Vísir - 26.08.1946, Blaðsíða 7

Mánudaginn 26. ágúst 1946
V I S 1 R
7
Griiðbrancliir Jónsson, prófessor:
Hægri hönd De Gaulles.
Handrita-
Nú eru samningaraenn
Dana að koma liingað í dag.
Frá íslands hálfu liggur
ekki fyrir, og getur ekki leg-
ið fyrir heitt mál annað en
handrita- og forngripamálið.
Það er fram úr þvi, sem þarf
að ráða, en engu öðru máli.
Danir hafa og boðið út
svo mannmargri sendinefnd,
að auðséð er, að þeir skilja,
að þetta mál er í raun og
veru eina málið, er til uin-
ræðu kemur.
Réttur vor til þessara eigna
er alkunnur, og er enginn sá
Islendingur til, sem fullvita
er, að hann þekki ekki þenn-
an rétt og' vilji ekki standa
fast á honum. Hefir verið lögð
raikil áherzla á hinn siðferði-
lega rétt vorn í þessu efni, og
hefir prófessor Sigurður
Nordal lýst honum vel i
ágætlega skrifaðri grein í
Letterstcdska thnaritinu.
Víst er liinn siðferðilegi
réttur skýlaus og óendanlega
mikils virði, en alkunnugt er
þó, að siðferði og dyggðir eru
i bili ekki hátt metnar í kaup-
liöll millirikjaviðskipta.Menn
mega þess vegna ekki gleyma
því af ofurást á hinum sið-
ferðilega rétti, að við eigum
engu síður góðan og traustan
lagalegan i;étt lil liandfitanna
og forngripanna. Til er það,
að menn, sem meta siðferði-
legan rétt að engu, beygi sig
fyrir lagalega réttinum, og
traustur er liann, ef til átaka
kemur.
Hinn lagalegi rétlur vor er
alveg ótvíræður. Danir hafa
aldrei eignazt þessa hluti, og
liafa aldrei getað eignazt þá.
ísland liefir aldrei mætt
Danmörku sem sjálfstætt
riki fyrir 1918. Fyrir þann
tíma var land vort óaðskilj-
anlegur liluti Danaveldis og
gat þvi enga aðild liaft til
neinna alhafna eða afsala,
lieldur tók ríkið, sem Island
var partur af, allt úr sjálfs
sin liendi mótaðilalaust. En
þessu riki bar vegna yfirráð-
anna skylda til forsjár fyrir
Islandi eins og öðrum lilutum
sínum; til þess eru einmitt
riki ætluð. Sú skylda náði
auðvitað einnig til söfnunar
og varðveizlu handrita og
forngripa, en skapaði ekki, éf
rækt var, neinum einstökum
parti ríkisins eignarétt yfir
því, sem annar partur þess
lagði til. Hin núverandi Dan-
mörk var fram til 1918 ekki
annað en partur sama rikis
og ísland var þangað til. Hún
cr fvrst orðin það ríki, sem
hún nú er — með nokkurri
viðbót síðar — þetta sara ár
1918, og á því ekki einhliða
létt til sameigna hins fyrra
ríkis. Þegar ísland og Dan-
mörk urðu riki, hvort óháð
öðru 1918. þá hvnrf öll for-
sjárskýlda fvrir okkur frá
og forngi
Dönum, og nú varð að leysa
upp hið fvrra félagsbú og
hvor að taka sitt og gæta síns
sjálfur. Það sem við krefj-
umst er, að okkur verði af-
lient aftur þetta framlag
okkar til félagsbúsins, þar
sem grundvöllurinn undir
frekari gæzlu þess af hálfu
Dana er horfinn. Þessi rétt-
ur okkar er svo augljós og
rökréttur, að hvert barn, og
jafnvel hver fáviti, sér liann
og skilur.
Það eru til svo glöggir og
ógjýjaðir Danir, að þeir sjá
og skilja þennan rétt vorn, og
nýverið liefir einn málsmet-
andi Dani bæzt í hópinn. Það
er próefssor L. L. Ham-
nierich. Hann sér og skilur
allt saman, en veit, að það
muni landar hans ekki geta.
