Vísir - 30.04.1940, Blaðsíða 1

Riísfcjóri:
Kristján OuðSaugsson
Skri/stofur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð).
30. ár.
Reykjavík, þriðjudaginn 30. apríl 1940.
Ritstjóri ] Biaðamenn Sími:
Augiýsinciaf , 1660
Gjaidkeri 5 íínur
Atgreiösla j
99. tbl.
Hætta Italir sér út í styrjöld
meö Þjóöverjum? Dagskrá
Hættuleg aðstaða ítala
ef þeir fara í styrjöld
með Þjóðverjum.
EINKASKEYTI frá United Press. London í morgun.
Það var tilkynt í London í gær, að þeir Halifax lá-
varður, utanríkismálaráðheira Bretlands, og
Bastianini, sendiherra Ítalíu í London, hefði
byrjað umræður um helgina, varðandi viðskiftamál.
Það, sem um er að ræða, að sinni, er fyrst og fremst að
komast að raun um, hvort það mundi bera árangur, að
hefja á ný viðræður um verslun og viðskifti, og önnur
skyld mál, og taka þar við, sem-frá var horfið eigi alls
fyrir löngu. Hef jist viðræðurnar á ný, er svo ráð fyrir
gert, að Bretar sendi viðskiftanefnd til Rómaborgar.
Fregnir um þetta vekja allmikla athygli, ekki síst vegna þess,
að ítalir virðast nú, að margra áliti, vera í þann veginn að taka
ákvörðun um að fara í styrjöldina, og þá með Þjóðverjum, og
Ummæli þýskra og sumra ítalskra leiðtoga hafa óneitanlega
hnigið í þá átt. Af öðrum er þó á það bent, að afstaða ítalíu sé
enn óviss, og að ítölum sé mestur hagur að því, að forðast þátt-
töku í styrjöldinni. Þeir, sem þessum skoðunum fylgja, segja, að
þrátt fyrir það, að ítalir hafi öflugan loftflota og herskipaflota,
verði að ganga út frá því, að Bretar, Frakkar og Tyrkir, hafi
svo sterka aðstöðu sameiginlega á Míðjarðarhafi, að þeir geti
króað Itali þar inni. ítalir hafi ekki bolmagn til þess að taka
Suezskurðinn, en ólíklegt, að þeir hætti sér út í styrjöld gegn
bandamönnum, nema þeir teldi sig færa um það, en geti þeir
það ekki myndi her Bandamanna og Egipta fljótlega takast að
ná undir sig öllum Afríkunýlendum ítala, sem þeir hafa lagt
f jölda mannslífa og mikið fé til þess að eignast. Að trú ítala á
sigur Þjóðverja sé svo sterk, að þeir telji sig geta unnið það upp
í Evrópu, sem þeir misti í Afríku, er álitið vafamál. Loks er því
haldið fram, að ítalska þjóðin sé síður en svo fús til þess að fara
í styrjöld við Bandamenn.
Hinsvegar er augljóst, að Þjóðverjar vilja fá ítali algerlega
á sveif með sér hið fyrsta, og Bandamenn vilja að sjálfsögðu
stuðla að því sem þeir geta, að ítalir verði hlutlausir. Leggja þeir
kapp á, að sannfæra ítali um það, að þeir eigi að fylgja lýðræðis-
þjóðunum að málum, en vinna gegn þeim, sem kúga smáþjóð-
irnar og óvirða alþjóðalög og reglur.
Síðustu tilraunir Bandamanna í þessa átt eru þær, sem að
framan getur, að Bretar bjóða nú ítölum raunverulega að hefja
samkomulagsumleitanir um viðskifti, og ítalir geta nú vafalaust
komist að góðum kjörum — og —, að byrjað er að, útvarpa á ít-
ölsku frá Ástralíu, og hóf Mr. Menzies, forsætisráðherra, útvarp-
ið í gærkveldi, og hvatti ítali eindregið til samstarfs við lýðræðis-
þjóðirnar.
Þá er þess skamt að minnast, að Paul Reynaud, franski for-
sætisráðherrann, lýsti yfir því fyrir skömmu, að Frakkar hefði
áhuga fyrir að ná samkomulagi við ítali um Miðjarðarhafsmálin.
