Vísir - 12.01.1945, Blaðsíða 3

Föstudaginn 12, janúar 1945
VISIR
Sigurður Ólason, hæstaréttarlögmaður:
Sva; til Ölaís í Brauta;ho]ti 09 Mbl. ú
skriSum um
Landamerkjamál
lafur hrstj. Bjarnason ijla§k Seia fon
r> 1 , • r , j fræ'öisetmngar, s
Ðrautarholti sendi
kveSju í Vísi nýlega,
eg kann ekki við að
með öllu ósvarað.
formreglur
mer
sem
láta
Þáð skiplir í sjálfu sér
miimstu' máli, hvort ó. lí.
Iiefir „skrifað“ hina rang-.
færðu frásögn, sem birlist í
Mbl. um landamerkjamál
Mógilsár og Koilafjarðar á
Kjalárnési, enda liefi eg ekk-
ert um það fuIlyH. Hinsvegar
liélt eg því frarn, a'ð hann
ínyndi vera „heimildarmað-
ur“ að léðri frásögn, sem eg
taldi mig hafa gildar áslæð-
ur til að ælla. Eg liafði nfl.
sér í lagi um
sönnun og sönnunarbyrði,
verið því til hindrunar í
mörgum filfellum_ að rétt
mál nái fram að ganga. Það
er a. m. k. mjög algengt, að
menn tapi réttum ínálum
fvrir dómstölum, vegna þess
að ekki tekst að leggja fram
nægar sannanir. Er dómur-
un þar ott mikill ví
herðum um mat á slíkum
sönnunargögnum, og getur;
þar einatt munað mjóu og
sitt sýnst hvorum, hvað telja
skuli næga sönnun. Dómur í
málrgetur þannig verjð laga,
íega réttur, þótt liann sé efn-
islega rangur, því að hið laga-
lega og raunverulega (sið-
fullvissáð 111 ig um, að greinin | eSa raunvermega fsio-
væri hvorld frá skrifstofu I ferSUega^ ýicjhorf mals fer
ekki alltai saman. A1 þessu
leiðir ennfremur, að dóms-
hæstaréttar né umboðsmanni
Mógilsár. og þar sem það er
yfirleitt ekki vandi Mbl., að
birta hæstaréttardóma, aðra
en þá sem hafa almenna þýð-
ihgu, og þá að sjálfsögðu í ó-
brengluðu formi, þá varð mér
það fyrir, að spyrja krifstofu
blaðsins um höfund eða
heimild greinarinnar. Var
mér þar gefið í skyn, að
greinin væri undan rifjum Ó.
B. runnin, enda hefði hann
komið á skrifstofu blaðsins
beinlínis þeirra erinda. Ilafði
eg vitaskuld enga ástæðu til
að véfengja þetta, sérstaklega
])ar sem greinin har þess á
ýmsan hátt inerki. að Ó. B.
hefði verið þar að" verki. T.
d. er felldur hurtu úr for-
senduin hæslaréttardómsins
einmitt sá kafli, þar sem rétl-
urinn ávítar Ó. B. o. fl. fyrir
lögleysu i meðferð málsins
úrlausn (niðurstaða) dóm-
stóla, jafnvel hæstaréttar. er
ekki eða þarf ekki að vera
nein sönnun fyrir því, að sá
sem tapar máli hafi endilega
haft rangt fyrir sér.
Landamerkjamál Mógils.
ár og Kollafjarðar, sem nýr
lega hefir verið dæmt í
hæstarétti, en gott dæmi upp
á þetta. Ágreiningur reis út
út af nierkjaá mili téðra
jarða, og hélt Kfj. þvi fram,
að ós árinnar hefði á undan-
förnum árunt færzt til undan
öldu og uppbnrði sjávar, enda
er nú svo komið, að Kolla-
fjarðarland er langt til lokáð
frá sjö. Mcgilsá höl'ðaði mál-r
ið. og liefir það nú staðið í
3 ár. Af hendi Kfj. komu
fram ekki fitrri en 23—21
vilni í málinq, allt gagnmerkt
fyrir undirrétti. Fleiri atriði og greinargott fólk (þ. a. m.
komu hér lil greina, sem bera dr. jur. Björn Þórðarson,
þóltu að sania hrunni, en sem
eg þó hirði ekki a'ð rekja hér.
