Vísir - 30.04.1946, Blaðsíða 2

V I S I R
Þriðjudaginn 30. apríl 1946
Vetrarsíld veidd í Bertifirði —
ngj fart&dtl i tr&rSisnsiðjfesmni
/ » • i?® » •
B SctgÖBSMBr&B^
Seyðisfirði.
Það var einhverntíma laust
eftir miðjan janúar, að einn
góðviðrismorguninn verður
mér litið út um glugga á
austurgafli simastöðvar
liússins hér, og sé að hvitan
reykjarstrók leggur hátt i
loft upp úr Síldarverksmiðj-
unni, sem er nokkru utar á
Búðareyrinni.
„Hyern þremilinn eru þeir
að figta þarna úti í Sildar-
bræðslunni.“, kalla eg aflur
fvrir mig, til Þorsteins síma-
stjóra, því að eg þóttist sjá
að þetía væri „peningareyk-
ur“ (sbr. peningalykt er
nefndur sá ljúfi ilmur, sem
er í síldarverksmiðjum, þeg-
ar verið er að bræða síld).
„Þeir eru að bræða síld
frá Berufirði. Berufjörður
liefir verið fullur af síld síð-
an í desember. Veiztu þetta
Eg er svo aldeilis
ekki. —
liissa!“
„Fornfræði“.
Nei eg vissi þetta ekki,
sem ekki var von, því að eg
liefi verið á kafi í „fornum
fræðum“ og lítið sinnt öðru.
Eg hefi meðal annars verið
að reyna að fá samhengi
í sögu síldveiðanna hér í
Seyðisfirði í gamla daga.
En þessvegna veit eg það
líka, þegar eg fer að átta
mig, að þráfaldlega kom það
fyrir í gamla daga, að Seyð-
isfjörður og ýmsa Suður-
firðina fylti af síld á vetrum
og varð stundum peninga
virði — mikilla peninga,
eftir að Norðmennirnir fóru
að taka sér Hér fasta ból-
festu. Því að alltaf voru þcir
tilbúnir með veiðarfærin, ef
síldar varð vart og slepptu
engu tækifæri sem gafst, til
að gera sér peninga úr þeirri
veiði. Og eitthvað rámar mig
líka í það, að á siðari árum,
eða nokkuð áður en styrjöld-
in hófst, lögðu menn stund
á að hagnýta síldargöngur í
fjörðum hér eystra á vetrum.
Aflaðist þá suma vetur tals-
vert mikið og var sú síld
send í ís til Þýzkalands.
En þetta er sannarlega
nýstarlegt, að síld sé'veidd
í bræðslu um hávetur. Lík-
lega hefir það aldrei verið
fyrr gert á landi hér. Og
nú langaði mig til að vita
frekari deili á þessu.
Eg hitti því að máli Jón
bæjarfulltrúa Jónasson,
framkvæmdastjóra hlutafé-
lagsins Síldarbræðslan á
Seyðisfirði og hið hann að
segja mér eitthvað um þessa
skemmtilegu nýjung.
Jónas er Seyðfirðingur i
húð og hár, er sonarsonur
Jónasar heitins Eiríkssonar,
sem um eitt skeið var skóla-
stjóri búnaðarskólans á Eið-
um. Hann er ungur maður,
eða eitthvað um þrítugt,
ljjartur yfirlitum en snurpn-
legur svipurinn, og hvatlegur
er Jónas í öllvim hreyfingum.
Hann hefir irú á síldinni, eins
og Otto AVathne og hann
brennur af áhuga á því, að
sem hezt nol geti orðið að
þessu fyrirtæki, Síldarverk-
smiðjunni, sem hann hefir
verið kjörinn til að stjórna.
Og nú „iðar hann i skinn-
inu“. Nóg af síldinni á Beru-
firði, en erfiðleikar á því að
ná henni.-------Mér kemur
Jónas svo fyrir sjónir, að
liann sé einmitt eins og þeir
menn eiga að vera, sem fást
við sild. Þeir þurfa um fram
allt að vera snarráðir -—
liugsa fljótt og hika aldrei.
Það voru áberandi einkenni
hinna gömul sildveiðimanna,
og bar Otto Wathne þar af
öllum.
Jónas lætur-ekki ganga á
eftir sér með að skrafa við
mig um síldina — nú er
það Beruf jarðarsíldin.
„Við vissum það eiginlega
ekki hér fyrr en eftir á, að
tvo undangengna vetur hef-
ir talsverð síld verið í Beru-
firði, eða ef til vill mikil,
hver veit það? Hún veður
ekki og þetta var víst á
fárra vitorði“, segir Jónas.
