Vísir - 18.08.1939, Blaðsíða 3

Föstudaginn 18. ágúst 1939.
V I S 1 1\
3
Sir Philip Gibbs:
ern sterlssasta vopnið.
„Sams'arf þ:ngsin :. og blaðanr.a getur bjargað lýðræðinu“, sagði
R. B. Rinnet, fyrverantli forsætisráðherra Kanada.
Nú í seinni tið hafa staðið
miklar deilur um það, live rúmt
prentfrelsið ætli að vera. Mjög
frægir menn eins og til dæmis
heir Sir William Jowitt og' fyr-
verandi hlaðamaður Mr. J. A.
Spender hafa látið þá skoðun í
ljós, að prentfrelsinu í Bret-
landi stafaði hætta af lögunum
um leyndarmál ríkisins, lögun-
um um níðrit og ýmsum öðr-
um lagaákvæðum og eins ef
stofnað væri úthreiðslumála-
ráðune’yti, því að ráðuneytið
fengið þá vafalaust vald til að
hanna hlöðnnum að flytja aðr-
ar fréttir en þær, sem því lík-
aði.
Þessi deila snertir ekki aðeins
blöðin heldur alla þá, sem þau
lesa, þ. é. a. s. þjóðina í heild.
Ýkjulaust má segja, að lundar-
far okkar sem þjóð, allar okk-
.ar erfðavenjur og alt okkar
frjálsræði komi inn á þetla.
Ef hlöð þessa lands ættu að
vera háð ritskoðun þess opin-
hera á svipaðan liátt og er í e'in-
góðu máli. Þelta ætti að geta
orðið öðrum til fyrirmyndar,
um leið og það sýnir, að góður
vilji er jafnan sigursæll.
Mér finst að Slysavarnafélag-
ið ætti að láta þessi mál marg-
falt meira til sín taka en hing-
að lil hefir verið. Það ætti að
tilhevra slýsavörnum, að það
sæi um að enginn maður, livort
heldur er ungur eða gamall,
leggi fyrir sig sjómensku, án
þess að kunna sund. Þetta er
því fremur knýjandi nauðsyn í
Hafnarfirði, þar sem hærinn
lifir á sjávarútvegi, og þaðan
stundar fjöldi manns sjó. Rétt-
asta og hægasta skrefið í þá átt
væri auðvitað að gera sundið að
skyldunámsgrein við harna-
skólana, og að það væri fyrir-
hygt, að nokkurt harn tæki
hurtfararpróf þaðan, sem ekki
kynni sund. Að þessu ber að
stefna, og þetta þarf að ve'rða
að veruleika hið hráðasta. Nú
um margra ára skeið hefir ver-
ið haldið uppi sundkenslu i
Hafnarfirði á kostnað hæjarins
á sumrin, og þá kent í sjó. Það
vita allir, se'm eitthvað hafa
fylgst með þessari sundkenslu,
að hún liefir átt afar erfitt upp-
dráttar, og eigi horið þann á-
vöxt, sem búast hefði mátt við,
hefði ve’rið kent í laug.
Það er nú einu sinni svo, að
margur maðurinn veigrar sér
við að læra í köldum sjó. Auk
þess væri sá kostur við liitaða
sjólaug, sem eg geri ráð fyrir
að komi, að í henni ge'ta menn
stundað höð all árið. Sjá allir
hvílík nauðsyn er hér á ferðum,
með að koma upp laug liið
fyrsta. Nei, við svo íjúið má
ekki standa, góðir Hafnfirðing-
ar. Það sem nú þarf að gera, er
að heíjast lianda nú þegar, og
þá undir forystu . sundlaugar-
nefndar, því að það má liún
vita, að hér er á ferðinni svo
jiarfle'gt og vinsælt mál, að það
nýtur óskoraðs fylgis allra hæj-
arhúa. Af þeim ástæðum hafa
þessar línur vcrið skrifaðar, að
mér hefir fundist illa verið stað-
ið á verðinum, þar sem þetta
mál þolir enga hið.
ræðisríkjunum eða þó henni
væri komið á með samþykki
hlaðanna, sem þá væri nokk-
urskonar útbreiðslustarfsemi,
þá segðum við með þvi slitið
við alt það, sem við liingað til
höfum barist fyrir se'm frjáls-
hugsandi þjóð.
