Vísir - 09.03.1946, Blaðsíða 4

'4
V I S í R
VÍSIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAtJTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1660 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Ráðherrann og liðsmennimir.
Atvinnumálaráðherra liefur gert ýmsar ráð-
stafanir til að halda uppi smáhátaútveg-
inurn, qg cr ekki nema gott eitt um þá við-
leitni að segja, þótt hún verði að heimfærast
frekar undir heitið Jirossalækning“, cn eðli-
legar og heilsusamlegar læknisaðgerðir. Ráð-
herrann liefur lifað fyrir líðandi stund og lát-
ið hverjum degi nægja sina þjáning. Ýmsar
hafa ráðstafanirnar reynzt miður lieppilegar,
enda orðið ríkissjóði útgjaldasamur, svo sem
leiga færeysku flutningaskipanna. Þjóðviljinn
hefur gert ráðherranum þann Bjarnargrciða,
nð vekja máls á ráðstöfunum hans, ekki út
af fyrir sig til að lofa hann, öllú frekar til
hins að níða útvegsmenn og frystihúsaeig-
endureftir frekustu gctu. Birtir hlaðið' hæði
ritstjórnargreinar og „aðsendar“ greinar um
málið, og er þáð ekki að vanda atvinnurek-
endur eftir frekustu getu. Birtir blaðið hæði
braskarar, okrarar, blóðsugur o. fl. nöfnum.
Sama hlað birtir hinsvegar á öftustu síðu
frumvarp ríkisstjórnarinnar um ráðstafanir
vegna útflutnings á afurðum hátaútvegsins,
en um þetta segir svo í greinargerð: „Um
síðastliðin áramót voru horfur á afkomu háta-
litvegsins þannig, að vafasamt var, hvort út-
vegsmenn fengju sjómenn á bátana og treyst-
ust til að gera út báfa sína með óbreyttu
verði á. fiskaflanum. Til þess.að forða vand-
ræðum var að tilhlutun ríkisstjórnarinnar
hækkað lágmarksverð á nýjum þorski og ýsu.
Jafnframt þurfti að íryggja söluna á fiskin-
um. Til þcss að öruggt væri að hraðfrystihúsin
Iiæfi rekstur, bar nauðsyn til að tryggja þau
fyrir tapi, sem kynni að leiða.af hækkun lág-
marksverðsins. Ennfremur þurfti, þár sem út-
lit var fyrir að skortur yrði á nægjanlega
miklu skiprúmi til útflutnings á nýjum fiski,
að tryggja útvegsmenn og sjómenn fyrir lmgs-
íinlegu tjóni af því að salta aflann.“ Sam-
hvæmt ofansögðu hefur ríkisstjórninni verið
Ijóst, að annarsvegar gat verðhækkunin haft
þá þýðingu, að frystihúsin yrðu ekki rekin
jicma með lialla, en hinsvegar að skortur væri
ú flutningaskipum. Þrátt fyrir það tekur rík-
dð ýms stærstu og beztu flutningaskipin í sína
Jjjónustu, en útvegsmenn láta skipin af hendi,
einfaldléga af því að vafasamt er, hvort þau
verði rekin á.ann^n liátt nema með stórfelldu
tapi, en aðrir útvegsmenn liurfu að því ráði
^ið leigja skip sín samlögum eða bæjarfélög-
.oim. Málgagn atvinnumálaráðhorra ætti að
láta á sér skiljast, að geti smáútvegsmenn og
f rystihúsaeigendur ekki lialdið uppi taprekstri,
geta eigendur Sigluness og annarra flutninga-
skipa það hcldur ekki. Hinsvegar er augljóst,
uð höfuðatvinnuvegi þjóðarinnar verður ekki
uppi haldð með styrkjastarfsemi til lengdar,
með því að þessum atvinnuvegi er ætlað að
standa undir rekstri þjóðarbúsins öðrum at-
vinnuvegum frekar. „Skottulækningar“ at-
vinnumálaráðherra eiga að duga fram yfir
kosningar, en þær eru engin varanleg bót né
varanleg trygging fyrir áframlialdandi at-
viniiurekstri, heldur fyrst og fremst miðaðár
við líðandi stund og gefast misjafnlega. Ættu
ílokksmenn róðherrans að léggja þann sið
niður, að löðrunga þanu dág eftir dag í blaðí
sínu, þótt tilætlunin sé að náísér niðriiá; út-
vegsmönnum.
#
Alýtt rímnaskáld
Er nú Sigurður Breiðfjörð
eða æska Egils endurborin í
piltinum, sem fer að yrkja,
nýkominn úr vöggunni, á
Draghálsi í Borgarfirði ?
Þannig fór eg ,að spyrja, þeg-
ar eg las bókina, Gömlu lög-
in. Höfundur liennar heitir
Sveinbjörn Benteinsson.