Það má því segja, að Bandamenn, Bretar og Frakkar rétti ít-
ölum hendina, en — það er enn vafamál, hvort þeir taka í hana,
eða snúast gegn þeim og fara í stríð með Þjóðverjum. Að svo
stöddu verður ekki sagt um, hvað ofan á verður hjá ítölum um
það er lýkur.
fyrir hátíðahöld stjálfstæðisfé-
laganna í Reykjavík 1. maí 1940
1. Útifundur hjá Varðarhús-
inu, liefst kl. 1,15 með því að
Lúðrasveitin Svanur leikur. —
Ræður flytja af svölum Varðar-
hússins: Kristinn Árnason, bif-
reiðastjóri, varaformaður Óð-
ins, setur fundinn, Ólafur Thors
atvinnumálaráðherra, Jakoh
Möller fjármálaráðherra, Sig-
urður Halldórsson verkamaður,
varaform. Dagsbrúnar, Guðrún
Guðlaugsódttir frú, Bjarni
Benediktsson háskólakennari,
Jóhann Ilafstein lögfræðingur,
Gunnar Thoroddsen bæjarfull-
trúi.
2. Skemtun í Gamla bíó kl. 3.
— Skemtiskrá: 1. Lúðrasveitin
Svanur leikur. 2. Ræða: Sveinn
Sveinsson iðnaðarmaður. 3. Tví-
söngur: Ágúst Bjarnason og Ja-
koh Iiagstein. 4. Ræða: Magnús
Jónsson alþm. 5. Úpplestur: Frú
Marta Indriðadóttir. 6. Ræða:
Frú Soffía Ólafsdóttir. 7. Alfred
Andrésson leikari syngur gam-
anvísur. — Aðgöngumiðar á 1
kr. seldir í Gamla Bíó kl. 11—12
fyrir hádegi og við innganginn.
3. Barnaskemtun í Nýja Bíó
kl. 3. — Skemtiskrá: 1. Barna-
kórinn Sólskinsdeildin, undir
stjórn Guðjóns Bjarnasonar
lcennara. 2. Barnasögur: Séra
Friðrik Ilallgrímsson. 3. Syst-
urnar Mjöll og Drífa skemta. 4.
Barnasögur: Ungfrú María
Maack. 5. Barnakvikmynd. —
Aðgöngumiðar á 50 aura seldir
kl. 11—12 fyrir hádegi og við
innganginn.
4. Kvöldskemtun að Hótel
Borg. Hefst kl. 9 síðdegis. —
Skemtislcrá: Nokkrar ræður. 2.
Lúðrasveitin Svanur leikur. 3.
Ágúst Bjarnason og Jakob Haf-
stein syngja. 4. Blástakkatríóið.
5. Brynjólfur Jóhannesson og
Lárus Ingólfsson skemta. 6.
Dans. — Aðgöngumiðar á kr.
2.50 seldir í Varðarhúsinu frá
kl. 10 f. h.
Merki Málfundafélagsins Óð-
ins værða seld á götunum og
kosta 50 aura. Barnamerki 25
aura. — Tímaritið Þjóðin, helg-
að 1. maí, kemur út og kostar
í lausasölu 75 aura.
Bandamenn setja lið
á land á tveim
nýjum stöðum.
Einkaskeyti til Vísis.
London í morgun.
Þjóðverjar gerðu fjórar loft-
árásir á Namsos í N.-Þrænda-
lögum í gær og beindu sprengj-
unum aðallega á höfnina, þar
sem verið er í sífellu að skipa
á land hergögnum og liði
Bandamanna. Manntjón varð
lítið, ellefu franskir hermenn
biðu bana en 27 særðust.
Loftvarnir bæjarins eflast óð-
um og voru flugvélarnar neydd- !
ar til þess að fljúga í mikill hæð
lil þess að forðast skotliríðina.
Frá Steinkjer-vígstöðvunum
herast þær fréttir, að flugvélar
Þjóðverja liafi síg þar mjög í
frammi. Fljúga þær lágt yfir
þorpin þar í kring og varpa nið-
ur sprengikúlum og skjóta úr
vélhyssum.
