Vísir - 18.01.1946, Blaðsíða 2
2
V 1 S I R
Föstudaginn 18. janúar 1946
Cjit&muncLir U-)aiiíeió
'ameliíon.
amsmannsms
Hvar
var það nú aftur,
sem ég heyrði Guðmundar
Jónassonar fyrst getið? -—
Já, nú man eg það, — það
var í Eðliforníu. — Eg hafði
verið á ferð alla nóttina og
kom þreyttur að morgni til
Berkeley, háskólabæjarins í
fjallshlíðinni. Eg lagði leið
mína inn i hótel, sem þeir
kölluðu Shattuck, því þar
hafði ræðismaður okkar, síra
Oktavíus Thorláksson, útveg-
að mér herbergi. Eg fékk her-
bergi nr. 338. Það var á 3.
hæð, og það var þar, sem eg
heyrði G. F. Jónassonar fyrst
getið. Fyrst liðu reyndar
tveir dagar, en að morgni
þess þriðja vaknaði eg
það að síminn hringdi.
tel, þó þau úthýsi mér.“ —
Þetta þótti konsúlnum ein-
kennilegt svar og heimtaði
skýringu. „Eg hitti Pétur Sig-
urgeirsson,“ svaraði eg, og
það var nóg.
Hús G. F. Jónassonar er í
þeim hluta Winnipegborgar,
þar sem livert stræti ber
nafn vissrar trjátegundar.
Stræti Guðmundar er kennt
við askinn, hinn mikla lífs-
meið, það heitir Ash Street.
Iíannske er Jxið tilviljun, að
hann skyldi hyggja hús sitt
þar, eg veit það ekki, en frá
mínu sjónarmiði er það ger-
hugsaður skáldskapur, tákn-
rænn og sannur. — Eg veit
við ' nefnilega núna, eftir að Iiafa
j kynnzt Guðmundi F. Jónas-
Eg seildist eftir heyrnar- j syni, að hann er einn af hin-
tólinu og spurði syfjaðrEum sígrænu, lífsþrungnu
röddu, hver þar væri. „Tveir greinum á þjóðarstofni okk
G. F. JÓNASSON
prestar", var svarað á ís-
lenzku. „Farðu að klæða þig.
Við erum á leið til þín og
ætlum að taka þig til bænar,
Pétur biskupsson af Islandi
og eg.“ Það var Oktavíus
Thorláksson, sem talaði. —
Við Pétur Sigurgeirsson
Iiöfðum ekki sézt áður, en
við urðum strax vinir og við
vorum saman næstum tvo
Iieila daga, fyrst i San Fran-
eisco, svo í Palo Alto. Pétur
var nýkominn frá Winnipeg,
en eg var á leið þangað, svo
að báðum þótti bera vel í
veiði, Pétri sem uppfræðara,
mér sem lærisveini.
Pétur var mjög hrifinn af
Vestur-Islendingum og nafn-
greindi niarga þeirra og sagði
mér á þeim nokkur deili. —-
ar vestra og á fáa sína líka.
Fæddur
vestra.
Hann er fæddur 19. októ--
ber 1895 í Vogarpósthúsi,
Siglunessveit við Manitoba-
vatn, Manitobafylki. Foreldr-
ar hans voru með fyrstu
landnemum á þeim slóðum.
Þau voru bæði fædd heima á
Islandi. Þau hétu Jónas Krist-
ján Jónasson, ættaður úr
Skagafirði, og Guðrún Guð-
mundsdóttir, ættuð af Aust-
urlandi. —
G. F. Jónassori ólst upjr
hjá foreldrum sínum og
dvaldi iijá þeim ])angað til
hann var 22 ára. Hann naut
í æsku almennrar barna-
skólamenntunar í Siglunes
laun sín greidd nema tvisvar
á ári, þ. e. í lok hvorrar ver-
tiðar. Guðmundur varð ])vi
að reka lánsverzlun og
treysta því í fyrsta lagi, að
viðskiptavinirnir öfluðu, og
í öðru lagi, að þeir borguðu
rciknin"'' sína, begar þeir
höfðu selt aflann. Vitanlega
gekk það svo í flestum til-
fellur, en hitt gat líka komið
fyrir, jafnvel Iijá þeim, sem
vel höfðu aflað, að þeir væru
orðnir peningalitlir á ný, er
þeir komu til Guðmundar að
gera upp. — Jæja, nú var
ekki um nema tvennt að
gera: tana neningum eða
lcaupa fisk. Hvort var betra?
