Vísir - 28.10.1938, Blaðsíða 3

Föstudaginn 28. október 1938.
VISIR
3
KanpfélBgin njóta óefllilegra friflinda
í útsvars og skattagreiðslum.
Ákvæði sem upphafiega var skotid inn í lögin til bráða-
birgöa, gerir kaupfélögin í rauninni útsvarsfrjáls.
Fátt sýnir ljósar fláttskap og hlutdrægni núverandi ráða-
flokka í landinu, en löggjöfin og framkvæmd hennar á sviði
skattamálanna. Engri heilbrigðri meginreglu er þar fylgt, sem
gerir öllum jafnt undir höfði, heldur lítur svo út að takmark
löggjafans og stjórnendanna hafi öllu frekar verið hitt að
traðka skóinn ofan af hælum sumra, en klæða aðra í klofhá
vaðstígvél til þess að þeir gætu vaðið sorann án þess að finna
verulega til þess. Af soranum er nóg í þjóðfélaginu umfram
það, sem ástæða hefði þurft að vera til og þá einkum á
sviði skatta- og tollamálanna.
Ekkert er ömurlegra við að
búa en misrétti í hvaða mynd,
sem það klæðist, en ekkert mis-
rétti liefir tekið á sig þykkari
blæju en dekrið við kaupfélags-
skapinn í landinu. Kaupfélögin
hafa undanfarin lár rekið starf-
semi sína á þann hátt að þau
hafa fyrst og fremst verið rek-
in sem hrein ágóðafyrirtæki, og
sannar vöruverð þeirra það,
bæði áþeim stöðum,þar sem þau
ein ráða öllu um verðlagið og
einnig þar, sem þau starfa í
samkeppni, að þar er ekki fyrst
og fremst verið að liugsa um
hag fjöldans, heldur koma þar
alt önnur og lakari sjónarmið
til greina, sem ekki er ástæða til
að rekja frekar.
Frá upphafi hefir löggjafinn
búið svo að kaupfélagsskapnum
i landinu, að liann á einn allan
réttinn og almenningur verður
i ýmsum myndum að taka á sig
þær byrðar, sem eðlilegt hefði
verið að kaupfélagsskapurinn
hefði horið. Því til sönnunar
nægir að benda á það ákvæði
útsvarslaganna, að kaupfélög
og öimur samvinnufélög skuli
að eins -greiða útsvar af arði
„síðasta útsvarsárs, sem leiðir
af skiftum við utanfélagsmenn,
eftir sömu reglum og kaup-
menn sama staðar“.
Frá upphafi hefir þetta á-
kvæði reynst svo, að kaupfélög-
in hafa að mestu leyti verið út-
svai*sfrjáls, en þegar þar við
bætist að þau hafa á hinum síð-
ari árum notið sérstakra frið-
inda í verslun og viðskiftum, þá
virðist ekki óeðlilegt að þetta
ákvæði útsvarslaganna væri
lekið til endurskoðunar að nýju.
Ákvæði þetta var upphaflega
sett i lög er kaupfélagsskapur-
inn var á byrjunarstigi og á-
kvæðinu var laumað inn sem
bráðabirgðaákvæði, sem af-
numið myndi verða er kaup-
félagsskapurinn liefði náð
nokkurri fótfestu liér í landi.
Þetta reyndist vfirskinsástæða
og nú lítur út fyrir að málsvar-
ar samvinnufélagsskaparins
ætli að lialda dauðalialdi í þessi
óeðlilegu forréttindi, þrátt fyrir
það þótt tekjur bæjar- og sveita-
félaga fari rénandi með ári
liverjiú og byrðar almennings
þyngist með vaxandi erfiðleik-
um með hverjum degi sem
líður.
Nú er svo komið málum, að
valdhafarnir hafa um margra
ára skeið unnið markvist að jiví
að koma kaupmannastéttinni í
landinu á kné, og má lieita að
þeim liafi orðið vel ágengt í þvi
efni. Samfara versnandi liag
kaupmanna dregur úr þeim
gjöldum, sem þeir liafa greitt
til opinberra þarfa. Þótt sam-
vinnufélögin aukist og marg-
faldist í skjóli óréttlætisins,
neita þau að bera byrðarnar, en
lieimta réttindin. En liver borg-
ar brúsann? Það verður al-
menningur að gera, og er þann-
ig óbeint skattlagður vegna
kaupfélagsstarfseminnar í
landinu.