Herstjórn Bandamanna gaf
út tilkynningu í morgun svo-
ldjóðandi: Slegið hefir í har-
daga milli hersveita vorra og
Þjóðverja. — Fjandmennirnir
voru hraktir á flótta og féllu
margir af þeim, en nokkrir
voru teknir til fanga.
í Stokkhólmi er opinberlega
tilkynt, að Bandamenn hafi sett
lið á land á tveim stöðum enn í
Mið-Noregi. Er það við Norður-
fjörð, nyrst í Sygnafylki, 100
km. í suðvestur af Andalsnesi og
við Sundalsf jörð á Mæri, 50 km.
í norðaustur af Andalsnesi.
Norðurfjörður er skamt fyrir
sunnan Stadlandet, þar sem
Bandamenn lögðu tundurdufl-
unum forðum. Liðinu, sém sett
var á land á Sundalseyri við
Sundalsfjörð á að fara til liðs
Slys á Gufunesi.
Kl. laust fyrir 12 var hringt
frá Gufunesi og beðið um að-
stoð, vegna þess að maður liefði
dottið i sjóinn. — Sendi lög-
reglan menn inn eftir og hafði
hún meðferðis útbúnað til þess
að slæða. — Einhverjar tilraun-
ir munu hafa verið gerðar inn-
fx-á til þess að bjai-ga mannin-
um, en þær báru elcki árangur.
við sveitir Bandamanna í Hjer-
kinn og Ullsberg, sem eru á
jámbraUtax'línunni frá Dombás
norður til Þrándheims, en til
þeirra staða eru Þjóðvei-jar nú
komnir eftir bílvegum úr Aust-
urdal.
Flugmálaráðuneytið í London
gaf í morgun út tilkynningu um
að breskar flugvélar hefði i nótt
gert ánás á Torne-bu-flugvöll-
inn við Oslo. Eyðilögðu Bretar
flugvélar fyrir Þjóðverjum.
Starfsfólk Féiagsprentsmiðjunnar h.f.
$
.4
Sigurður Halldórsson, formaður Óðins:
í efstu röð frá vinstri: Sigurður Þ. Guðmundsson, Árni Guðlaugsson, Arngrímur Ólafsson, Sig. Guðmunds-
son, Valur Jóhannsson, Ivarl Jónasson, Jón Thorlacius, Sig. Sigurðsson, Vilhjálmur Sigurjónsson, Gunnar
Gissurarson, Ólafur Sveinsson. — í annari röð: Jóhanncs Jóhannesson, Vilhelm Stefánsson, Garðar Sig-
urðsson, Magnús Ó. Magnússon, Sigurður S. Ólafsson, Hrólfur Benediktsson, Þorvaldur Þorkelsson, Guðm.
K. Eiríksson, Guðjón Gíslason, Gestur Pálsson, Þorvaldur Kolbeins. — í þriðju röð: Guðbjörg Guðmunds-
dóttir, Guðrún Karlsdóttir, Gyða Kjartansdóttir, Sigurbergur Árnason, Hafliði Helgason, Sigríður Péturs-
dóttir, Agnes Steinadóttir, Sigriður Þorgeirsdóttir, Gunnhildur Árnadóttir. — í fjórðu röð: Þorvaldur Guð-
mundsson, Ingólfur Steinsson, Sigurður Gunnarsson og Ólafur Hallbjörnsson. — Á myndina vanla: Axel
Ström og Súsönnu Ásgeirsdóttur. (Sjá bls. 4—5).
Takmarkið er:
Ópólitísk hagsmunasam-
tök íslenskrar alþýðu og
eining verkalýðsins.
Baráttan fyrir einingu verkalýðsins hefir þessa síðustu daga
beðið alvarlegt skipbrot. Margra ára vonir íslenskrar alþýðu unx
ópólitísk hátíðahöld 1. maí, hafa enn einu sinni orðið að þoka
fyrir flokkspólitískum einstrengingshætti hinna hálaunuðu eig-
inhagsnxunamanna innan verkalýðssamtakanna.