„Og líklega er síld víðar hér
um slóðir“.
„Þið hefðuð máske byrjað
á þessu fyrr, að reyna að
bræða vetrarsíld, ef þið
hefðuð vitað af henni“, skýt
eg inn í.
„Váfalaust, — ef við hefð-
um haft nokkur tök á því.
En það er ekki að því hlaup-
ið að fá skip til þessarar
veiði. Þess vegna var það,
að við, Þórður Einarsson út-
gerðarmaður hér og eg, kom-
um okkur saman um það í
sumar, að vera við því búnir,
ef síldar yrði vart í Beru-
firði eða einhversstaðar
annarsstaðar á fjörðunum í
vetur. Þórður hafði ráð á
færeyskri skonnortu, „Lut
Vedrien“ ef til kæmi og við
lögðum drög fyrir að fá ann-l
að skip þaðan líka. Það brást,
þegar til kom, en svo að
segja á síðustu stundu feng-
um við mótorbátinn „Birki“
frá Eskifirði til þess að vera
við búinn. Skipakosturinn
var nú ekki meiri en þetta.
En gert var ráð fyrir að
greiða 14 kr. fyrir málið“.
„Hvenær varð svo síldar
vart?“
„Það mun hafa verið
nokkru fyrir jól, sem menn
urðu síldarinnar varir í
Berufirði. En ýmsar ástæður
voru til þess, að elcki var
hægt að hefjast handa fyrr
en laust fyrir miðjan janúar.
Birkir varð fyrr til og
sketti strax í gott „kast“ eða
580 mál, sem hann landaði
I 15. janúar. En liann er um
170 smál. að stærð.“
1 „Hvernig finna þeir síld-
ina, úr því að hún veður
ekki?“ spyr eg.
„Það er hægðarleikur fyr-
ir „Birki“, því að hann liefir
sjálfvirkan dýptarmæli, sem
svo er viðkvæmir, að hann
segir til um síldartorfur.
En annars er leitað með lóði,
eins og gert var i gamla
daga.
Færeyingurinn varð síð-
búnari, og nú eru ógæftir
upp á hvern dag, —- en við
vitum að nóg er af síldinni
og sitja nú skipin bæði um
færi, að skjótast í hana,
þegar slumar í veðrinu og
lægir sjó. Við érum ákaflega
spentir þessa dag“.
„Því trúi eg“, verður mér
að orði. En nú býður Jónas
mér að skoða verksmiðjuna.
Henni er komið fyrir í
'fornum húsum, sem voru í
eigu Otto Wathne á síldar-
árunum miklu.
Þau eru á tanga, utan við
sjálfa höfnina (eða „kringl-
una“) og vík þá, sem jafnan
hefir veilð kend við Wathne
og kölluð „Wathne-bugt“,
en mun áður hafa heitið for-
vaðavík. Að sjálfsögðu hafa
hús þessi verið duhbuð upp
og endurbætt svo sem unnt
var.
Síldarverksmiðja þessi var
stofnuð árið 1933. Héðinn í
Reykjavík smíðaði vélarnar
og setti þær upp, og reisti
jafnframt hraðfrystihús fyr-
ir félagið, — en það er
skamt frá verksmiðjunni,
sumarið 1936. En fyrirtækið
tók til starfa næsta ár og
hefir starfað síðan. Mikið tap
var á rekstrinum fyrsta árið,
aðallega vegna verðlækkunar
á sildarlýsi, og var fyrirtækið
síðan í fjárkröggum næsta
ár. Þó var það endurskipu-
lagt 1942 með nýju fjái’-
magni. Hafnarsjóður Seyðis-
fjai’ðar er hluthafi í félaginu,
en tveir stærstu hluthafar,
þeir Ingvar Vilhjálmsson
útgerðarmaður í Reykjavík
og Ilafsteinn Bergþórsson, og
eru þeir háðir í stjórn þess.
Vélarnar eru gerðar fyrir
600 mála afköst, en geta þó
gert talsvert betur og virðist
horfa mjög sæmilega fyrir
fyrirtækinu og ekki vantar
áhugann hjá forstjóranum.
Vel virðist þarna öllu fyrir
komið, eftir því, sem ástæður
voru til og vélarnar ganga
„eins og ldukka", ef svo
mætti segja. Fyrirtækið á
líka því láni að fagna, að
hafa afburða snjallan vél-
stjóra, þar sem er Friðbjörn
Hólin, sem víðar er kunnur
en á Seyðisfirði fyrir kunn-
áttu sína í meðferð véla.
Aftur hitti eg Jónas fram-
kvæmdarstjóra, þegar eg er
rétt á förum.
