Vísir - 18.11.1938, Blaðsíða 3

Föstudaginn 18. nóvember 1938
V I S I R
3
Gunnar Thoroddsen;
Atökin í verkalýðssamtökunum og
afstaða Sjálfstæðisflokksins til þeirra.
CHVALKOWSIvY,
utanríkismálaráölierra Tékkoslóvakíu, kemur af fundi Hitlers.
—Chvalkosky liefir verið tilnefndur ríkisforsetaefni í Tékko-
slóvakíu og verða ekki aðrir i kjöri. Þjóðþingið kýs ríkisforset-
ann.
Itóloia teilast oreiner Bayda.
Eftir Stewart Brown fréttaritara U. F. í Röm.
Niðurl.
Hvaða stjórnmálastefnu eiga
verkamenn að fvlgja?
Afstaða verkamanna til
stjórnmálanna hlýtur fyi'st og
fremst að miðast við það, hvaða
stefna er líklegust til þess að
fjörga atvinnulífið og skapa
þeim stöðuga vinnu, og hvaða
flokkur hefir gerl mest til þess,
að skapa hér l)lómlegt atvinnu-
líf o,g þar með aukna velmegun
alls alniennings. Þann saman-
hurð þarf Sjálfstæðisflokkurinn
elcki að óttast. Enda er það nú
orðið áberandi, hversu verka-
menn liafa á síðustu árum fylkt
sér í flojkk með Sjálfstæðis-
mönnmn og yfirgefið þá flokka,
sem öllu lofuðu, — gulli og
grænum skógum, —- en sem
ekkert af því gátu efnt.
En auk þessa stóra áhúga-
máls, sem er stöðug atvinna, þá
eru auðvitað mörg hagsmuna-
mál, sem yerkamenn eiga, og
sem samtök þeirra ættu að beita
sér fyrir. Það eru meðal annars
Ijætt vinnuskilyrði, meiri holl-
usta á vinnustöðvum, bygging-
armál þeirra, mentun þeirra og
barna þeirra o. fl. Sérstaklega
vil eg minnast á eitt, sem ungir
Sjálfstæðismenn hafa einkum
beitt sér fyi'ir, og það er, að
verkamenn o,g aðrir starfsmeiin
fyrirtækja fái hlutdeild í arði
þeirra.
En að þessu er ekki tími til
að vikja hér. En næsta spurn-
ingin er sú, hvaða leiðir þessi
stétt á að fara, til þess að fá
kröfum sínum um kjarabætur
og hagsmunamál framgengt.
Stéttasamtök.
Þar til er fyrst að svara, að
hún á auðvitað, eins og aðrar
stéttir þjóðfélagsins, rétt á að
mynda sér stéttarsamtök. Hvcr
stétt þjóðfélagsins hefir sam-
eiginleg hagsmuna- og baráttu-
mál, og því sjálfsagt og eðlilegt,
að þeir sém henni Vilheyra,
bindist samtökum um það að
liera þessi mál fram til' sigurs.
Slík stéttasamtök eiga vitanlega
ekkert skylt við stéttabaráttu
og stéttaliatur kommúnismans.
Alveg sama máii gegnir urn
verkamannastéttina, hún á full-
komna og réttmæta kröfu á að
liafa sín eigin stéttarsamtök,
sem berjist fyrir liennar áliuga-
málum, og sem fult tillit sé tek-
ið til.
Verkamannafélögin.
Þess vegna hafa verið stofn-
uð hér á landi verkamannafélög
á öllum þeim stöðum, þar sem
nokkura verulega atvinnu er að
fá. Það er einnig svo komið, að
verkamannafélögin eru alstað-
ar viðurkend sem fullgildur
samningsaðili við atvinnurek-
endur, um kaup og kjör verka-
manna. Og loks mun það orðin
gildandi regla víðast hvar, að
enginn getur fengið vinnu nema
hann sé félagsbundinn í verka-
mannafélagi þar á staðnum.
í þessum verkamannafélög-
um eru vitaskuld menn af öll-
um stjórnmólaflokkum. Is-
lenskir verkamenn skiftast auð-
vitað eins og aðrar stéttir
milli stjórnmálaflokkanna, eftir
lífsskoðun og eftir sannfæringu
um það, livaða stefna sé heil-
brigðust, og livaða stjórnmála-
flokkur liafi unnið þjóðinni
mest gagn.