Til þess að koma þeim til að
gera það, sem rétt er í mál-
inu, snýr hann öllum rök-
semduin svo, að löndum hans
meigi vel líka, en að þau
lmígi samt að því að þeir
„gefi“ okkur þessar eignir
vorar. Það er aldrei rétt að
vera orðsjúkur, sizt ef mað-
ur finnur góðan tilgang, og
Islendingar þiggja því auð-
vitað, að Danir skili okkur
þessu sem gjöf, og mun vin-
fengi okkar árciðanlega koma
á móti.
Það hefir oft hljómað i
eyru min frá Dönum, sem eg
liefi þekkt, er minnzt liefir
verið á afbrot Dana við þjóð
vora á fyrri öldum, að við
mættuin ekki erfa það við
núverandi kynslóð Dana, því
hún ætti ekki sök á þvi. Þetta
er alveg liárrétt, að þvi til-
skildu,.að Danir vorra daga
haldi ekki háttum feðranna
við okkur. En það gera þeir,
ef þeir ncita því að skila okk-
ur þessari eign vorri úr hinu
fyrra félagsbúi, og þá eru
þeir um leið búnir að taka á
sig siðferðilega ábyrgð á af-
brotum feðra þéirra við okk-
ur.
Ef Danir skyldu liafa ein-
hver mál, sem þeir óska að
brjóta upp á, eins og sýnist,
þá lilýtur það að vera krafa
allra Islendinga að liandrita-
og forngripamálið verði tekið
fvrir fvrst eitt sér, án þess að
öðrum málum sé blandað þar
saman við, og að Danir skil-
vrðislaust gangist undir að
skila þeim hlutum, sem Is-
lendingar gera tilkall til, og
auðvitað án þess að nokkuð
komi á móti. Ef samninga-
menn Dana geta ekki orðið
við þessum kröfum, þá býzt
eg við, að það sé ósk alls
þoi ra íslendinga, að forsvars-
menn vorir hrindi fram
samningaborðum, og að öllu
viðtali sé lokið að sinni. En
það er von allra íslendinga,
að lil sliks þurfi ekki að
koma.
ipamálið.
Það hefir lieyrzt eitthvað
um það, að sumir Islend-
ingar og Daiiir hefðu áliuga
fyrir ]iví, að komið væri á
einhverjum sanminguin
milli ríkjanna um gagn-
lcvæm réttindi Islendinga í
Danmörku og Dana á ís-
landi. Það er lítt skiljanlegt,
að það geti verið nokkrum
áhugamál, því sama sem
ekkert cr i húfi á báða bóga.
I Danmörku eru eitthvað
um 1260 búsettir menn af ís-
lenzku bergi brotnir, og af
þcim munu 3—400 konur
vera giftar dönskum mönn-
um, og þvi ekki leilgur ís-
lcnzkir ríkisborgarar. liitt
eru n.nii s< m c'ii í föstum
stöðum eða liafa að slaðaldri
ofan af fyrir sér þar í landi.
Mest af þessu fólki á börn og
buru í Danmörku og verða
afkomendurnir Danir. —
Þessir menn eiga auðvitað að
gerast danskir rikisborgar-
ar, og vera nýtir þegnar
Iiins nýja föðurlands. Menn
eiga að vera þegnar, þar sem
menn neyta síns brauðs —
ubi bene ibi patria — þar
sem maður unir sér, þar á
að vera manns föðurland.
Sama gildir um Dani á Is-
landi, nema hvað tölurnar
eru heldur minni. Allir aðr-
ir Danir og íslendingar, scm
eru á fcrð eða dveljast í hinu
landinu, eiga þar að lúta
sömu kjörum og aðrir Norð-
urlandamenn. Ef menn endi-
lega vilja hafa um þetta
einhverja samninga, er mál-
ið s*vo vita óflókið, að það
ætti að mega láta sendi-
herra Islands í Danmörku
kalsa það við utanrikisráðu-
neyti Dana, eða sendiherra
Dana hér úlkljá það við ut-
anríkisráðuneyti vort, en
annað eins lið og hingað er
lcomið og við höfum boðið út
er ásamt langferðum, alger-
lega óþarft til slíks smælkis.