Það eitt nægir ekki að kaup-
félögin hafi þau forréttlndi
að greiða engin útsvör, lield-
ur sleppa þau einnig að
mestu við að greiða slcatt og er
algert ósamræmi milli ákvæða
skattalaganna ef miðað er við
samvinnufélög annarsvegar, en
einstaklinga eða hlutafélög hins-
vegar. Það yrði oflangt mól að
rekja það misrétti í þessari
grein, enda vei'ður það rakið
síðar.
Hitt er höfuðskömm að innan
þessa þjóðfélags skuli slíkt mis-
rétti þolast, sem að framan
greinir, og almenningur verður
að krefjast þess að kaupfélögin
taki á sig skyldur í réttu hlut-
falli við þau fríðindi sem þau
njóta frá hendi valdhafanna á
verslunarsviðinu. Það er óeðli-
legt að almenningur greiði skatt
til kaupfélaganna, umfram það,
sem eðlilegt væri að hann
greiddi til í’íkis, bæja og sveitar-
félaga og þá verður að krefjast
að hlutdrægnin víki fyrir rétt-
lætinu, og ráðin verði bót á
þessu hneyksli þegar á næsta
þingi.
Þegar kaup vinnustúlkna
hækkaði létu amepískar liús-
mæður eiginmennina annast
liúsvepkin.
Sú var tíðin, að hjónaband
og lieimilistörf voru talin eina
virðulega staðan, sem konum
stóð til boða. Þá var það, talinn
sjálfsagður hlutur, að engin
vinna félli konunni eins vel og
heimilisstörfin. Nú er liugsunar-
hátturinn orðinn annar, sem
eðlilegt er. Hvert einasta starf
í þjóðfélaginu stendur, að lög-
um, eins opið kvenmanni og
karlmanni. Nú á dögum er
verkahringur konunnar síður en
svo bundinn við heimilisstörfin
ein, heldur má sjá liana vinna
við lilið karlmannsins í því sem
næst hverri starfsgrein.
Afleiðingin af þessum breyttu
liögum konunnar er meðal ann-
ars sú, að fleirum giftum kon-
um þykja heimilsstörfin fá-
breytt og leiðinleg, en áður var.
Óánægðar liúsmæður eru á
liverju strái, ef vel er að gáð.
Undir niðri finst þeim æfin fá-
breytt, sifelt sama vinnan frá
morgni til kvölds, eins og æfin
verði að engu, eða eyðist í ó-
skemtiíegt hversdagslegt strit.
Margar af þessum óánægðu
konum hafa átt góða daga og
notið mikils frjálsræðis áður en
þær giftust. Þær liafa dvalið í
skólum og notið álíka frelsis og
karlmennirnir. Svo fellur þeim
allur ketill í eld, þegar þær
verða að vera bundnar mestan
liluta dagssins við matreiðslu og
allskonar heimilisstörf.
um kasta þúsundir kvenna frá
sér ungmeyjafrelsinu og leggjaá
sig fjötra hjónabandsins. Frjáls-
íæðið verður létt á metunum,
jafnvel þótt það sé samfara auð
og allsnægtum, ef þvi fylgir
ekki ástalíf karls og konu, móð-
urást og barnagleði.
I Það eru ekki sjálfir lilutirnir
j eða vinnan, sem eru leiðinlegir.
! Leiðindin og fábreytnin búa í
mönnunum sjálfum. Sama kon-
S an getur stundum verið í besta
1 skapi við heimilisstörfin, stund-
J tim þykir henni þau þrældóm-
Fyrir nokkru rakst eg á nokk-
ur heilræði, sem enskt hlað gaf
þessum óánægðu húsmæðrum.
Fyrsta spurningin, sem hlaðið
vill leggja fyrir óánægðu liús-
móðurina er þessi: Vildir þú
iieldur vera ógift og ein þíns
liðs? Vitaskuld kærni fæstum
konum það lil hugar.