En þegar svo er komið, að |
allir verkamenn eru í verka-
mannafélögum, og að enginn
getur fengið nokkura atvinnu
nema að hann sé félagsbundinn
í slíkum stéttarfélögum, -— þá
er liitt líka augljóst, að í lýð-
ræðisríki, sem byggist á al-
mennum kosningarétti og jafn-
rétti manna, hlýtur það að vera
skýlaus krafa, að allir verka-
menn njóti sömu réttinda í
verkalýðsfélögunum og í alls-
herjar sambandi þeirra.
Lýðræðið fótum troðið í
A iþýðusambandinu.
En hér á íslandi liafa þau tíð-
indi g)erst, að þessi sjálfsagða
mannréttinda- og jafnréttis-
krafa verkamannanna er fótum
troðin. Verkamannafélögin um
land alt liafa myndað með sér
allsherjarsamband, Alþýðusam-
bandið. Þetta samband á að
vera landssamband eða samtök
allra verkamannafélaga á land-
inu, það á að berjast fyrir hags-
munamálum þeirra, sem í því
eru. En þá gerist það furðulega
fyrirbrigði, sem tæplega munu
dæmi lil í noklcru lýðfrjálsu
landi, að sumir verkamenn í
þessum félögum eru sviftir
þeim einföldustu mannréttind-
um að vera kjörgengir á sitt
eigið stéttarþing. Alþýðusam-
bandið hefir síðan 1930 liaft í
lögum sínum svoliljóðandi á-
kvæði, sem áður var 14. gr. lag-
anna, en er 49 gr. í nýju lögun-
um:
„Kjörgengir á sambandsþing
og í aðrar trúnaðarstöður inn-
an Alþýðusambands íslands og
Alþýðuflokksins eru þeir menn
einir, sem eru alþýðuflokks-
menn og ekki tilheyra neinum
öðrum stjórnmálaflokki.
Hver fulltrúi er skyldur til,
áður en kosning hans er sam-
þykt á sambandsþing, að undir-
rita hjá stjórn sambandsins yf-
irlýsingu um, að hann skuld-
bindi sig til að blýða i öllu lög-
um sambandsins, stefnuskrá Al-
þýðuflokksins, samþyktum
sambandsþinga o,g samþyktum
sambandstjórnar milli þinga“.
Með þessum fyrirmælum eru
allir verkamenn, sem elcki ját-
ast undir jíólitiska skoðun og
stefnuskrá Alþýðuflokksins,
sviflir þeim rétti, að gela orðið
fulltrúar fyrir sína stétt og fyr-
ir sitt verkalýðsfélag á stéttar-
þingi verkamanna, sviftir rétti
til að komast í stjórn verklýðs-
samtakanna, sviftir rétti til að
komast i lýð nýstofnaða verka-
málaráð, og í sérhverja trúnað-
arstöðu innan Alþýðusambands-
ins.
Á þeim verkamönnum, sem
ekki fylgja Alþýðuflokknum,
hvíla liinsvegar sömu skyldur og
á alþýðuflokks-verkamönnum.
Þeir eru skyldir að vera í verk-
lýðsfóJagi til að fá vinnu, og
þeir eru skyldir til að greiða
gjöld sín til verklýðsfélaganna,
og þar með til Alþýðusambands
íslands. I verkamannafélaginu
Dagsbrún verður hver ein-
asti verkamaður að greiða 16
kr. á ári í félagsgsgjald, og af
þessu er álitleg fúlga tekin í
sjóð Alþýðusambandsins. Og
svo langt er gengið, að þessum
peningum, sem verkamenn eru
neyddir til að gre'iða, er svo
varið til pólitískrar starfsemi,
sem mikill þorri verkamanna er
algjörlega andvigur. Þeir verka-
mcnn, sem t. d. fylgja Sjálf-
stæðisflokknum að málum og
vita, hvilíkt tjón Alþýðuflokkur-
inn hefir unnið í atvinnumál-
um landsins, þeir eru skattlagð-
ir til þess að styðja baráttu
þessa flokks og þá stefnu, sem
að þeir vita, að leiðir til niður-
dreps fyrir atvinnuvegina.
