Vísir - 09.03.1945, Blaðsíða 4

4
VISIR
Föstudaginn 9. marz 1945.
I

VlSIB
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján GuSIaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Hagkeiiin tvö.
•pvö hagkerfi hafa staðið hlið við hlið í heim-
inum um hokkurt skeið, en þau hafa ell
grátt 'silfur og húið í ófriði, og því er ekki
sýnt hvort betur dugar, — segir Þjóðviljinn.
Jafnframt kemst hlaðið að þeirri niðurstöðu,
að út úr háli styrjaldarinnar komi nýr heim-
ur, sem muni „framar öllu öðru auðkennast
af samstarfi hinna sosiölsku þjöðféíaga og
auðvalds þjóðfélaganna, og. af allsherjar
skipulagningu framleiðslu og víðskipta, þar
sem einkarekstur, félagsrekstur og opiriber
rekstur verður settur hlið við hlið og öll þessi
rekstrarform látin þjóna markmiði heildar-
áætlunarinnar, sem er öryggi og frelsi til
hapda öllum.“ — Á þetta að vera samkomulag
milli sosiölsku ríkjanna og auðvaldsþjóðfélag-
anna, — og ef svo er, verður þá um að ræða
nema eitt hagkerfi um heim allan?
Blaðið svarar þessu raunar sjálft, þegar
lengra kemur út í heimspekilegar hugleiðingar
]æss, og gerir það á þennan veg: „Það er stað-
reynd, að bæði kerfin munu verða til eftir
stríðið, og á n-fíli þessara þjóða, sem þessum
kerfum fylgja, verður annaðhvort samstarf
eða stríð. Fleiri möguleikar eru ekki til.“
Hvað er þetta, — var ekki Þjóðviljinn einmitt
að tala um það í upphafi hugleiðinga sinna,
að hagkerfin myndu sættast og Fróðafriðúr
verða ríkjandi í nýjum heimi? Og svo skilur
Vísisliðið, Framsóknarmenn og Alþýðuflokks-
menn ekki þessar hugleiðingar. Fyrr má nú
vera skilningsleysið.
En hvernig var nú þetta, — vpru það ekki
fulltrúar lýðræðisríkjanna, sem sömdu At-
lantshafssáttmálann svokallaða, — yfirlýsingu
tim að tryggja hæri öllum mönniun frelsi og
öryggi, firra þá ótta yið skort og ofsókmr.
Þetta á að gera hjá lýðræðisþjóðunum, og
]>essar yfirlýsingar hafa foringjar þeirra gefið
ótilkvaddir af Þjóðviljanum, og án nokkurr-
ar nauðungar af hálfu hlaðsins. Hugleiðingum
Þjóðviljans lýkur að sjálfsögðu á þann hátt,
að eftir að þessi tvö hagkerfi séu húin að
semja frið, muni „sosialska hagkerfið“ sigra.
Einkennilegur friður það.
En hver veit nema að Þjóðviljinn vilji nú
loksins. viðurkenna þá stefnu Vísis rétta, að
einstaldingurinn eigi að fá-að njóta sín þar
senr hann má sín, lelagssamtök þar sem þeirra
þarf með, rekslur bæja- og sveitarfélaga, þar
sem smærri félagslieildum cr reksturinn um
megn, og loks ríkisrekstur, þar sem hann er
nauðsyn. Slíkt hefir verið hagkerfi Vísis og
Sjálfstæðisflokksins um margra ára skeið, og
engu er líkara, 'en að stjórnarsamvirinan hal'i
haft tiltölulega góð áhrif á kommana. Golt
ef þau verða varanleg.
Leið samstarfsins hefir verið valin, segir
Þjóðviljinn, og sosialistar geta gengið fagn-
andi til þessa samstarfs. Ekki er það að furða,
þar sem þeir vinna fullkominn sigur í sam-
starfinu, — sigur, sem þeir gátu aldrei gert
sér vonir um í „stríði eða vopnuðum f'riði“.
Manni skilst að sosialistar komi með rýting-
inn í erminni, og vinni svo að niðurlögum
auðvaldshagkerfisins, er þeir sjá sér leik á
borði. Það skyldi þó aldrei koma upp úr kaf-
inu, að jafnvcl slílct geti komið til mála hjá
mannúðarmönnunum, sem vilja öryggi fyrir
alla?
vestfjarðabrcf.