I Við mundum glata sjálfstæði
hugsunar og dómgreindar. Öll-
| um sannleika mundi verða mis-
þjæmt. Allar fréttir yrðu litað-
ar. Við mundum þá vera í eins-
^ konar andlegum fangaherbúð-
um.
Þannig er ástandið nú i þeim
löndum, þar sem blöðin eru háð
ritskoðun þéss opinhera. Blaða-
lesendur þessara landa liafa
mist alt traust á hlöðunum. Of
mikil úthreiðslustarfsemi úti-
lokar sinn eigin tilgang, því að
a. m. k. skynugir menn láta
ekki telja sér trú um livað sem
| er. En það, að stinga fréttum
undir stól e'ða falsa þær hein-
línis, hefir sömu verkanir og
nautnalyf, sem smátt og smátt
lamar sálarlífið.
Til dæmis liafa hlöð Þýska-
lands, sem öll eru liáð ritskoð-
un, gefið lesendum sínum svo
1 rangar hugmyndir um það,
! livað skapar stefnu okkar og
| liver sé tilgangur okkar, að
i hver e’inasti Þjóðverji hlýtur að
| trúa því, að við Englendingar
| höfum i hyggju að hefja árás-
arstríð á Þýskaland, í þeim til-
; gangi að leggja verslun og veldi
; þess í rústir, og það af ein-
! skærri öfund, ótta og hatri —
1 nokkuð, sem aðeins e'r hugar-
hurður, því að það, sem við þrá-
um og óskum eftir, er friður
til að slarfa og friður til að
njóta þeirrar gleði og ánægju,
sem lífið hefir okkur að hjóða.
En Þýskaland segir, að hjá
okkur sé ekki he'ldur prent-
frelsi nema að nokkru leyti, því
að hlöðin í Englandi séu háð
leynilegri ritskoðun eða þá eft-
irliti Gyðinga og að hlöðin reki
útbreiðslustarfsemi, énda séu
þau rekin af eigendum, sem
neiti sannleikanum, en fylli
dálkana með lygum.
Þetta éru ásakanir, sem ekk-
ert hafa við að styðjast og
blaðalesendur, sem raunar eru
gagnrýndir, neita algerlega að
trúa. Það er af éinni einfaldri
ástæðu. Blaðaeigendur vita, að
ef lesendunum líka ekki skoð-
anir blaðsins, þá geta þeir skift
um blað og séð gagnstæðum
skoðunum haldið fram.
Nei, ennþá viljum við hafa
préntfrelsið, á þvi er enginn
vafi. Hér. er öllum lejTilegt að
gefa úl hlað eða önnur rit og
hirta þar þær skoðanir, er hon-
um sýnist, enda þótt þær kunni
að vera gagnrýni á þjóðskipu-
lagið, stjórnina sjálfa eða
stefnu hennar. Iléimsókn í
„Bókahúð liinna róttæku“ sann-
ar það hest.
Hinu er auðvitað ekki hægt
að neita, að enska pressan hefir
sina ókosti. Eg held, að um aft-
urför sé að ræða hjá blöðunum
og eitt ér víst, að blaðalesendur
I eru að miklu leyti hættir að
trúa þvi, sem stendur í hlöðun-
um. Hér áður fvr voru menn
vanir að segja: „Þetta hlýtur að
; vera rctt. Eg las það í ldaði“.
Nú segja menn hinsvégar:
„Þetta er aðeins hlaðaskrif. Eg
tek ekkert mark á því“.
Hver er svo ástæðan til þess
að ménn vantreysta því, sem
blöðin segja. Aðalorsökina tel eg
hina nýju stefnu hlaðanna til
])ess að gera of mikið úr öllu
og svo það, að þeim hættir við
að telja orðasveim jafngildan
sannleikanum.