Ilann fór að lesa og læra af
rímum 5 ára, og nú er fyrsta
kvæðabók hans komin út,
um tvitugsaldur h,ans. I bók-
inni eru 22 rímur, stuttar,
mergjaðar og ekkert viðvan-
ingslegar. Verða þær þó að
vera orktar milli fermingar
og tvítugs, ef ekki fyrr. Álit
þella um gildi riinnanna, og
réttmæti þess að endurvekja
þannig í stuttum rimum
merkustu athurði fornsagna
♦vorra, slyðja tveir dómbær-
ir menn. Eftir lestur rímna
þessara, sagði Jón sál. Magn-*
ússon skáld: „Jú, ]iað verður
viðburður, þegar þessi bók
kemur út.“ Og hókmennta-
og rímnafræðingurinn enski,
Sir William Craigie var sam-
dóma J. M„ og lagði rímun-
um lofsyrði. Telur liann í
þeim sameinaðan skáldskap
og lia^mælsku, sem eigi
þurfi að styðja meðmælum.
Bókin, Gömlu lögin, er
gcfin út af Snæbirni Jóns-
syni bóksala. Hefir hann hér,
eins og fyrr, yerið funcfvís á
forn og innlend verðmæti, og
ekki fremur venju sparað
kostnaðinn. Með stuttum for-
málum liöfundar og útgef-
anda, er hókin S)6 hls., með
táknrænum uppdráttum við
liverja aðal rímu. ,— Úrvals
pappir, og ágætur allur frá-
gangur.
Aðal rímurnar eru 6, með
þessum fvrirsögnum, er gefa
til kynna höfuðefni þeirra:
1. Fluguríma, iun örskots-
fljótu liryssuna, sem forn-
fræga hýlið Flúgumýri í
Skagaf. er kennd við. Fylgir
þeirri rímu umsögn Land-
námu, um hryssuna og eig-
anda hennar, Þórir dúfunef.
Væri það og til.hóta, að líkir
póstar fylgdu liverri liöfuð-
rímu, eða í Iiið minnsta til-
vitnun í sögu þá, sem ríman
endursegir. Gæti það orðið
bæði til leiðbeiningar fyrir
unga fólkið, litt kunna sög-
unum,, og livöt til þess að
kynnasl ]>eim betur.
2. Busluríma. Um Bósa
Þvarason og Buslu, fóstru
hans. (Buslubæn).
3. Sörlarímur. Af Sörla og
Þórdísi dóttur Guðmundar
rika á Möðruvölluín.
4. Vígarimur. Frá hinum
miklu Ileiðarvigum.
5. Þórgunnurímur. Saga
og örlög skartgripa á Fróðá.
(Eýrbyggja).
6. Arnkelsrimur? Hversu
hann var, varðist einn móti
15 og féll fyrir ofurefli
■ Snörra goðá.' (Eyrbyggja).
Skáldið leikur sér að bragar-
liáltum, og.notar þá viðlíka
marga og rímurnar. Hefir og
mansöngva að fornum sið,
en stutta og laggóða, svo sem
vera ber. Til þess að gefa
fólk ihugmynd um rímleikni
og lieilhrigða liugsun höf-
tmdar, vil eg sýna eitt erindi
úr nokkurum mansöngvum
— tekin af handahófi, en
raðað saman lítið eitt.
Islendingar ætið liafa elskað
kvæði,
líka var þeim létt að ríma,
Ijóðin sömdu alla tíma.
Stuðlar falla fast í brag,
flyzt það kall um geiminn:
Undir snjallast ljóðalag
legg eg allan heiminn.
Vinna geymist vökumanns,
vizkuseimur hugsandans.
Út um lieim og innan lands
eigi gleymast verkin lians.
, í
Ohagkeypi er að - virða
allt, sem hleypur falt.
Veldur sneypu lirak að lnrða,
heimskur gleypir allt.
Þó að kulda veðrin vís
varni margra þrifa,
meðan andinn eigi frýs,
er þó vert að lifa.
Nýgræðing að notum við og
niðjar Iiljóta,
þó að fyrst hann vesæll
virðist.
verður lítið 'oft lil hóta.
Sönnu blandna, sjáum standa
sö'gu þá,
sgtl og Iýgi sama sligi
sézt þar á.
Ilingað vikur vorið inn,
voldug ríkir geysing.
Held eg gripið liuga niinn
liafi svipuð leysing.
Huginn sveimar víða vegi
vængjum léttu,
meðan gleyma má hann eigi
marki settu.
Fléttúm saman fornt og nýtt,
fúann hurlu skerum.
Viljann dvína látum lílt,
lífið hetra gerum.
V. G..
Frá Þýzkalandssöfnuninni.
X 100 kr. Gunný 100 kr. G. A.
50 kr. G. S. 20,.kr. Geir Viðar 4
ára 100 kr. Safnað af Kára Sig-
urðssyni 250 kr. Herbert og syst-
ir 100 kr. N. N. 50 kr. N. N. 110
kr. J. Schopka 3000 kr. Safnað af
Sohopka 2500 kr. Lítill krakki
50 kr. K. K. 200 kr. .1. E. 50 kr.
Sigga 100 kr. M. E. 50 kr. Þ. J.
50 kr. Hjónin (j. og S. 200 kr. H. Þ.
20 kr. Haukur Hafst. Guðnason
20 kr. Þ. Ó. 50 kr. Safnað af Tngi-
björgu Gísladóttur 1400 kr. N. N.