En jafnvel þó að konan vildi
frekar vera gift en ekki, getur
æfi hennar þrátt fyrir það verið
olt annað en skemtileg. En þá
er galdurinn sá fyrir hverja hús-
móður, að gera sér hana skemti-
lega, og það er undir liverri ein-
stakri húsmóður komið, livort
slaða hennar verður það eða
ekki.
Þá má hin óánægða kona
liugsa út í það, að á degi hverj-
ur og strit. Sannleikurinn er sá,
að öll störf, sem eru unnin með
liangandi liendi, verða leiðinleg.
Öll störf, sem eru unnin vel og
með fullkominni alúð, verða
skemtileg, og meira að segja
fjölbreytt.
Það er varla svo einfalt verk
til, að ekki megi vinna það bet-
ur og léttar en gengur og ger-
ist. En þá dugar ekki að fylgja
gömlum vana. Það þarf að
brjóta heilann um það, gæta
vandlega að hverju smáræði,
æfa sig í starfinu, þangað til alt
leikur í höndunum á manni.
Það langt síðan kaup ^innu*
stúlkna í Bandaríkjunum liækk-
aði svo, að flestar lnismæður
verða að vera án þeirra.
Hvað tóku húsmæðurnar til
hragðs?
Þær fóru að hagnýta sér alls-
konar uppgötvanir hugvits-
manna og áliöld, sem léttu vinn-
una. Þar, sem rafmagn var fá-
anlegt, kom rafmagnseldavél,
rvksuga, fægivél og allskonar ný
eldhúsáhöld, þvottavélar, jafn-
vel þvottavélar fyrir matarílát.
Sjálft eldhúsið kastaði ellibelgn-
um, og varð margfalt hentugra
en áður. Alt þetta létti vinnuna
um lielming.
Og þær gerðu meira, ame-
rísku konurnar.
Þær skiftu húsverkunum ým-
islega niður milli allra, sem vet-
ling gátu valdið á heimilinu. —
Sum erfiðustu verkin lentu á
húsbóndanum, mörg létt verk
á börnunum, en um mestan
hlutann sáu konurnar. Þær
ÍTALIR í BERLÍN,
30.000 verkamenn voru sendir frá Ítalíu til Þýskalands á síð-
aslliðnu sumri, til þess að aðstoða við uppskeruna, með því
að skortur var þar mikill á vinnuafli. Komu þeir sér saman
um þetta Mussolini og Hitler. Hér á myndinni er liópurinn
staddur í Berlín, og var þeim sýnd borgin og nágrennið, en
því næst dreifðust þeir um Mið- óg Suður-Þýskaland.
skiftu líka tímanum niður, og
skyldi livert verk unnið á á-
kveðnum tima.
Niðurstaðan varð sú, að það
varð nógur tími til allra heimil-
isstarfa, og góð frístund á hverj-
um degi til þess að heimsækja
aðra, taka á móti gestum og
þvíl.
En þetta gerðist ekki af sjálfu
sér. Það þurfti margra manna
liugvit, reynslu ótal húsmæðra
og mörg ár til þess að koma
þessu í kring.
Hver stúlka í pilsum getur
orðið húsmóðir, að nafninu til,
en það er mikil list, að vera góð
húsmóðir. Og liún er svo sein-
lærð, að sá skóli tekur mikinn
hluta æfinnar.
Samvinna í flugmálum milii
Japan og Norðurlanda.
Oslo, 26. október.
Á Norðurlanda-flugmálaráð-
stefnunni, sem stendur yfir
þessa dagana í Kaupmannahöfn,
er rætt um samvinnu milli Jap-
ana og Norðurlandaþjóðanna
um að koma á reglubundnum
flugferðum milli Japan og
Norðurlanda yfir Sihiríu og
lvína. Af Norðmanna liálfu taka
þátt í umræðum um þetta Ru-
dolf Olsen aðalræðismaður og
Riiser-Larsen flugkapteinn. -—
NRP. — FB.
