Vísir - 28.09.1945, Qupperneq 4

V I S I R
Föstudaginn 28. september 1945.
VÍSIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAUTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Sexlu,

G&ir #jr. 'Æmefgm
ue^aináfaitjóri.
Undanhainii Sýkur.
■yísitalan hlýtur að hækka svo stórkostlega
um næstu mánaðamót, að engin dæmi
munu finnast til slíks, en ríkisstjórnin mun
hafa hugsað sér að leysa málið á einhvern
veg, þannig, að engin veruleg hækkun komi
til greina. Blöðin virðast aldrei þessu vant
vera öll sammála um nauðsyn þess, að bai'izt
verði gcgn aukinni dýrtíð, en jafnframt forð-
að frá þvi að allt verði gcrt að engu, sem afl-
azt hefir. Sumir hafa rætt um að Islending-
ar séu fámenn þjóð og fátæk, og er það i'étt
að nokkru leyti, en einnig má iíta svo á mál-
ið, að engin jafnfámenn þjóð sé auðugri og
meðalefnahagur lxeti'i tíér en í nokkru öðru
landi. Stai'f þjóðarinnar og strit á undanförn-
um árum, er unnt að gera að engu nxeð óstjórn
í fjárhags og atvinnumálum, en sýni þjóðin
sjálf vilja sinn í þessu efni, og skilning á knýj-
andi nauðsyn, er unnt að hjarga þessu öllu
við og tryggja atvinnu og fjárhagslifið í fram-
tíðinni.
Ríkisstjórnin hefir varið ca. 25 milljón-
unx króna í niðurgreiðslur á dýrtíðinni und-
anfarið ár hvert. Þrátt fyrir þessi útgjöld, mun
lækkun vísitölunnar aðeins hafa numið 10-15
stigurn, og er ])á auðsætt, að það kostar ríkis-
sjóð um tvær milljónir króna, að lækka
visitöluna xim eitt stig. Ósagt skal látið,
hversu mjög hækkað verð á landhúnaðai'af-
urðurn hækkar vísitöluna á þessu liaústi. Kjöt-
verðið eitt er þar þungt á metunum, svo að
líklega myndi vísitalan konxast á fjórða hundr-
aðið, af þeim sökum einurn og að öllu ó-
hreyttu. Þar við hætist svo hæklum vegna
mjólkurafui'ða, og getur hver reiknað dæmið
fyrir sig og gert sér þannig grein fyrir hvern-
ig sakir munu standa upp úr nxánaðamótun-
xim, ef ekki er að gert. Eigi að halda vísitöl-
xinni niðri og í 275 stigum með beinum gi'eiðsl-
unx xir ríkissjóði, er sýnilegt, að það myndi
kosta ríkið óhemju fjárhæð, sem væxi
því að sjálfsögðu algert ofurefli. Komið
ffæti til greina, að verðhæta á þann veg, að
hverjum einstaklingi væri ákveðinn skammt-
ur landbúnaðarafurða, og sá skammtur einn
verðbættur, en umframneyzlu yrði almenning-
ur að greiða fullu verði. Þetta rnyndi bæta
nokkuð úr skák, en hafa sömu áhrif og raun-
veruleg kauplækkxm. Komið mun hafa til at-
hugunar, að breytt yrði verðgildi krónunnar,
•en slíkt gæti jafngilt fjárhagshruni eða rutt
}xví brautina, enda verður væntanlega ekki að
því ráði horfið. Einhvern grút má svo vafa-
Jaust bræða lir mörgum öðrum tillögum, en
íuiðsætt er að allt annað, en að þjóðin sjálf
^angi vitandi vits til baráttu gegn aukinni dýr-
fíð, er hálfkák og annað ekki. Hálfkálcið get-
ur verið gálgafrestur, en engin endanleg xir-
Jausn. Henni er aðeins skotið á frest-, þar til
xxýir exfiðleikar gera óhjákvæmilegt að hafizt
verði handa um frekari aðgerðir. I fimm ár.
Jiefir verið varað við þessari hættxdegu þró-
xin hér í blaðinu, en það líða ekki önnur fimm
ár þar til hrunið skellur yfir. Allur almenn-
ingur horfist í augu við það, en lxversu lengi
geta menn glúpnað og slegið af þcinx manxx-
dónxi, sem hver og einn ætti að sýna? Fyrir
því eru einhver takmörk, og í þessu tilfelli
söm og burðarþol almennings undir aukinni
dýrtíð og verðþenslu. I
Geir G. Zoéga vegamála-
sljóri er sextugur i dag.
Hann er fæddur hér í
Reykjavík 28. sept. 1885, son-
ur lijónanna Geirs T, Zoéga
rektors og Bryndísar Sig-
urðardóttur.