Mistökin á að skapa full-
konrna einingu á þessum al-
menna liátíðisdegi alþýðunnar,
hafa ox-sakað sár vonbrigði lijá
öllum þeirn verkamönnum, sem
setja hagsmuni stéttarinnar ofar
flokkspólitískum áróðri og sér-
réttindum. En þeir verkamenn,
sem þannig liugsa, rnunu ekki
leggja árar í bát, þó að á móli
kunni að blása í bili. Þeir munu
þvert á móti stælast við hvei-ja
mótbáruna sem ris, uns þeir að
lokum liafa náð liinu setta
marki, en það er ópólitísk hags-
munasamtök íslenskrar alþýðu.
Einingin 1. mai gat táknað
grunnmúrinn að þeirri uppbygg-
ingu verkalýðssamtakanna.
Verkamenn verða þvi að gera
sér það vel ljóst lxverjar voi'U
lielstu liindi'anir þess, að eining
gæti náðst að jxessn sinni rneðal
allra vei'ltalýðs- og iðnfélaga
bæjarins, um liin sameiginlegu
liagsmunamál allrar alþýðu. En
til þess að blekkja hvorki sjálfan
sig né aðra, er rétt að slá því hér
föstu, að möguleikarnir á slíkri
einingu liafa fram að síðustu
tímum verið mjög litlir eða tak-
markaðir. Það er staðreynd, sem
ekki þarf langrar skýringar við.
Það eru til tveir stjórnmála-
flokkar hér á landi, sem tárum
saman hafa barist um yfirráðin
í verklýðssamtökimum, á kostn-
að einingar verkamanna í hags-
munamálunum. F orvígismenn
þeirra flokka liafa sett sinn
valdagíruga smásálarskap öllu
öðru ofar. Þeir liafa margtvístr-
að samtökum íslenskrar alþýðu
í pólitísku liefndarskyni hvorir
við aðra, og ldofið annaðlivert
verkalýðsfélag i landinu, eftir
þvi livort þeir hafa verið þar í
meirihluta eða ekki. Þessir tveir
flokkar, Alþýðuflokkurinn og
kommúnistar, bera þvi einir
alla ábyrgð á þeirri sUndrung
og eyðileggingu, sem enn í dag
hamlar íslenskum verkamönn-
um að standa hlið við hlið í
liagsmunabaráttunni.
En þegar þessa er gætt, er það
ekki nema eðlilegt, þó að erfið-
lega gangi með að endurskapa
þá einingu, sem átti sér stað inn-
an verkalýðssamtakanna, áður
en þessir pólitísku æfintýra-
menn tóku að gera þar usla. Og
þó verður það ef til vill enn slcilj-
anlegra, þegar það er tekið með
í reikninginn, að þessir fornu
samherjar liafa á undanförnum
árum reynt að læðast livor aftan
að hinum með alskonar svikum
og prettum. Það þarf sterlc átök
I og mikla þrautseigju til þess, að
sá fræi einingar i slikan jarðveg,
svo að gagni megi koma.
Þetta em i raun og sannleika
höfuðorsakirnar fyrir því, að
■ V
SIGURÐUR HALLDÓRSSON,
ekki tókst að sameina alía verka-
menn hér í Reykjavik, i eina ó-
pólitíska fylkingu 1. maí. Alt
annað er því aðeins aukaatriði,
en sem vert er þó að athuga og
draga ályktanir af.
Sá grundvöllur sem lagður
var af l.-maí-nefnd Dagsbrúnar
fyrir hinum sameiginlegu há-
tiðaliöldum, var mjög traustur
og eftirbreytnisverður, ef sams-
konar skilyrði hefðu verið fyrir
hendi hjá öðrum verlialýðs- og
iðju-félögum bæjarins. Það gat
orðið þjóðleg eining, senx aldrei
hæfir átt sinn líka hér á landi
áður. En liugnxyndin var jafn-
vel of vegleg til að geta étt sam-
leið með veruleikanum. Og eg
skal ekki neita þvi að okkur
sjálfstæðismönnunum, sem átt-
um sæti í nefndinni, þótti and-
stæðingar okkar frá upphafi
ískyggilega eftirlátir á kröfur
Frh. á 5. síðu.