U. P.-í Róm.
Enda þótt bifreiðafram-
leiðslan ítalska liafi fyrstu sex
mánuði þessa árs verið 45.2%
meiri en á sama tíma í fyrra,
getur framboðið hvergi nærri
fullnægt eftirspurninni. Það er
ófriðarblikan, sem orsakar
þessa gifurlegu eftirspurn, sem
liefir farið vaxandi altaf síðan
Abessiníustyrjöldin liófst.
ítölsku bifreiðaverksmiðj-
urnar vinna 24 stundir á sólar-
hring fyrir stjórnina. Auk þess
sem þær framleiða bifreiðar
fyrir einkaeign, framleiða þær
einnig riffla, fallbyssur o. þ. h.
verkfæri, svo að Italíu verði
ekkert að vanbúnaði, ef strið
skellur á.
En það er lika annað, sem
þarna kemur lil greina. Síðan
ítalir voru heittir refsiaðgerð-
unum, keppa þeir að því að
verða sjálfum sér nógir iá sem
flestum sviðuin og draga úr inn-
futningnum á þeim efnum, sem
ekki fást á ítaliu.
ítalir framleiða ekkert stál
og mest af þvi stáli, sem inn er
flutt, fer til hernaðarþarfa. Af
þessu leiðir, að liver sá Itali,
sem vill eignast bíl, verður að
greiða hann fullu verði og vel
það — og bíða mánuðum sam-
an eftir að fá liann afgreiddan.
Á tímabilinu 1. jan. til 30.
júní nam framleiðslan 31.391
vagni, en á sama tíma í fyrra
að eins 21.626 vögnum. Af
framleiðslu þessa árs voru
21.021 fremur léttir ferðavagn-
ar, en í fyn-a nam framleiðsla
þeirra 12.672. Er því aukningin
á því sviði 65.9%.
Af vörubílum voru á þessu
ári framleiddir 3197, á móti
2285 í fyrra og er aukningin þar
40%.
Ahnennustu bílarnir á ítaliu
er Fiat og Lancia, en þar næst
koma hinir heldur dýrari
Bianchi. Fiat og Lancia eru auk
þess notaðir um alla Evrópu og
hefir Fiat sérstaka verksmiðju
á Frakklandi.
1 dýrasta flokki er Isotta-
Fraschini og hinir kraftmiklvt
kappakstursbílar Alfa—Romeo
og Maserati. Þar til fyrir tveim
árum voru Alfa-bilarnir bestu
kappakstursbílar lieims, en þá
fóru hinir þýsku Mercedes-
Benz og Auto Union fram úr
þeim.
Það er enginn vafi á því að
eftirspurn yrði enn meiri, ef
verðið væri ekki svo liátt sem
það er. Minsta og ódýrasta gerð-
in á markaðnum er 4 cyl. Fiat,
kallaður Topolino (Mickey
Mouse) í daglegu tali, og kost-
ar 12 þús. lírur (ca. 2800 kr.).
Fiatarnir, sem eru á stærð
við Ford eða Chevrolet, kosta
30 þús. lírur (ca. 7 þús. kr.).
Batnandi atvinnulíf
í Bandaríkjunum.
Oslo, 26. október.
Viðskifta- og atvinnulífshorf-
ur fara batnandi í Bandarikjun-
I unum að undanförnu yfirleitt,
j þó í sumum greinum sé um aft-
j urför að ræða. Frá þvi er ófrið-
I arliættan gekk um garð liefir
, færst mjög til betra horfs og
virðist batinn hvíla á traustum
grundvelli og gefur hinar bestu
vonir. NRP — FB.
Farsóttir og- manndauði
í Reykjavik vikuna 9.—15.
októher (í svigum tölur næstu
viku á undan): Hálsbólga 76
(79). Kvefsótt 116 (109). Gigt-
sott 0 (1). Iðrakvef 19 (11).
Kveflungnabólga 0 (6). Taksótt
0 (1). Skarlatssótt 6 (4).
Hláupabóla 2 (3) . Ristill 2 (0).
Mannslát 1 (9). — Landlæknis-
skrifstofan. — (FB).
PÓLVERJAR HALDA INN 1 TESCHEN.
Þegar pólsku hersveitirnar héldu inn í Teclien fagnaði þeim múgur og margmenni, eins og
myndin ber með sér.