Eg sé svo ekki ástæðu til
þess að eiga frekar orðastað
við Ó. B. um þátl háns i um-
ræddri blaðagrein; vilji Mhl.
taka hana að öllu leyti vfir á
sig, (sbr. liinn kvnduga leið-
ara Mbl.: „landamerkjamál
fyrrv. forsrh.). Voru vilnin
húselt eða uppalin í nánasta
nágrenni við þrætulandi'ð, og
fóru auk þess öll á staðinn
til frekari glöggvunar, áður
en þau gáfu vottorð í málimi:
Bar þeim öllum saman um,
að greinilegt væri, að áin
hefði hreytt farvegi frá því,
var og gengi'ð á
Á myndinni sjást franskir borgarar vinna að því að endurbyggja Cherbourg, sem er
þriðja stærsta hafnarborgin í Frakklandi. Til vinstri sjást amerískir hermenn vera að
skrásetja fleiri rnenn til vinnunnar.
Framsóknarmanna“), eða sé. sem á'ður var og gengi'ð
liér einhyerjum þriðja aðila, iand Kfj. öll staðfestu vitnin
til að dreifa, sem fundið hefir i framburði sína fyrir rétlin-
köllun hjá sér til þess óþarfa- j um. í sömu átt gekk skrifleg
verks. að hlaupa i blöð með , vfirlýsing frá Eiríki sál.
rangar og villandi frásagnir , Briem. prófessor, liinum
mn viðkvæm deilumál ein-1 mæta og merka manni. Þá
staklinga, þá læt eg slíkt að gerðu jarðfræðingarnir Jóhs.
sjálísögðu afskiplalaust, að Áskelsson og Guðmundur
öðru leyti en þvi, að nú verð- j Kjartansson sjálfstæðar
ur ekki lengur hjá því komist,1 náltiirufræðilegar rannsókn-
að leiðrétta helztu missagnir jr á Jirælusvæðnu, og hneig
margnefndrar greinar, fyrst samhljóða álil þeirra enn í
hvorki (). B, eða Mhl. hafajsönm ált. Ennfremur sýnir
séð ástæðu lil þess. Eg heíi uppdrállur herforingjaráðs-
ekki hvrjað þessi blaðaskrif ins, að áin hefir runnið ná-
a'ð fyrra liragði, enda mun eg kvæmlega þar, sem Kolla-
sem minnst ræða málið uin- fjarðarmenn, svo og vitni og
fram það, sem heint hefir
verið gefið tilefni til, ])ó að
ekki ver'ði hjá því komisl um
leið. að vikja nokkuð a'ð hinu
almenna vi'ðhorfi málsins i
stórum dráttum.
iarðfr., haldá fram að verið
hafi farvegur liennar, enda
er sá fai-vegur sýnilegur.
Vildi svo heppilega til, að af-
| rit (,,hlácopia“) af mæliíig-
um iierforingjaráðsins kom í
■leitirnar, sem sýndi enn het-
Það er kunnara cn frá ur, að árósinn mvndi vera
þurfi að segja, að mál geta rétt maikaður á kortinu.
lapazt fyrir dómslólum, þóttjTveir færustu landmælinga-
rétt séu, enda eru sliks því menn okkar, þeir Ág. Böðv-
miður mörg dæmi. Til þess
geta legið margar orsakir.
Fyrst og fremst getur öllum
yfirsézt, einnig hinum fær-
ustu dó.murum. Til ])ess að
draga úr þeirri hællu eru
dómstigin höf'ð tvö, og víð-
ast um lönd fleiri, og æðri
dómstigin fjölskipuð. í öðru
arsson og Steinþór Sigurðs-
son magister, framkvæmdu
mælingar og rannsóknir um
þetta atriðj ,°g komust að
sömu niðurstöðu. Mörg fleiri
atriði komu fram, sem studdu
málstað Kfj., en sem engin
tök eru á að rekja hér. rúms-
ins vegna, enda vir'ðist það
sem þegar er greint taka
nokkurnveginn af tvímæli
um, að málstaður Kolláfjarð-
ar hafi veri'ð á fyllstu rökum
reistur.