IJraði viðskiftanna liefir aidc-
ist siðari árin og menn hvísla
sín á milli ósamhljóða fréttum,
slúðri og stórfréttum. Þessar
fréttir streyma til blaðanna dag
og nótt. Hvað sé satt og hvað
ekki, er oft erfitt að greina. Alt
getur verið salt nú á dögum hve
ólrúlegt sein það nú annars er.
Almúgamaðurinn les eitthvað í
morgunhlaði sínu, sem virðist
vera þýðingarmikið fyrir hann.
IJann festir Iiugann við það og
ef til vill er hann að hrjóta heil-
ann um það, er hann sofnar að
lcveldi. Næsta dag er ekkert um
þetta í hlaðinu. Þetta hefir
gleymst eða verið l)orið til
halca og blaðalesandinn hefir
enn relcið sig á, að blöðunum ér
elclci treystandi.
Nýtísku fréttaritarinn og
stjórnmálaritstjórinn slcrifa ef
til vill um viðfangsefnið með of
„gáfulegu ,hugmyndafhigi“ og
verður þvi greinin oft lituð af
ímyndunarafli hans. „Yissu-
lega ge’tur enginn fréttaritari
vitað nákvæmlega hvað ráð-
herrunum fer í milli á ráð-
hérrafundi", hugsar hlaðalesar-
inn. Hann liugsar með sér, á-
reiðanlega gétur fréttaritarinn
eklci liafa lieyrt hvað Hitlér
sagði við Göring í Berehtesgad-
en eða það, sem Mussolini sagði
við Ciano greifa í Palazzo di
Venezia.
Af mörgum hinna nýrri tíma-
rita verður élcki annað séð en
að ritstjórar og fréttaritarar
þeirra hafi greiðan aðgang að
öllum einkaherbergjum manna
og geti þannig hlustað á þýðing-
armikil samtöl.
Prentfrelsið, sem við viljum
öll varðveita, ér eklci frelsi til
að segja ósatt, eklci frelsi til að
lirúga daglega upp skammar-
yrðum um aðrar þjóðir, elcki
frelsi til að velcja hatur eða mis-
þyrma og lita sannleikann, eða
þá jafnvel snúa honum alveg
við.
Enda þólt blaðalesendur vilji
gjarnan liafa margt slcemtilegt
i hlöðunum og geri í þeim e'fn-
um ekki strangar kröfur til
sannleikans, heimta þeir sann-
leikann og ekkert annað, þégar
þeir lesa fréttir um það, sem er
að gerast i heiminum. Og nú
e’ru hlaðalesendur flestra landa
orðnir tortrygnir vegna hinna
mörgu ósamhljóða frétta, sem
]ieir lesa og þeir líta á
blöðin með vantrú og þá grun-
ar, að áðal greinarnar séu ekki
altaf ritaðar af sem méstri rétt-
sýni.
Eg fyrir mitt leyti hallast að
þeirri slcoðun, að þeir, sem í
blöðin rita, geri of lítið úr gáf-
um og dómgreind lesenda sinna.
Sannle'ikurinn er sá, að blaða-
lesendur fylgjast yfirleitt vel
með og eru gagnrýnir mjög og
finna því fljótt alt ósamræmi
og eins ef réttu máli er hallað.
Méðalmaðurinn þelckir lífið og
erfiðleika. þess betur en svo að
liann láti hlaðaslúður villa sér
sýn, og þess vegna er það, að
hann heimtar að blöðin sýni
sanngirni og réttsýni í skrifum
sínum. Hann vill að hlaðið, sem
hann lcaupir, sé sanngjarnt í
slcrifnm sínnm, en liitt vélcur
óánægju hans, ef blaðið er lilut-
drægt í stjórnmálaskoðunum og
getur aldrei viðurlcent það sem
gotl er i fari andstæðinganna.
Það er að visu satt, að elclcert
blað gétur verið fullkomið eða
BARCELONA,
höfuðborg Iíataloníu. Þar er sagt mikið atvinnuleysi og að sjálfsögðu eru þar sem annars staðar á
Spáni mörg styrjaldarsár ógróin.
þólcnast öllum lesendum sínum,
en núverandi ástand má þó
bæta að miklum mun. Það hve
blöð allra landa eru efnislega
ólílc sýnir best hve slcoðanir og
smekkur leSenda er misjafn.