Eg fullyrði, að slíkt einræði,
sem fram kemur í jiessum of-
beldislögum Alþýðusambands-
ins, á livergi sinn líka i nokkr-
um stéttarsamtökum liér á
landi, né í nokkru af okkar ná-
grannalöndum. Alþýðublaðið
vitnar í það stundum, að áNorð-
urlöndum ráði social-demokrat-
ar í verkalýðssamtökunum. —
Það mun vera rétt, en það staf-
ar ekki af því, að i verldýðs-
samtökum Norðfirlanda séu slík
ofbeldisákvæði sem hér gilda,
lieldur eingöngu af hinu, að þar
hafa social-demokratarnir meiri
liluta vérkalýðsins að baki sér
og liafa þess vegna á lýðræðis-
og jafnréttis-grundvelli öðlast
sinn meiri hluta og valdaað-
stöðu. Og þvi hlálegra er þetla
einræði og ofbeldi Alþýðu-
flokksforkólfanna, þar sem það
eru einmitt þessir sömu menn,
sem altaf eru að berja sér á
brjóst og telja sig málsvara lýð-
ræðis og jafnréttis, mennirnir,
sem aldrei þreytast á því, að á-
saka Sjálfstæðisflokkinn fyrir
einræðis- og nasista-tillineiging-
ar. En svo eru það þessir sjálf-
skipuðu og ímynduðu postular
lýðræðisins, sem setja þau
mestu einræðis- og ofbeldis-
ákvæði inn í lög þess félagsskap-
ar, er þeir hafa umráð yfir, sem
dæmi eru til i nokkrum félags-
skap hér á landi.
Það er því ekki að undra, þótt
verkamenn, er Sjálfstæðis-
flokknum fylgja að málum,
berjist eindreginni baráttu á
móti þessum ofbeldislögum,
vilji hrista af sér klafann og
eðlast full mannréttindi til jafns
við aðra verkamenn. Krafa
Sjálfstæðismanna er og hefir
verið sú, að Alþýðusambandið
verði gert að óháðu fagsambandi
verkamanna. Það yrði ópólitíslct
stéttarsamband verkamanna-
stéttarinnar, á sama liátt og aðr-
ar stéttir hafa sín stéttarsamtök,
t. d. Farmannasambandið og
Landssamband iðnaðarmanna.
Þeir hafa krafist, að skipulag
verklýðssamtakanna yrði þann-
ig, að allir verkamenn hefðu
jafnrétti til allra trúnaðarstarfa.
En hvernig stendur á þvi, að
Alþýðuflokkurinn harðneitar að
breyta þessum lagaálcvæðum?
Hvernig stendur á því, að flokk-
urinn, sem þykist eiga svo mik-
il ítök í islenskum verkalýð,
þorir ekki að afnema þessi
ákvæði og reyna að vinna
meiri hluta í alþýðusamtökun-
um á grundvelli jafnréttis og
lýðræðis? Það er eingöngu
vegna þess, að Alþýðuflokkur-
inn veit það, að hann er orðinn
í minni hluta meðal verka-
manna, og með þvi móti einu,
að viðhalda þessum ofbeldis-
ákvæðum, getur hann liangið
við völd í Alþýðusambandinu.
Ef þar væru frjálsar kosningar
og jafnrétti allra verkamanna,
þá væri Alþýðuflokkurinn orð-
inn þar undir og búinn að missa
stjórn á þessum samtökum. En
fjdgisleysi flokksins sést best á
því, að sum verkamannafélög
hafa ekki getað sent fulltrúa á
Alþýðusambandsþing vegna
þess, að enginn Alþýðuflokks-
máður var til i þeim!
Mök við kommúnista.