Fimmti hluti.
Notkun
jarðhita.
Af öllum þeim stórstigu
framkvæmdum, sem gerðar
hafa verið hér á landi undan-
farin ár, hefir engin vakið
jafn ajmenna athygli og
hitaveita Reykjavíkúr. Er
slikt að vonum, því mikið af
baráttu þjóðarinnar hefir
verið glíman við kuldann, og
þarna var reynt til þrautar
hvérnig jarðliitinn yrði beizl-
aður til nolkunar á víðlendu
svæði.
Nú þegar fyrsta glíman er
unnin hyílir þegar undir við-
tækari notkun jarðhitans, þar
sem hann er nálægur. Benda
miklar líkur til, að á næstu
árum verði miklar framfarir
um notkun jarðhita.
Á Vestfjörðmn eru allmik-
il jarðhitasvæði, sem þegar
eru kunn, og eflaust koma
fleiri í ljós við boranir.
Stærsta jarðlTÍlasvæðið er á
hinu forna höfuðbóli Reyk-
hójum, og þar næst í Revkja-
nesi við ísafjarðardjúp. Mik-
ið jarðhitasvæði er einnig í
Laugardal i Ögurhreppi. í
Tálknafirði eru líka laugar
allstórar. Heitt vatn er i
flestum sveitum Vestfjarða,
en sennilega svo lítið á riiörg-
um stöðum, að ekki svarar
virkjunarkostnaði. Vitanlega
verður ekkert fullyrt um
slíkt, nema með víðtækum
rannsóknum og borunum. í
grennd við ísafjörð (í Turigu-
dal) hefir fundizt heitt vatn.
Vantar þar boranir til þess að
fá úr því skorið, hve mikið
vatnsmagnið er og hitinn
mikill.
Þar sem saineina má jarð-
hita- og raforkunotkun með
hóflegu verði eru fyrir hendi
hin ákjósanlegustu skilyi’ði
til lífvænlegrar framtíðar-
byggðar. Og nú, þegar inn-
lend reynsla er fengin um not
þessara gæða, hlýtur þessum
skilyrðum að verða gaumur
gefinn í framtíðimii og ný-
byggðinni valinn öðru frein-
ur staður þar sem tvö fyrr-
nefnd skilyrði eru fyrir hendi,
hæði til uppfyllingar á dag-
legum þörfum íbúanna og
mikilsverð hjájparmeðul til
margskonar athafna.
Skólamál
Vestfrðinga.
Auk harnaskókr í hverri
byggð er meiri og minni
framhaldskensla í flestum
kauptúnum. Gagnfræðaskóli
er á ísafirði, svo og hús-
mæðraskóli, stofnaður af
kvenfélaginu Ósk og rekinn
af því fjölda ára. Héraðs-
skólar eru að Núpi í Dýra-
firði og Reykjanesi. Núps-
skólinn er elzti liéraðsskóli á
landi hér, sem nú starfar, og
til orðinn fyrir þrollaust
starf og baráttu síra Sig-
tryggs Guðmundssonar. Nú
stjórnar Núpsskóla síra Ei-
ríkur J. Eiriksson, lbrseti
Ungmennafélaga íslands.
Á ísafirði er uppi lireyfing
um það, að auka svo gagn-
fræðaskólann, að þar fáist
menntun lil stúdentsprófs.
Er á því Irin mesta nauðsyn,
bæði sökum síhsékkandi
námskostnaðar i Revkjavík
og á Akureyri og vaxandi
húsnæðisvandi^eða á báðum
þessum stöðum.
Þeir, sem láta skólainál
sig nokkuru skipta, vænta
þess að tillögur milliþinga-
nefndar í mepntamálum
komist sem fyrst til fram-
kvæmda i aðalatriðum. Þjóð-
in leggur svo mikið til þess-
ara mála af fjármunum og
á enn meira undír þvi, að á-
vöxtur starfs kennara og
kostnaður verði sem mestur
og beztur. Virðist mörgum
þörf meiri athugunar og að-
halds í þessum mikilsverðu
málum.