Hvernig ætli mönnum lílcaði, ef
hvert land hefði sinn dr. Göhh-
els og öll blöðin flyttu sömu
fréttir, öll stingju þau þeim
fréttum, sem stjórninni líkaði
miður, undir stól og öll lofuðu
dygðir þjóðar sinnar, en lolc-
uðu augunum fvrir öllu, sem
miður væri. Þess vegna álít eg,
að útbreiðslumálaráðuneyti
myndi sljófga dómgreind al-
mennings svo fremi sem gerðar
væru talcmarkanir á því hvaða
fréttir og skoðanir mætti hirta.
Á ófriðartímum horfir þetta
öðruvisi við og sker þá her-
málaráðunéytið úr livað rílcinu
sé hætlulegt og hvað eklci. Hvað
sem annars er fram undan, þá
lilýtur ]iað altaf að verða oklc-
ur höl, ef við látum liugi okkar
stjórnast af svilcafréttum eða
öðru sefandi balsami þess op-
inhera.
Við erum nógu stérlcir til að
þola sannleikann óheflaðan og
án ritslcoðunar.
Pax flSritaisiftiea
iíSiás* V. A. Voigt,
utanríkismálaritsljóra „Manchester Guardian“,
ngland e'r eina stórveldið,
sem hýr við þá sifeldu
hættu, að gela heðið fullkom-
inn og varanlegan ósigur i
stríði. Bandaríki Ameríku eru
alveg trygg. Þeim stafar livorlci
hætta af hafnbanni, innrásarher
né loftárásum. Það e'r ekki liægl
að ógna einu einasla velferðar-
máli þjóðarinnar. Svo framar-
lega sem ameríkanski flotinn
hættir sér elclci út í fifldjörf æf-
intýri langt frá bækistöðvum
sínum, eru Bandarílcin trygð
gegn ósigri. Og jafnvél þó að
.þau hiðu tilfinnanlegan ósigur,
þá ættu þau elcki á hættu, að
f jandmannaher setjisl að í land-
inu. Bandaríkin geta aldrei orð-
ið minna en stórveldi. Frakk-
land, Þýskaland og Rússland
geta farið halloka í styrjöld. Þau
ge'ta mist lönd. En þau halda
altaf áfram að vera til. Þó að
þau séu limlest, þá endursam-
einast þjóðin aftur með tíman-
um. Og þó að þau lijaðni um
sinn sem stórveldi, þá skjóta
þau kollinum upp aftur. Það er
hægt að koma á þau sárum, en
það er e'kki hægt að gera út af
við þau.
Ekkert stórveldi er jafn ber-
slcjaldað og England. Tilvera
þess stendur og fellur með vig-
húnaði þeSs. Og tilvera annara
lílca.
Það getur aldrei náð sömu öf-
undsverðu aðslöðunni og litlu
ríkin á útnorðurlijara Evrópu.
Án Englands mundi tortímingin
vofa vfir þessum ríkjum. Ef
Englendingar hefðu eklci drotn-
að á hafinn, mundn Þjóðverjar
hafa gleypt Holland og hol-
lenslcu nýléndurnar liafa verið
varnarlausar gegn Japönum.
Og það er mjög vafasamt, hvort
Danmörk hefði fengið að vera
til, ef hún liefði ekki verið i út-
jaðrinum á Pax Britannica. —
Nore'gur og Svíþjóð eru skár
sett, því að þau liggja fjær, en
öryggi Noregs að minsta kosti
er helmingi meira en ella, því
að Englendingar geta élclci liðið
erlendri þjóð að nota norsku
firðina sem flotalægi. Belgia
getur ekki lifað sem sjálfstætt
rilci án Fraklclands og Englands.
Það er élcki einu sinni vist, að
Sviss fengi að halda sjálfstæði
sínu, ef þeir væru elclci nágrann-
ar Frakka og Fraklcar handa-
menn Englendinga. Alt sem
enn er éftir í Evrópu af frelsi
og gríslcrómverskum menning-
ararfi, getur elclci lifað, ef elcki
er til sterkt England í sambandi
við ste’rlct Fraklcland.