Hann sagði mer, hverja mer gvej^ cn þegar hann var 16
væri nauðsynlegast að lutta , ára fór hann á verzlunar-
til þess að fá sem fjölbreytt-| shóla í Winnipeg og stund-
asta og sannasta mynd af
lífskjörum þeiri'a og jnenn-
ingu. Einn þeirra, sem hann
nefndi, var Guðmundur F.
Jónasson. Hann sagði, að það
væri meira að segja alveg
sérstök ástæða fyrir mig að
kynnast honum, því að hann
ætti fimmtugs afmæli 19.
október, einmitt á þeim tíma,
sem eg yrði í Winnipeg.
aði þar nám um tveggja
vetra skeið. Þar með var lok-
ið hans reglulega skólalær-
dómi.
Eg bað hann að segja mér
eitthvað frá bernsku sinni og
æsku heima í Siglunessveit.
Hann sagði, að það væri ekki
margt til frásagnar, en eg
hélt áfram að suða um sögú,
og það endaði með því, að
hann sagði mér margar og
merkilegar sögur um lífsbar-
áttu íslenzku landnemanna.
Það voru allt sainan hetju-
sögur. Það voru sögur um
hvernig næstum óyfirstígan-
legir örðugleikar voru sigr-
aðir, en af því að þetta var
hið hversdagslega líf land-
námsmannanna, þá finnst
þeim það ekki í frásögur fær-
andi. Þeim mun aldrei skilj-
ast, að þeir séu meiri hetjur
en Geirmundur heljarskinn
og Eríkur 'rauði.
Faðir
Guðmundar.
Jónas faðir Guðmundar
ræktaði jörð undir bú og rak
jöfnum höndum smáútgerð á
Manitobavatni. Hann tók og
að sér að sjá sveitungum sín-
um fyrir þeim nauðsynjum,
sem þeir urðu að fá aðkcypt-
ar, og hafði því dálitla verzl-
un. Þannig1 ólst Guðmundur
upp við hin margvíslegustu
1 störf. lslenzka var töluð á
heimilinu, eins og á flestum
heimilum öðrum þar í sveit-
inni, en af prestum og kirkj-
um hafði fólkið lítið að segja
íraman af. Einstaka sinnum
19.,“ sagði eg,:.t^!„þá*skaljeg séigli þó evangclisk-jíútherska
.vera sáttur við ykkar 60 hó- !kirkjufélagið'i Wiriniþég úln-
Norður til
Wirmipeg.
Eg læt nú útrætt um Pétur
að sinni, ásamt okkar kali-
fornísku ævintýrum, og sný
mér til norðurs, þangað sem
sumarið var ekki lengur í
landi, heldur bara hið innra,
í ríki andans.
Eg kom á járnbrautarstöð-
ina í Winnipeg klukkan 10
að kvöldi hins 16. októbers.
Þar var þá mættur Grettir
Jóhannsson ræðismaður, til
þess að taka á móti mér.
Ilann sagði mér þá hrikalegu
sögu, að hann væri búinn að
hringja á 60 hótel í Winni-
peg, en ekkert þeirra hefði
laust herbergi í nótt, svo að
hann yrði að fara með mig
til kunningjafólks síns, sem
hefði lofað að hýsa mig. —
Eg spurði, lívað húsráðendúr
hétu, en hann sagðist fara
með mig til Guðmundar Jóri-
assonar og Kristínar konu
hans, það væru myndarleg
hjón og gestrisin og hefðu
fyrr tckið á móti Islending-
um, — eg skyldi engu kvíða.
„El' það er sá Guðmuhdur
Jónasson, sem,á æfmæli þann
1 fl “ sagði eg,íf-J-;„þáf.skal ieg
ferðarpresta norður í byggð-
irnar, einkum til þess að
skíra börn. Ekki voru þeir
þó oftar á ferðinni eri svo,
að Guðmundur var orðinn 5
ára gamall, þegar hann var. Winnipeg
skírður, og voru tvö systkini' 0g hann.
hans skírð um leið. —- Guð-
mundur man vel eftir þess-
um degi. Meðal annars minn-
ist hann þess, að móðir hans
færði hann þá í nýjar svart-
ar stuttbuxur. Hann kallaði
þær prestbuxurnar alla tíð
síðan meðan þær entust.