Hafnamál.
Afþingi það seni nú situr
að störfum hefir mjög sinnt
hafnamálum viðsvegar um
landið. Frá nájtúrunnar
hendi eru viðast á \restfjörð-
um ágæt hafnarskilyrði og
bezt á ísafirði sem kunnugt
er. Það kemur sér hvarvetna
vel að l'á bættar hatfnir og
leridingar, en rnargir álíta
nauðsynlegast, að fá sem
allra fyrst fullkomnar hafn-
ir, þar senx aðstaða lil sjó-
sóknar og siglinga er bezt,
og jafnframt verði séð fyrir
bílvegasambandi við þpssar
liafnir til nágrannabvggða.
Hefir sú reynsla á orðið, að
margar smærri hafnarbætur
liér á landi hafa konxið að til-
tölulega litlunx notuin, en
samtals kóstað rikissjóð og
hlutaðeigandi sveitarfélög
stórnxikið fé. Er þegar kom-
inn tími til þess, að Alþingi
taki ákveðria afstöðu um
lramkvæmd hafnarmála og
ótækt að slík mál lendi í
lxrossaprangi eða atkvæða-
véiðunx. Hafnarbætur og
bygging fullkonxinna lxafna
er aðkallandi nauðsynjamál.
Enséu þau verk ekki unnin
svo til frambúðar sé, sýnir
reynslan greipil.að þau verða
fjárfrekari en svo að rikis-
sjóður geti sinnt allra kröf-
um. Þess vegna verður Al-
þiiig'i að velja úr það nauð-
synlegasta og mest aðkall-
andi hvei’ju sinni.
Póstur
og sími.
Mjög fögnuin við í dreif-
býlinu tillögum milliþinga-
nefndai' i póst- og símamál-
unx, því segja nxá, að greið-
íegt póst- og síma-sanxband
sé eitt af daglegum þöi’fum
manna. Nú á styi’jaldarárun-
um er það algengt, að póstur
berst enginn frá höfuðborg-
inni til aðalkaupstaða lands-
ins hálfa til heija mánuði, og
sama gegnir unx póstsam-
bandið milli nágranna-
byggða, svo er t. d. uxn póst-
samband iixiUi ísaíjaj'ðaj' og
syði’i Vestfjarðánna. Við
jxetta verður nú að búa nxest-
an hluta ársins. Það verða
því nxikil viðbrigði er sú
skipan kenxst á, sem milli-
þiiiganefndin leggur til.
Þetta var nú um póslinn.
En livað er uni shnann Því
er hægt að syara í stuttu
máli. Síiixasainbaridið á Vest-
fjörðunx óg lil annara lands-
Iiluta er óviðunandi. Vel'dur
þar eflaust mestu um, að
simalínurnar eru yfirlilaðn-
ar oftast. Bilanir eru líka all-
tiðar. Til framhúðar verður
ekki bætt unx símasamband-
ið vestui’, nema nýjar línur
verði lagðar. Þó þykir sunx-
um sein nokkuð mætti til
hatnaðar snúa með betra
skipulagi og lipurri af-
greiðslu.
Síminn er mi hvarvetna
svo alnxennt notaður, að
sjálfsagt er að þessi ríkis-
reksfui' uppfylli sanngjarn-
ar kröfur nianna, enda þykir
svo sem símaþjónustan sé
lílt gefin notendum. Er það
óviðunandi, að nienn skuli
þui'fa að bíða klukkustund-
Framh. á 6. síðu.
Skemmtileg-ar Það var íxxaður að segja frá
myndir. tveim stlittum kvikmyndum, sem
sýndar vóru á skemmtifundi
Ferðafélagsins á mánudagskveldið. Önnur var
um iþróttalíf hér í bænum og uppi til fjalla, en
hin var tekin á barnaheimilum þeim, sem starf-
að hafa að sunxarlagi uppi um sveitir landsiiis á
undanförnum árum.