25 kr. Andrés Vilhjálmsson 100
kr. Adólf Adóifsson 5 kr. R. E.
50 kr. Nína 10 kr. Balla og Gunda I
10 kr. Árni Þórarinsson 20 kr. A.
S. 105 kr. E. G. 100 kr. Síra Jóh.
Jóhanensson 100 kr. Sigurður
Ániundason 10 kr. N. N. 50 kr. N.
N. 50 kr. J. K. 20 kr. Siggi 20 kr.
Auðunn Auðunsson 50 kr, Bald-
ur 22 kr.
Lmigardaginn 9. :marz 1946
Iteykjavík Eg vakti máls á þvi i fyrradag,
aftur. að ástæða væri til að efna til safn-
rits um sögu Reykjavikur, ]>ar sem
birtar yrðu ýmsar ritsmiðar varðandi sögu
hiifuðstaðarins, endurminningar gamalla Reyk-
víkinga, þættir um einstök atriði í sögu bæj-
arins, frásagnir ýmsar og myndir. Nú hafa
mér borizt upplýsirrgar um, að slikt rit só. cin-
mitt í undirbúningi, og meira að segja komið
vel á veg. Verður það væntanlega nefnt „Reyk-
víkingabók", og kemur fyrsta bindi hennar
út á ]>essii ári.
*
Stjórn Forseti Reykvíkingafélagsins, síra
verksins. (Bjarni Jónsson, annast ritstjórn þessa
verk, en auk hans vinna að því nokkr-
ir menn aðrir, sem eru að góðu kunnir fyrir
ritstörf og fræðimennsku. Meginefni þessa
fyrsta bindis verða endurminninga roskinna
manna, er varpa-skýru Ijósi yfir nokkra merka
og siigulega þætti Reykjavíkurlífsins, eins og
það gerðist fyrir 50—70 árum. Og auk þess
verða svo væntanlega i fyrsta bjndinu æsku-
minningar sr. Bjarna, sem fæddur er og upp-
alinn í Vesturbænum, svo sem kunnugt er.
Lmlfreiniir verður í því mikið safn gamalla
mynda lýr Réykjavik.
*
Fagnaðar- Þessari framkvæmd munu áreiðan-
efni. lega nllir Rcykvíkingar fagna. Og
ekki dregur það úr ánægjunni, að
sr. Bjarni skuli hafa valizt til að standa fyrir
þessu verki. Sr. Bjarni er „typiskur“ Reyk-
vikingur, ef svo mætti að orði kveða, állra
manna kunnugastur í bænum, stálminnugur og
fjölfróður. um sögu bæjarins. Og síðast en ckki
sízt ma svo nefna það, að bann er allra manna
gamansainastur, segir skemmtilcga frá og hef-
ir glöggt auga fyrir hinni gamansömu hlið
hlutanna.
*
„Setur Það leikur ekki á tveim tungum,
svip að Reykvikingum muni niikil au-
fúsa á iþessu riti, þegar það er
enginn, annar en síra Bjarni, sem setur svip
sinn á það. Við höfum þegar fengið til lestr-
ar ýmsar bækur um Reykjavik, fróðlegar og
skemmtilegar á sína vísu, cn þó held eg, að
óhætt sé að-segja, að það falli flestum Reyk-
víkingum bezt, að dómkirkjupresurinn þeirra-
um svo langan tima skuli nú ætla sér út á
meðal þeirra í fötum Reykvíkingsins eingöiigu-
*
Snáði. Frá „fáfræðing“ hefi eg fengið eftir-
farandi bréf: „Það er mörg nýbreytn-
in hér á þessari framfaraöld, og eitt af því
er nafnið „snáði“, sem nú er að verða „móð-
ins“ bæði i talmáli og á prenti. — Satt að
segja kann eg hálfilla við þetta og skil _ það
ekki. — Vill „Bergmál" nú ekki gjöra svo vel
að fræða mig á þvi, hvað réttlætir það að nota
orðið „snáði“ í staðinn fyrir sveinn, drengur,
piltur eða því um líkt.“
*
Kunnáttan. Það er bezt að cg taki það fram
strax.að eg er enginn málfræðing-
ur. Þrátt fyrir það hafi eg gaman af að gllma
við íslenzkt mál og að reyna að fá botn i ýms-
ar spurningar, sem koma upp i hugann við
lestur blaða og bóka. Iín svarið er ekki alltaf
gefið af kunnátlu, heldúr frckar af tilfinn-
ingu, og verð eg þó að játa, að hún gæli gjarn-
an verið meiri oft.
*
Lítils- Mér finnst, að ]>egar talað er um
virðing. snáða, þá sé það freakr gert í niðr-
andi og litílsvirðandi tón, en ef eilt-
liverl hinna orðanna er nolað. En cg þori ekki
að dæma rim það, hvort snáði sé óíslenzkrara
en hin orðin. Mundi mér — og „fáfræðingi“
vafalaust lika —vcrða það þakkarefni, ef cin-
hver íslenzkinnáðufinn'' okfcri^ fræddi o'kkrir
frekar um þetta orð.