„Hvernig er síldin veidd?“
segi eg.
„Vmist í landnætur eða
snurpinætur. Upp á síðkastið
hefir hún gengið grunnt og
varð þá að nota landnæturn-
ar“. *
„Hvernig síld er þetta, sem
nú liefir veiðzt?-“
„Það má segja, að í afl-
anum finnist allar stærðir
síldar, frá brisling upp í stór-
síld, en mest er af millisíld
og öll er hún mögur, eins
og venja er til, þegar komið
er svona langt fram á vetur,
og niðurstaðan hefir þó orðið
sú, að ekki hafa úr henni
fengist nema 6% af lýsi, —
en 20% mjöls“. ^
Við skröfum nú um þessa
fjarðaveiði á vetrum fram
og aftur. Jónas heldur því
fram, að ef nægur væri og
hentugur skipakostur fyrir
hendi, þá væri hægt að afla
verksmiðjunni hráefnis meiri
hluta vetrar.
„Því að“, segir hann, „síld-
in er hér á einhverjum Aust-
fjarðanna á hverjum vetri
og mestan hluta hvers veti’ar.
Fjarðaveiðin lá hér niðri,
eins og þú veizt, frá því að
Norðmennirnir hættu hér
síldveiðum á sumrin (1896)
og fram til 1931.
Þá kom hér geysimikið
sildarmagn inn á Seyðisfjörð
í nóvembermánuði. Var þá
veitt mikið, bæði í lagnet og
snurpinælur, en þá var ekki
um annað að velja en að salta
síldina. Næstu árin var síld-
in einnig á öðrum fjörðum,
einkum Mjóafirði. Þá var
tekið upp á því að senda
hana í ís til Þýzkalands og
lánaðist vel. Seinasta vetur-*
inn, sem. við þetta var feng-
izt, 1933—34, var mikil síld
í Reyðarfjarðarflóanum líka.
En svo var hætt. Menn urðu
ekki varir við síldina, — eða
réttara sagt, það var víst lít-
ið leitað að henni.
En nú langar okkur til
þess að fai’a að reyna þetta
aftur og hagnýta veiðina
hérna í verksmiðjunni. Og
þó að svo fari, að við fáum
ekki skip til frekari veiði í
þetta sinn, þá er fyrirhöfn j
okkar ekki til einskis. Við!
höfum fengið reynslu og bú-
um okkur betur undir næsta
vetur.“
„Hvað hafið þið fengið
mikið af mjöli?“
„Það eru eitthvað um 100
smálestir. Það gerir ekki bet-
ur en að þetta hafi boxið sig
og útkoman hefði að sjálf-
sögðu orðið miklu betri eftir
þennan stutta tíma, ef við
hefðum verið dálítið heppn-
ari með gæftir.“
Nú kemur Fi’iðbjöm Hólm
Vélstjóri inn til okkar. Hann
er gamall kunningi minn og
leggur orð í belg. Meðal ann-
ars segir hann, að sér hafi
dottið í hug, að Berufjörður
tnundi vera eins konar upp-
eldishæli ung-síldarinnar. —
Mér þykir þetta góð tilgáta |
og þess verð, að hennar sé
getið.
Loks kveð eg þá Hólm og!;
Aspaigns
og
Sveppasópnr
í dósum.
Klapparstíg 30. Simi 1884.
Nýkomniz
amerískir og svissneskir
SILKISOKKAR.
VeizL Begio,
Laugaveg 11.
EWa V
Teskeiðar
í kössum og slykkjatali,
ermfremur buffhamrar og
fiskspaðar.
VerzL Ingólini
Hringbraut 38. Sími 3247.

■Æ&'
AlXSKONii H
ALíGI.ÝSÍNGa
I’EÍKNING \ }{
VÖRÚUWBÉnfR
VÖRUMIÐA
BÓKAK Á í'DIi
BRÉFHA USA
VÖRUMKif Ki
VEIíZUJNAR-
iMEIÍKI, SIGLI.
AUSTURSTRÆT! IZ
KAUPHÖLLIN
er miðstöð verðbréfavið-
skiptanna. — Sími 1710.
A. Jóhannsson
& Smith h.f.
Skrifstofa Iiafnarstræti 9.
Opið mánudaga, miðviku-
daga og föstudaga kl. 5\2
til 7 e. h.
tuÍLa
óskast til afgreiðslustarfa.
Hverfisgötu 69.
Jónas, þakka fyrir upplýsing-
arnar og óska þefan góðs.
gengis nieð fýrirtækið.
p.t. Seyðisfirði 15. febr. 1946,
Theodór Árnason.