Af hendi Kollafj. flutti
máii'ð fyrir háðum réttum
Gunnar Þorsteinsson hæsta-
réttarlögmaðuV og hæjarfull-
trúi, af hinum mesta dugnaði
og prýði, svo sem vænla
mátti.
Á hinn hóginn stóðu Mó-
gilsármenn fast á því, að áin
hafi runnið þarna frá ómuna-
lí'ð og enguiii hreylingum
tékið. Þessu til stuðnings,
gegn öllum hi.num mörgu og
mikilvægu sönnunargögnum
Kollafj., liafðí Mgá. ekki ann-
að fram að færa en framburð
3—4 manna, sem virtust
telja. að árósinn hefði engum
hreytingum tekið. Auk þess
koniu fram 10 11 óákveðin,
ncikævæð vitni, sem kváðust
ekki „muna lil“, að áin hefði
brevlt farvcgi sinum, en
vitni ]>cssi voru úr fjarlægara
hyggðarlagi og höfðu þvi
eðlilega ekki veitt ársprænu
]iessari neina sérstaka at-
Iiygli. Fæst Mógilsárvitna at-
huguðu staðhætti á þrætu-
svæðinu áður en þau gáfu
voltorð sín, og helmingur
frámburðanna var einskjs-
virði vegna mótsagna, og all-
ir lílilsvirði af ástæðum
þeim. sem að ofan greinir.
Annars gekk málflutningur
Mg.ár mest út á, að véfengja
söniiunargögn Ivfj., sum
vitnin væru vilhöll, uppdrætt
ir herfr. óáhyggilegir o. s.
frv., en aðalrökin voru fræði-
legs eðlis, nfk, að sönnunar-
hvrði hvildi á Kollaf. að öilu
leyli.
\Terl er og a'ð gcla ])ess, að
upp kom undir fíutningi
málsins, að árósinn hafði
færzt allverulega lil siðan
málið var höfðað. og rennur
áin nú þverl yfir gamlan far-
veg annarrar ár í Kollafjarð-
artandi, (hefðu árnar því áít
að renna i kross hver i gegn
ug a'ðra!). \Tar með þessu
sannað, að áin var „laus í
rásinni" og mikilsverð sönn-
un fengin fvrir máli Kfj.,
enda var þess vænst, að
þetta myndi a. m. k. verða
lil að létta Ivollaf. sönnunar-
byrðina i máilnu.
Eg hefi þá raki'ð mátavexli
hina helztu á háðar hli'ðar,
eftir því sem tök eru á í svo
stuttu máli. Úrslit málsins i
hæstarétti urðu þau, að lali'ð
Kollafjarðar
)g hafi verið
var, að sönnunarhyrðin hvíld
óskorað á Kolíafirði. Hins-
vegar viðurkenndi rétturinn
herum orðum að likur væru
fram kömnar um að breyting
tial'i orðið árennsli árinnar
en „fullar sönnur“ þóttu.þó
ekki að því leiddar. Féll mál-
i'ð því á Koltafjörð að niður-
stöðu til. Málskoslnaður féll
niður.
Eg aTla ekki að gera dóm
hæstaréttar a'ð umtalsfeni
enda tel eg mig ekki hæran
að véfengja réttmæti hans.
Hinsvegar vil eg leyfa mér.
með lilvísun lil þess, sem að
ofan er greint, að halda því
frain
að málstaður
í téðu máli sé
réltur, og
að dómur hæslarétlar sé
engin sönnun fyrir hinu
gagnstæða.