Geir laxdv stúdéntspró.fi
1903 og verkfræSinámi við
Hajfnarháskóla 1911. Sanxa
ár var hann skipaður að-
sloðarverkfræðingur lands-
verkfræðings og vegamála-
stjóri 1917. Því siarfi hefir
liann gegnt síðan með óbif-
andi eíju og dugnaði.
Mér er næst að fullyrða
að enginn emhættismaður
þessa lands liafi skipulagt,
franxkvæmt og stjórnað jafn
nxiklunx verklegunx unxbót-
uixi og Geir vegamálastjóri.
Og Geir hefir með alveg ó-
trúlegri ái-vekni fylgst með
hverjum vegarspotta sem
lagður hefir verið og hverri
brú sem var byggð.
En þella starf er ckki nein-
unx heiglum lient ef vel á
að standa í stöðu sinni. Is-
land er eitt ei'fiðasta land
veraldar til vegagei’ða, sér-
staklega ef miðað cr við
st'rjálbýli lahdsins, þvi að
hér kemur ekki nema rlxm-
Jega einn maður á hvern
ferkílómetra, og þeir seiii
ferðast um landið vita að
vegalagningar pg brúargerð-
ir eru ekki bárnaleikur
einn.
Og svo mikið er víst að er-
lcndir verkfræðingar og
fræðinxenn, sem ferðast liafa
um landið og vita deili á að-
stæðum öllum, undrast þá
öru þróun sem orðjð liefir í
vegagerð íslenzka ríkisins.
En þróunin í vega- og.lirúar-
gerðinni liefir nær öil orðið
í starfstíð núverandi vega-
málastjóra. Þessu til sönn-
unar má geta þess að þegar
Geir tók við embætti sínxi
sem vegamálastjóri voru
samtals um 500 km akfærra
vega á öllxi landinu. Nú eru
þeir orðnir 4400 km. Árið
1917 fóru 10 þús. dagsverk í
vrega og brúargerðir, siðan
hefir dagsverkafjöldinn tvi-
lugfahlast. Árið 1917 voru
200 þús. kr. veittar til vega-
mála, en nú kostar vegavið-
lialdið eilt unx 8 íxxillj. kr.
á ári og nýbygging vega og
/brúa nenxur annarri eins
upphæð. Árið 1917 voru 57
brýr til, sem voru 10 metra
langar eða lengri, en nú eru
330 slíkar brýr til á landinu.
Þessar tölur tala nægjan-
lega skýru máli til þess að
sýna fram á hve þróunin
hefir vei’ið stórvirk í ís-
lenzkri vegagerð undir
stjórn núverandi vegamála-
stjóra.
En Geir hefir frá öndvei’ðu
verið fjölmörgum öðrum á-
byrgðarmiklum stör.funx
blaðinn, svo sem í skipu-
lagsnefnd,, Þíi'tígv'a 11anefnd,
Flóaáveitunefnd, ráðunaut-
ur ríkisstjórnarinnar í
vatnamálum og járnbraut-
armálinu, i stjórn Verk-
fræðingafélags íslands og
Fei’ðafélags íslands, en
forseti þess síðarnefnda hef-
ir Geir verið lengur en nokk-
ur annar maður, eða sam-
fíeytt síðastl. 8 ár.
Geir er mannkostamaður í
hvivetna, drenglyndur og
vinfastur og má-ekki í neinu
vamm sitt vita.
Kvæntur er Geir Hólnx-
fríði Geirsdóttur kaupnx.
log útgerðarmanns Zoéga og
eiga þau fimm manvænleg
börn á lífi, en eina dóttur
misstu þau.
Þ.
Kennsla í sænsku.
Lektor Peter Ilallberg, fil. lic.,
mun halda sænskunámskeið fyrir
almenning í háskólanum í velur
þriðjudaga kl. 6—8 e. h. Væntan-
iegir nemendur gefi sig frarn i
skrifstofu háskólans. Kennsla
liefst þriðjudag 2. okt. kl. 6. Nem-
endur liafi með sér sænskuhók
Pélurs G. Guðmundssonar og
Lejströms.
Nýkomið
Drengja anorakar
tvöfaldir (hettublússur),
á 6—8—-10 og 12 ára.
Heutugir fyrir skóladrengi.
^jóhlœ&L ocý ^Jatna&ur óf.
Varðarhúsinu. — Sími 4513.
Spila- Eg er að hgsa um að hýrja i dag á
víti. þvi að segja sögu, sem mér barst til
eyrna úr tveim áttum í gær. Eg tek ekki
ábyrgð á henni í öllum atriðum — vona meira
að segja, að hún sé ekki sönn — en hún getur
ef til vill oðið- einhverjum til umhugsunar og
fróðleiks. Jæja, sagan er á þú leið, að spilavíti
sé starfandi hér í bænum og hafi verið starfrækt
uin hríð. Sumir telja sig meira að segja vita,
i hvaða húsi „víti“ sé og að þeir, sem ráði þar
húsum hafi góðar tekjur af þessari starfsemi
sinni, enda sé ekki um neinar smáupphæðir að
ræða, sem „viðskiptin" velti.