Ekki held eg að kristin-
dómurinn hafi liðið neitt
vegna nrestleysisins hjá
þessu afskekkta fólki, að
minnsta kosti sér það ekki á
G. F. Jóriassyni. Móðir hans
var trúuð kona, og undir
handleiðslu hennar varff
hann fyfir þeim áhrifum, er
hafa enzt honum æ síðan,
enda má fullyrða, að íslenzka
kirkjan í Vesturheimi á eng-
an betri stuðningsmann en
hann. Þetta þýðir í rauninni
meira en fljótt á litið virðist.
Það þýðir, að G. F. Jónasson
er einn helzti burðarás ís-
lenzks máls og menningar í'
Ameríku, þvi á ])eim vett-
vangi hefir starfsemi kirkj-
unnar alltaf verið einn snar-
asti þátturinn, ásamt viku-
blöðunum Heimskringlu og
Lögþergi, og Tímariti Þjóð-
ræknisfélagsins.
Herþjónusta. .
Árið 1918 gekk G. F. Jón-
asson í kanadiska landherinn
og var sendur til Englands
i marzmánuði það ár. Þar
gegndi hann herþjónustu í
eitt ár, en þá var stríðinu
lokið, sem kunnugt er, ^vo
hann var fluttur heim með
sinni herdeild og afskráður.
— Eftir að hann kom heim
tók hann sér tveggja mánaða
fri, en réð sig því næst í
vinnu við verzlun eina í smá-
bænum Sperling. Hann
komst þó brátt að því, að
verzlunarþjónsstarfið gaf
ekki fyrirheit um þá framtíð,
sem hann gat sætt sig við,
og tók sig því upp frá Sper-
ling og settist að í bænum
Winnipegosis og stofnaði
Fiski-
konungur.
Guðmundur valdi hinn
síðari kostinn. Hann keypti
fisk og keypti fisk, meiri fisk.
Það kaupir enginn maður í
eins mikinn fisk
Hann er fiski-
konungur Winnipegborgar.
Hann verzlaði í átta ár
í Winnipegosis, eða til ársins
1928, en flutti þá til Winni-
peg og hefir alltaf átt þar
heirria síðan. Eg er ekki viss
um að hann hafi komið með
ýkja marga dollara með sér
frá Winnipegosis, en hann
kom með annað, sem var
hetra; fallega og gáfaða kónu
íslenzka og þrjár elskulegar
smátelpur. —
Ekkj var Jónasson fyrr
seztur áð í Winnipeg en hann
var orðinn forstjóri „Fiski-
sámlags Manitobafylkis“, og
hafði það starf á höndum í
tvö ár, þá (1930) stofnaði
hann, ásamt tveim mönnum
öðrum sem hluthöfum, verzl-
unarfélagið „Keystone Fish-
eries Limited“, og hefir rek-
ið fyrirtækið einn siðan. Það
er nú stærsta fyrirtæki sinn-
ar tegundar í Manitobafylki.
1934 stofnaði hann veiðar-
færagerðina „Perfection Net
and Twine Co.“ og rekur
hana enn. Hún er ein af
stærstu veiðarfæraverksmiðj-
um i Vestur-Iíanada og hafði
samband út um allan heim
fyrir stríðið, sérstaklega í
Japan og Hollandi. 'Viðskipti
við Holland voru nú aftur
að hefjast. Árið 1941 keypti
Guðmundur Jónasson 6 út-
gerðarstöðvar við Winnipeg-
vatn ásamt flutningaskipi og
mörgum fiskibátum. Upp úr
þessu stofnaði hann nýtt út-
gerðarfyrirtæki, sem hann
kallaði „New Fish Com-
pany“. — Guðmundur gegn-
ir mörgum opinberum trún-
aðarstörfum, sem snerta
fiskimál Kánada. Meðal ann-
ars er hann forseti fiski-
bandalags sléttufylkjanna,
Manitoba, Alberta og Sask-
atchewan. Þá er hann erind-
reki frá sléttufylkjunum í
stjórnarnefnd þeirri, sem á
ehsku er kölluð „Dominion
Fisheries Council" og inni-
ir þar silfurrefir, platínurefir
og minkar. Eg spurði hann,
hvernig stæði á því, að hann
hefði byrjað á þessu. Hann
kvað tilviljun hafa ráðið því.
