
Á heimleiðinni sprettu margir úr
spori, en sumir ræddu þó um, að
ekki væri vert að reyna gæðingana
,.í svona ferðalagi". Kvöld var
komið, er allir voru aftur komnir
í'.ð Læk. Þar var vel veitt, eins
og á ríkismanns heimili væri,
hangikjöt og kartöflur. Brennivín
veitti Þórður og, en í hófi. Eigin-
lega var honum það fjarri skapi,
en héraðssiðnum vildi hann fylgja.
En um miðnætti voru allir af stað
íarnir, sumir allvel hreifir, því
inargir þeirra höfðu sjálfir haft
glas upp á vasann. Og nú var
þeyst og sungið. Það dundi í svell-
um og fellum. Sumir kváðu við
raust, en fleiri riðu þögulir.
Heima á I^æk voru þau Þórður
og dóttir hans, bæði að verkum.
Hún inni við, hann í peningshús-
um. Honum þótti vissara að ganga
í öll hús, af því annar hafði gefið
skcpnunum um kvöldið. En er
hann hafði fullvissað sig um, að
skepnurnar hefði fengið fylli sína
af heyi og vatni, þá hélt hann
heim í baðstofu. Þá var Þuríður
háttuð. Hann settist á rúmstokk-
ínn hjá henni og tók i hendina,
sem, hvíldi ofan á sænginni. Hönd
hans var eins og kræklótt grein,
óinjúk og stirð, en þegar hún lagð-
ist.um smáu, en sterklegu dóttur-
höndina, gat Þuríður ekki lengur
haldið aftur af táraflóðinu; hútt:
hafði líka borið sig eins og hetja
allan daginn. Tár, hagli lík, komu'
fram í augu einyrkjans. Hann vildí'
svo feginn hugga hana, en hanrt:
fann engin orð. En þeim var báð-
um svölun í að sitja svona. Loks
seig svefn á augu Þuríðar. Þá
drúpti gamli einyrkinn höfði og
byrgöi andlitið í höndum sínum,
Einhvern veginn -var Ijúfast að
sitja þarna. Og Tryggur gamlt
kom og lagði löppina á hné hans.-
Og kræklótt höndin lagðist á kolí
seppa. Þau höfðu öll mist svo mik-
ið. Því hver getur mist meira eit
þeir, sem horfa á eftir ástvini og
tryggum félaga, yfir landamæríit
miklu?
Þannig sat einyrkinn ennj, er
lýsti af degi. Nýr dagur var ris-
inn, ný verk þurfti að vinna, líf-
inu varð að lifa, og altaf reis þó'
sól af nýju, þó sarni dagurinn
kæmi aldrei aftur.
Það ætlaði þá að verða fram-
hald á hreinviðrinu. 1 kvöld, að'
loknu verki, fanst honum, gæti
hann kanske betur huggað dóttur
sína og hún kanske hann. Nú værí
þau ein og gæti hvilst og minst.
Það yrði svo friðarríkt, þegar degí
hallaði og kveld væri komið. Þur-
íður myndi lesa fyrir liann, uiff
jólabarnið, vitringana og stjörn-
urnar, því nú voru jólin að korna,
Blessuð jólin!