Helzt sjó- Sagan segir ennfremur, að lands-
menn. feðurnir i „víti“ vilji helzt komast
í færi við sjómenn, því að þeir hafi
oft mikið fé handa á milli, en annars sé þeim
alveg sama „hvaðan gott kemur“, hafi margir
fengið að kenna á þeim og spilavíti þeirra,
menn jafnvel tapað svo ævintýralegum upphæð-
um, að slíkar heyrast aðeins nefndar í sambandi
við spilavítin i Monte Garlo. Kann eg ekki þessa
sögu lengri — að minnsta kosti ekki núna —
og skal ekki dæma. um það, að hve miklu leyli
hún er sönn, en hitt er víst, að þeim mönnum,
sem nefndir eru sem forstöðumenn spilavítisins,
er írúandi til alls.
*
Fríin. Yerzlunarmanafélag Reykjavíkur liefir
samþykkt á fundi sinum nýlega að lok-
að skuli verzlunúm hér í bænum á hádegi á
laugardögum allan ársins hring. Hefir þetta
vakið mikið umtal manna á meðal hér i bænum
og virðast menn ekki á einu máli um það,
hversu heppileg sú ráðstöfun kunni að vera.
Skal heldur ekki farið út í það hér að leggja
neinn dóm á það, en hitt þykir mér sýnt, að
að þvi stefni, að í framtiðinni verði laugardag-
urinn alger frídagur, að minnsta kosti hjá þeim,
sem i bæjum starfa og vinna ekki beinlinis þá
vinnu, sem skapar útflutniug þjóðarinnar og
gerir henni kleift að lifa.
*
Á f-jó og Mönnum mundi vafalaust þykja nokk-
í sveit. uð langt gengið, ef sjómenn færu allt
í einu fram á það, að þeir fengju fri
frá störfum á fiskimiðum frá hádegi á laugar-
dag — eða fyrr — til sunnudagsmorguns og það
jafnvel þótt þeir væru í mokafla á Halanum eða
síldin væri að vaða allt í kringum skip þirra.
Eða kaupafólk í sveitum fengi slíkt fri um há-
bjargræðistímann, ])egar einn þurrkdagur —
hvað þá fleiri— geta haft úrslitaþýðingu um það,
hve vel heyjast. Ef tekið er tillit til hins likam-
lega erfiðis þessara tveggja stétta, þá ættu þær
ekkj að hafa minna frí en aðrar, sem léttari
störf stunda.
ÆíafnarfförSur
Einn ungling eða eldri mann vantar
um n.k. mánaðamót til að bera dag-
blaðið Vísi til kaupenda, — eða tvo,
hálfan bæinn hvor.
Talið strax við afgreiðsluna á Hverf-
isgötu 41, Hafnarfirði.
Þess er beðið með óþreyju þessa dagana, að
ríkisstjórnin leggi fram tillögur sínar, til að
hindra frekari dýrtíð og þá einkum að kveða
dýrtíðina niður, ef þess er nokkur kostur. f
Þjóðviljanum segir svo í gær:
....Verði nú horfið frá niðurgrciðslum með
öllu, þýðir þuð að vísitalan hækkar upp i 30>f
—310 stig.
Þjóðviljinn hefir haldið því fram og heldur
því fram, að slík hælckun korni ekki til mála.
Af henni mundi leiða mjög margháUað.a erfið-
leika fyrir þjóðarheildina, sem oþarfi er að
rekja. Vísitalan má ekki hækka neitt verulega
frá því sem nú er. Þjóðviljinn heldur þvi lrins-
végar jafnákveðið fram, að ekki komi til mála
að taka verð landafurðanna að einhveriu leyti
út úr yísitölureikningnum og gildir þar sama,
hvort um Iengri eða skemmri tiiua væri að
ræða.
Vandamálið sem leysa ber er því þétta: Verð
landafurðanna er*ákveðið, það hækkar vísitöl-
una um full 30 stig. Það verður að koma í veg
fyrir þessa hækkun. Á hvern hátt verður það
hagkvæmast gert fyrir rikissjóð, fyrir þjóðar-
heildina og fyrir launþegana? Þetta er umhugs-
unarefni og út frá þessum forsendum verður
að dæma þá lausn, sem stjórnin mun leggja
fram næstu daga.“
Svo er að sjá sem Þjóðviljinn geri ekki ráð
fyrir því, áð tillögur stjórnarinnar verði vinsæl-
ar. Það má vel vera, en hitt er víst, að þótt
komið verði í veg fyrir frekari hækkun vísitöl-
unnar, þá er það þó ekki nema stundarlækning.
Það er mikil dýrtíð í landinu eftir sem áður.