Maður, sem skuldaði honum'
fyrir fisk, bauð honum þrjá
eða f jóra minka upp í greiðsl-
una. Hann tók kvikindin og
kom þeim í l'óður hjá kunn-
ingja sinum, sem hafði
minka- og refabú. Þetta varð
upphafið. En það fór svo
með þetta fyrirtæki, eins ,og
önnur, sem hann hefir stofn-
að og veitt forstöðu, — það
hefir efizt, — það hefir
hlessazt.
Flestum mundi nú sýnast,
að sá maður hefði ærið að
starfa, sem hefði á hendi allt
það, sem þegar er upp talið.
En Guðmundur Jónasson er#
enginn venjulegur maður.
Ilann virðist gæddur allt að
því ótakmörkuðu vinnuþrcki
og það hefir gert honum fært
að sinna fleiri og fjölbreytt-
ari áhugamálum en flestum
mönnum öðrum. Hann gefur
meðal annars út tvö tímarit.
Annað er einkum ætlað þeim,
sem íyinast afhendingu og
sölu matvæla, hitt miðar að
framförum og aukinni menn-
‘ingu i flutninga- og sam-
göngumálum landsins. Rit
þessi hafa náð úthreiðslu um
allt ríkið. — Þá er hann for-
stjóri Columbia prentsmiðju-
hlutafélagsins, sem gefur út
vikublaðið Lögberg, og hefir
komið því menningarfyrir-
tæki á fjárhagslega fastan
grundvöll. Hann er forseti
Fyrsta lúthcrska kirkjufé-
lagsins (safnaðarins) í
Winnipeg, og hélt kirkjuráð-
ið (safnaðarstjórnin) honum
veglegt samsæti á fimmtugs-
afmæli hans og afhenti hon-
um við það tækifæri skraut-
ritað skjal, þar sem honum
eru tjáðar þakkir fyrir störf
hans í þágu kirkjunnar. Þá
er hann forseti „Islenzka
sögufélagsins“, sem stendur
Framh. á 6. síðu
, , . .... bindur öll fiskibandalög
])ar Yerzlun i felagi við broð-, *anadaríkis frá hafi tiI haf *
ur smn Egil. — Það kenndi
margra grasa í sölubúð
þeirra. Þeir verzluðu með
allt. Þeir verzluðu með mat-
vörur og lyf, áhöld og fatn-
að, — allar lífsnauðsynjar,
sem komið gátu til greina á
þeim slóðum. — Flestir við-
skiptavinirnir voru fiski-
menn eniþeirra atvinnu hátt-
áf þ'aririig? að 'þeiri fð" élfki'
en það er akkúrat helmingi
lengri leið en frá Islandi til
Kanada, þar sem stytzt er
á milli landanna.
Loðdýrarækt.
Síðan 1942 hefir G. F. Jón-
asson rekið loðdýrabú mikið
Bæjarstjórnarkosningai'nar
FRÁ SJÁLFSTÆÐIS-
FLOKKNUM
• Listi Sjálfstæðisflokks-
ins í Reykjavík er
D-LISTI.
• Skrifstofa Sjálfstæðis-
flokksins, scm annast
alla fyrirgreiðslu við
utankjörstaðakosning-
ar er í Thorvaldsens-
stræti. Símar 6472 og
2339.
• Kjósendur, sem ekki
verða heima á kjöi'degi
þurfa að kjósa nú
þegar.
• Sjálfstæðismenn, sem
vildu lána bíla sína á
kjördegi, eru vinsam-
legast beðnir að til-
kýnna það skrifstofu
flokksins — síma 3315.
• Þeir, senx gætu annazt
útburð á bréfum, eru
vinsamlegast beðnir að
tilkynna það ski'ifstofu
flokksins — sími 2339.
• Allir þeir, er gætu að-
stoðað ski'ifstofuna við
margvísleg störf, ættu
að gefa sig fram þeg-
ar í stað.
D-LISTINN
Sjálfstæðisflokkurinn.
i(K