Alþýðublaðið hefir gert sér
tíðrætt um það, siðan atkvæða-
greiðslan fór frarn i Dagtsbrún,
að Sjálfstæðisflokkurinn sé bú-
inn að gera bandalag við
kommúnista. Blaðið þreylist
ekki á því, að reyna að telja les-
öndunum trú um, að Sjálfstæð-
isflokkurinn sé genginn i nokk-
urskonar fóstbræðralag við
kommúnista. Auðvitað þarf
ekki mörgum orðum að fara
um þessa fjarstæðu; allir vita
það, sem nokkuð fylgjast með
íslenskum stjórnmálum, að eini
flokkurinn, sem hefir sýnt
kommúnistum vei-ulega og á-
kvcðna andstöðu og er algjör-
lega hreinn af öllum mökuin
við þann flokk, er Sjálfstæðis-
flokkurinn. Bæði Framsóknar-
flokkurinn og Alþýðuflokkur-
inn liafa hvað eftir annað gerst
berir að J>ví, að makka við
kommúnista, njóta þeirra at-
kvæða, semja við þá um stuðn-
ing, og jafnvel sitja á sameigin-
legum listum með þeim við
kosningar. Við þurfum ekki að
fara lengra en til síðustu bæjar-
stjórnarkosninga, þegar jafnað-
arrnenn gengu á sameiginlegan
lista með kommúnistum, og nú-
verandi forseti Alþýðusam-
bandsins, Stefán Jóhann Stef-
ánsson og Haraldur Guðmunds-
son sátu þar með Einari Olgeirs-
syni og öðrum kommúnistum.
Og Framsóknarflokkurinn á
mörg sín þingsæti að þakka
stuðningi kommúnista. Sjálf-
stæðisflokkurinn liefir aldrei
og mun aldrei liafa nokkur mök
við þenna flokk. Lífsskoðanir
og stefnumál þessara tveggja
flokka eru svo gjörólík, að þar
getur aldrei orðið um nokkurt
samstarf að ræða. Sjálfstæðis-
iflokkurinn lítur ekki á Komm-
únistaflokkinn sem íslenskaii
flokk, heldur sem lijáleigu er-
lendra valdhafa, og sem óþjóð-
legan landráðaflokk. Það er þvi
fáránleg fjarstæða og lieimska,
að bendla Sjálfstæðismenn
við kommúnista, þó að svo hafi
viljað til i þetta skifti, að skoð-
anir þeirra hafi fallið saman i
einu einstöku atriði. Er nokkur
maður svo skyni skroppinn, að
lialda því fram, að Sjálfstæðis-
menn hefðu átt að falla frá
fyrri kröfum sinum, fyrir þá
sök eina, að svarnasti andstæð-
ingur þeirra, Kommúnistaflokk-
urinn, var þeim samþykkur og
tók undir þær? En þrátt fyrir
það hefir blaðinu Tímanum þótt
ástæða til að fylgjast með Al-
þýðubl. og taka undir þann róg,
að Sjálfstæðisflokkurinn sé
genginn i „opinberl bandalag
við kommúnista“, og virðist
Timinn, þessi málsvari lýðræð-
isins, talca í sama streng og
Alþbl. að vegsama ofbeldið i
Alþýðusambandinu.
í þessu sambandi má minn-
ast á afstöðu hinna nýbökuðu
kommúnista, Héðins Valdimars-
sonar, Sigf. Sigurhjartarsonar
o. fl. Þessir menn hafa nú for-
ystuna fyrir liði kommúnista i
baráttunni móti ofbeldislögum
Alþýðusambandsins. En það ev
einmitt þessi sami Héðinn, sem
1930 var liöfundur hinnar al-
ræmdu 14. gr„ um að svifta alla
verkamenn kjörgengi, er ekki
fylgdu Alþýðuflokknum. En
hvað veldur því, að Héðinn hef-
ir söðlað um, að hann liamasl
nú gegn sinu eigin afkvæmi og
talar af heilagri vandlætingu
um ofbeldið? Því veldur það
eitt, að áður tryggði ofbeklið
völd hans og ]>e.ss flokks, sem
hann þá var í, nú bitnar það á
honum sjálfum og flokki hans.
Systir lians, Laufey Valdimars-
dóttir, kemst því alveg réttilega
að orði um þessar breyttu
kringumstæður í Þjóðviljanum
29. okt.: „Eg hefi litið svo á,
að eðlilegt væri, að stjórnmála-
flokkur alþýðunnar væri ráð-
Frh. á 7. siðu.
Ritstjórnargreinarnar. sem |
oftast valda mestum óróa í
stjórnardeildum Evrópu, eru
skrifaðar á ferðaritvél af litlum
manni, sem er allur snjáður i
útliti.
Maðurinn er Virginio Gayda
hin „opinbera óopinbera mál-
pipa“ Mussolinis og utanríkis-
málaráðherra hans, Galeazzo
| Cianos. Ritstjórahreiðrið í Gior-
; nale d’Italia er heimur Gayda.
Það snýr lit að götunni, sem
liggui' milli Palazzo Venezia og
Palazzo Cliigi, aðsetursstaða
Mussolinis og Cianos.