Og meira en það: Allsstaðar i
Evrópu, þar sem vottar fyrir
endurfæðingu eftir hrun liinnar
liærri siðmenningar, allstaðar i
Þýskalandi og Ítalíu, þar sem
lconur og menn eru að reyna að
hérjast fyrir réttlæti og jafn-
vægi, trúarbragðafrelsi og hugs-
anafrelsi — mænir þetta fóllc
vonaraugum til Englands og
Frakklands.
ngland er eklci að eins stór-
veldi, það er eina heims-
véldið sem til er. Bandarikin,
' Sovét-Rússland, Þýskaland, ítal-
ía og Frakkland eru stórveldi i
einni heimsálfu eða kannske
tveimur og smáveldi i þeirri
þriðju, en England e'r stórveldi
í öllum heimsálfum og á öllum
höfum. Bandarikin hera ægis-
hjálminn í Ameríku. Japan er
einvörðungu Asiuveldi, Sovét-
Rússland er Evrópu- og Asíu-
veldi. Þýskaland er énn sem
lcomið er aðeins Evrópuveldi.
Fraklcland er Evrópu- og Af-
rílcuveldi og hefir allmilcil álirif
í austurlöndum. Italia er nær
eingöngu Mið j arðarhaf svéldi.
England eilt er, vegna samveld-
islanda sinna, stórveldi í öllum
heimsálfum.
Ef England ætti að fórna
hagsmunnm sínum í einhverri
heimsálfunni, mundi léiða af
þvi npplausn enska samveldis-
ins. Og þetta út af fyrir sig' væri
hrun. Og ef af þessú leiddi ó-
frið milli samveldislandanna og
endaiok Pax Britannica, þá væri
það mesta áfall, sém heimurinn
hefir orðið fyrir síðan PaxRom-
ana leið undir lolc.
Vegna þess að England er ber-
slcjaldaðast allra stórveldanna
og getur ált fleiri hugsanlega ó-
vini en nolckurt þeirra, er það
altaf á barmi tortímingárinnar.
()il utanrikispólitik þess er —
eða á að vera — varkár linudans
á þessum harmi. England getur
elcki telcið hliðarspor án ])ess áð
jiað liefni sín og það má ekki
stíga löng spor, jafnvel þó að
það neyðist til að heita allri
orlcn sinni þegar alvarleg hætta
steðjar að jafnvæginu. Breslca.
þjóðin hefir afrelcað meira en
nokkur önnur þjóð, að Róm-
verjum undantelcnum. Elckert
neyðir England 'til þess að eiga
noklcuð á hætlu erlendis, nema
það eitt að afstýra enn meiri
hættu. Og' England verður jafn-
an að gera sér far um að miðla
málum og sætta, því að sú
hætta eða mislclíð er elclci til á
jörðinni, sem eigi getur valdið
örðugleikum er að síðustu snú-
ast upp í hættu gegn Englandi
siálfu.
Aerslinasfii'f i
1 Verslunarfloti Þýskalands
telur.nú um 2416 skip, sem eru
samtals 4.283.255 smál. að
i stærð. Gufuskip eru 1511 að
| íölu, mótorskip 441 og seglskip
| 464.
I Gufuskipin eru samtals
| 3.200.095 smál. að slærð og eru
flest þeirra — 856 — frá 100—
1000 smál. að stærð. 332 gufu-
slcip eru frá 3000—6000 smál.
og 294 skip erú frá 3000—10000
smál. að stærð. Þau 29 slcip, sem
eru vfir 10 þús. smál, eru sam-
tals 565.509 smál.
Af mótorskipunum eru 271
frá 100 og upp i 1000 smál. að
stærð, 14 frá 1000—3000 smáb,
110 frá 3000—10000, og loks
14 stærri en 10 þús. smál.
Af seglslcipunum eru lang-
flest — eða 457 -- frá 100—
1000 smál., 4 frá 1000—3000
smál. og þrjú frá 3000—6000
smál.

Jfe «MATO«5fnLT>
iKEMEDÍAm a.
fl“rtai*itp7 (vjíiNíSy1