ijetta kann e. t. v. að þykja
djarft til orða tekið. Almenn-
ingi liættir jafnan lil af
leggja Tneira upp úr niður-
stöðum dóma heldur en for-
sendum þeirra og málsástæð-
um. I máli þvi-sem hér um
ræðir, ber þess fyrst a'ð gæta,
að ni'ðurstaða réttarins er ein-
göngu hyggð á sönnunar-
áslæðum, en ekki efnisástæð-
um. Um ágreiningsefnið
sjálft dæmir liæstiréttur
raunverulega ekki. En að
því leyti, sem vikið er að efn-
ishlið málsins í dóminum, er
það tvímælalaust Kollafirði
í vil. Það segir sem sé berum
orðum, að líkurnar séu Kolla-
fjarðar megin. I þessari ótví-
ræðu yfirlýsingu rétíarins
felsÞ mikilsverður siðferði-
lcgur stuðningur fyrir mál-
I stað Koliafjarðar, enda liefði
réllurihn varla tjá'ð sig um
jþcssa hlið málsins nema af
i því. að ástæður voru svo rik-
rr. sem raun bar hér vitni,
j og likurnar yfirgnæfandi,
jenda þótt alger sönnim þætti
| ekld liggja fyrir. Þetta kem-
ur einnig fram i málskostn-
aðarákvæði dómsins. Það er
gildandi regla, að só sein
vinnur mál fyrir liæslarétli,
hefir góðaii málstað að
og
flytja, á að fá greiddan máls-
kostnað úr hendi þess, sem
j tapar, nema alveg' sérstaklega
! standi á. En hæstiréttur sýkn-
jaði Kollafjörð algerlega að
þessu leyti, og félck Mógilsá
! ekki eyri upp í málskostna'ð
j þaðan. Með þessu er það á-
réttað enn betur, sem nú hcf-
ir verið
sagt
að málstaður
Kollafj. hafi verið réttur.
Eru þvi sannarlega áhötd um,
hvor meiri „sigur“ hefir unn-
i'ð i þessu máli, Mógilsá eða
Kollafjörður, ])egar á allt er
liti'ð. Og visl er um það, að
Ivollafjörður má betur uiía
úrslitunum, en almennt
lcann að vera litið á. Mógilsá
hefir að visu unnið „málið“
cn Kollafjörður „málstað-
iun“, sem er að sjálfsögðu
mest um vert.
I Mbl.grein þeirri, sem gaf
mér tilefni lil að skrifa ])ess-
ar linur, er ];essu meginab'iði
dómsins snúið algerlega við.
Það er felt ni'ður úr forsend-
um dómsins, að málskostn-
aðor hafi vprið láti'm falla
niður, en þvípæst skýrt svo
frá að Kollafj. liafi verið
dæmdur til ,að' greiða máls-
kostnað. Með þessu er hin
almenna og siðferðile«a
lilið málsins rangsnúin
svo herfilega, sem mest
þekkja til málavaxta mættu
af því draga þá álvktun, að
hér hafi veri'ð um hreint á-
gengnis- og ranslætismál . að
ræða af hendi Kollafjarðar.
Þótt fleiri væru að visu mis-
sagnir i Mbl.greininni, þá var
þessi verst, og sem ekki var
hægt a'ð láta ósvarað, úr þvi
hlaðijð fékkst ekki til að leið-
rétta hana. Revndar má
segia, að slíkt leiðréttist af
sjálfu sér, hegar dómasáfn
hæstaréttar kemur út sem
rétt er hvað þetta atriði snert-
ir. en þá er liins að Sæta. að
dómasafnið mun heldur ekki
gefa fvllilega rétta mynd af
máli því, sem hér um ræðir.
Sum sterkustu og athvslis-
verðustu málssögn Kollafi.
komu nft. ekki frani fvrr en
i hæstarétti, en i forsendum
];ess réttar er þeirra þó ekki
potið pi'iu orði. t7er hvi ekki
hiá þvi, p'ð n’álslaðnr Kfj.
nióti sin ekki til fulls i dóma-
oúf ffH!’ Í‘Ú
r1 • ki aðstöðu t'I cð mynda
i,]i'tlnusa si'oðun um
málið, sem vera her. -
Þ"ð or >'ito‘'t.-"ld hin mesta
nauðsvn i lvðf’':‘,>1su og ckoð-
anafrií’lsu þió'ðfélagi, að on-
inbjer dómasöfn séu sem ná-
kvæmust_ hæði til þess að
dó’" " !'■■’ ’* os niáflytiei’d”r
gcti haft þaú til öruggrar leið-
heiningar, og ennfremur,
sem mestu n1'’!' sk;,’t'r. nð a1-
mcuningur fái aðstöðu til
i'css að fvlniqst með hvörn-
ig dómvaldið er meðfarið í
Frh. á 6. síðu.