Gavda er rólyndur og skol
liærður, notar gleraugu og er
mjög lítillátur i allri fram-
komu. Þegar liann skrifar á rit-
vélina sína, hamast liann eins
og hann væri orðinn alt of seinn
með „leiðarann“ sinn.
Enda þótt liann sé erlendis
kallaður „málpípa“ Mussolinis,
er liann fyrstur manna til þess
að neita því. II Duce vill lieldur
ekki að neinn haldi, að liann láti
menn tala „fyrir sig“, og Gayda
veit það ofurvel.
Þeir liittast í mesta lagi tvisv-
ar til þrisvar á ári. Þeir þurfa
ekki að talast við, því að Gá.yda
fær púðrið í ritstjórnarbreiðsíð-
ur sínar frá skrifstofu Cianos.
Á hverjum morgni, hvernig
sem viðrar, skýst Gayda út úr
greni sínu, þar sem alt flýtur í
bókum og bregður sér yfir i
utanríkismálaráðuneytið. Þar
hefir hann tal af Ciano eða ein-
liverjum öðrum embættismanni
um afstöðu ftala til lielstu utan-
rikismála dagsins. Síðan snýr
liann aftur til skrifstofu sinnar,
sest við ferðaritvélina og rubb-
ar upp „leiðara“, sem er 1000
—3500 orð.
Gayda er ekki liáður neinni
ritskoðun. Hann sendir handrit-
in beint til setjarans. Hann veit
hvað hann má segja og hvað
ekki, en það kemur þó fyrir,
að hann gangi of langt og fái
ofanigjöf lijá utanríkismála-
ráðuneytinu. En þar sem hann
segir að jafnaði það sem Musso-
lini býr brjósti, er jafnótt sím-
að til vitlanda það, sem hann
segir og greinar hans eru lesn-
ar með áfergju í öllum sendi-
sveitum.
Enginn þekkir Gayda þegar
hann kemur eða fer frá rit-
stjórninni, því að ahnenningur
þekkir hann að eins sem nafn.
Almúga-ítalinn veit að erlend
blöð birta umrnæli Gayda, cn
þrátt fyrir það finst honurn
greinar lians langar og leiðin-
legar. Þeir skilja ekkert í því,
lvvað liann getur skrifað milcið
fyrir blaðið (um 300 þúsund
orð árlega) og gefið jafnframt
út tvær til þrjár bækur árlega.
Gavda er þetta nvögulegt, því
að hann vinnur frá morgunverði
til háttatima. Meðan hann er
ekki skrifandi, er liann Iesandi.
Hann les öll stjórnmála- og fjár-
málarit, er úf koma á ensku,
frönsku og þýsku og dagblöð á
enn fleiri tungumálum. Alt flýt-
ur í timaritum á skrifstofu
hans, svo að hverg er hægt að
drepa niður fingri.
Hann er ólíkur öðrum ttöl-
um að því leyti, að liann er ó-
mannblendinn, þögull og liugs-
andi. Hann er hlédrægur, litl-
látur — og það er gott í hans
starfa. Ilann hefir unv 3000 kv.
inánaðarlaun sem ritstjóri Gior-
nale d’Italia og það eru ágtet
laun á ítaííu.
Gayda er 53 ára gamall. Haml
er fæddur i Róm og lagði stund
á lög og hagfræði. Ritferil sinn
lióf liann skömmu eftir alda-
mótin og árið 1908 gerðist liann
blaðamaður við hið áhrifamikla
La Stampa i Torino. Ferðaðist
hann mikið fjvir það um Balk-
anlöndin og Mið-Evrópu, en
þeim eru fáir kunnugri en
Gayda.
Þegar heimsstyrjöldin hófst,
var Gavda i Rússlandi fyrir
Stampa. I>á gekk liánn í þjón-
ustu ítölsku sendisveitaríimar,
en sneri lieim 1918. Eftir þaö
fór liann margar sendiferðir
sem trúnaðarmaður utanríkis-
málaráðuneytisins til Englands,
Frakklands og Svíþjóðar.
Árið 1921 var hann gerður ril-
stjóri Roma Messagero og héít
þvi starfi til 1926, en þá gerðist
hann ritstjóri Giornale d’Italia,
og hefir gegnt því starfi siðan.