Myndirnar eru ieknar i eðlilegum litum og
hefir Kjartan Bjarnason prentari gert það, en
ætlunin er að senda þær vestur um haf og lála
setja í þær hljómlist.
| Heimildarmaður piinn sagðist sjaldan hafa séð
■ eins skemmtilegar myndir. Þar gat að líta þrött-
. mikla æsku, við Jeik og iþróttir, í fögru um-
' hvcrfi. Litju börnin voru i hringleikuni eða
teipurnar léku sér að brúðum sínum og dreng—
irnir stóðu í vegavinnu. Skíðafólkið hrunaði
niður fjallahlíðarnar, renndi sér sitt á hvað nieð
fimi og leikni, stökk Jangar leiðir fram af stökk-
pöJlúnum. Skíðamyndin stóð litið að haki þeim
I myndum, sem hér eru sýudar af erlendum skiða-
görpym og mikið þykir lil komá.
Ihið á að gera meira að því að taka slikar
rhyndir. J>ær eru bæði til skemmtunar hér heima
og eins er sjálfsagt að reyna a/S korna þeim á
framfæri erlendis til að kynna landið.
* *
hingmanns- Jíiríkur alþingismaður ’ Einarsson
afmæJi. átti sexIugsafniæJi nú í vikunni og
var þá sóttur heim af fjölda vina
og vandamanna. Nýtur Eirikur sérstakra vjn-
sælda utan þings sem innan og jafnt iijá öllum
flokkum, Eiríkur er landskunnur fyrú' kveðskaxr
sinn við ýms tækifæri, enda sérkennilegt gam-
anvísnaskáld og höfundur fjölda landsfleygra
þingvisna. Bjarni Ásgeirsson alþm. sótti hánn
heim á afmælinu og færði honum eftirfarandi
stökur:
Eitt sinn var hann Eirikur
ungur og saklaus drengur.
Nú er hapn orðinn aldraður
og annar — likt og gengur.
Sextugt hárið silfurgrátt
og svipurinn stundum grettinn.
Eer þó enhþá erini hátt,
augu liýr Og gleltiix.
N’ú hefur þ(?ssi nýsköpun
náð því taki á honum,
að hann sjálfur yngjast mun
upp með vordögunum.
Hvort sem góugróður sá
grær hér áfrain lengi,
við skulum hella Eirík á
ósk um líf og gengi.
Þennan lipra Ijóðasvan
í lofti þingsalanna.
Hann er alliaf hringiiendan
í háttum stjórnmálanna.
Eiríkur Einarsson er tregur á að birta ljóð
siii og hlédrægur maður i eðli sínu, þótt han.n
hafi um langt skeið kom.ið mjög við opinher
mál og átf sæti á Alþingi um fjölda ára. Hafa
ýnxsjr vinir hans skorað á hann að gefa þjóð-
inni.kost á að eiguast Ijóð hans öll í einni bók,
en Eiríkur hefir ekki látið að þeim óskum enn
sem komið er. Vil eg einnig koma þessari áskor-
un á framfæri, fyrir hönd fjölda dáenda skálds-
ins, og vænti þess, að hann láti ekki útgáfuna
dragast miklu lengur.
Þjóðviljinn talar um „takmarkalausar stór-
Iygar“ í gær og segir m. a.:
.....Þjóðviljinn lýsir yfir því, í eitt skipti
fyrir öll, að hvert orð þessara þriggja hlaða um
að sósíalistar hafi lagt til að íslendingar segðu
möjidulveldunum stiúð á hendur, er visvitandi
lygi, enginn þingmaður hefir lagt slikt til, enda
öllum heilvitá m'önmim Ijóst, að vopnlaus þjóð
getur ekki sagt öðrrim þjóðum stríð á hendur.
Hvers vegna vill Þjóðviljinn ekki leggja til
við ráðherra sína, að þeir siái um að birt verði
það, sem gerðlst á lokuðu fundunum, til þess að
hre'nsa flokkinn? Áður hefir Þjóðviljinn for-
dæmt slíka leynd. En 28. febr. spurði Þjóðvilj-
inn, „hvort nokkur fórn sé færandi, til að fá
sæti .... á þeim ráðstefnum" og svarar því, að
spurningin sé fávísleg. Hvaða hringiandi er
þetta — eða er Þjóðviljinn síðan orðinn hrædd-
ur við þjóðarviljann?