Sendinefnd Dana er stór,
og þó komu fleiri en boðnir
voru, cn það eru Færeying-
arnir. Þetta er ekki sagt af
því, að þeir séu ekki guð-
velkomnir liingað til lands,
og ekki heldur af þvi, að hin
danska nefnd megi ekki
hafa þá með sér til ráðu-
neylis, því þeir eru danskir
þegnar. Þetta er sagt af þvi,
að auðséð er á þessu, til
livers Danir koma hingað.
Það er fyrst og fremst til
þess að komast að sanm-
ingum um framlengingu á
fiskiveiðarétti Færcyinga
hér við land. En það væri
frábærlega ógætilegt af ís-
lenzku samningamönnun-
um að gangast undir að taka
það mál til meðferðar eins
og sakir standa. Það er ekki
sagt af neinni óvild til Fær-
eyinga, heldur blátt áfram
vegna þess, að í bili er alveg
Frattilí. á 8. síðu.
Eftir Ernest 0. Hauser, einn af ritstjórum
Saturday Evening Post.
þegar Þjóðverjar nálguðust Paris, var ekki vitnað
í nokkurn franskan blaðamann eins oft og Bidault.
Hann fékk óteljandi bréf og hal'ði sambönd við
ýmsa helztu menn Evrópu. Þekktir menn frá öðrum
löndum heimsóttu hann og bauð hann þeim þá að
borða með sér í veitingahúsum, þvi að hann var
einlileypur. Meðal þeirra, sem hann þekkti, voru t.d.
ýmsir kaþólskir Þjóðverjar. Hann treysti Kaþólksa
miðflokknum í Þýzkalandi, þótt sú trú hafi ekki
verið réttlætanleg. Kanslarnir Wirth og Brúning
vom meðal kunningja hans og hann heimsótti þá
einu sinni, er hann fór til Þýzkalands. Einu sinni
þegar Gestapo' gerði leit í hinu gamla heimili Bid-
aults í Moulins, rakst það á gamalt nýársóskakort
frá Wirth.
„Hver er þetta?“ spui'ðu lögreglumennimir.
„Þýzkur ríkiskanzlari,“ svaraði systir Bidaults.
„Aldrei heyrt hans getið,“ sagði Gestapo.
Hvað eftir annað keniur Bidault vinum sínum á
óvart með hinum skörpu gáfum sínum. Hann getur
lesið 300 blaðsíðna bók á 30 mínutum án þess að
hlaupa yfir nokkurt mikilsvert atriði. Síðan getur
hann rætt um galla hennar og kosti tímunum saman.
Enda Jiótt hann hafi alltaf agað sjálfan sig og
geri jafnan uppkast að öllum greinum sínum, býr
hann sig aldrei undir ræður. Fyrir nokkru var hann
í bíl á leið til útifundar, sem hann átti að ávarpa.
Mestan hluta leiðarinnar rabbaði hann um allt milli
himins og jarðar við einkaritara sinn. Þegar nokk-
urra mínútna akstur var eftir, bað hann stúlkuna
að afsaka sig, varð mjög hugsi og síðan hélt liann
ræðuna, án þess að reka nokkuru sinni í vörðurn-
ar.
Bidault hefir aldrei lifað fjölskyldulífi og á bágt
með að vera ntjög alúðlegur. Hann talar aldrei um
sjálfan sig og einungis nánustu skyldmenni hans
þúa hann. „Hann er eini frændi okkar, sem hefir
ekki kj’sst okkur,“ segja bræðra og systrabörn lians.
Menn vita ekki til þess, að hann hafi nokkuru sinni
verið við kvenmann kenndur. Hann kallar kven-
þjóðina „tímaætiir“ og verður æfur, þ'egar einhver
kunningi eða ættingi ætlar að reyna að koma hon-
um í hjónaband.
„Við höfum beitt öllum brögðum,“ segir Paul,
eldri bróðir hans, sem er lögfræðingur. „Einu sinni
sagði eg honum frá ungri konu, sem hafði numið
lögfræði, var mjög falleg og af ágætustu fólki kom-
inn. Eg mátti alls ekki kynna hann fyrir henni.
Hann vildi einu sinni ekki líta á hana.“
Þrátt fyrir þctta er Bidault mjög hlýr í viðmóti.
Honum þykir gaman að umgangast fólk og á fjölda
vina, sem mundu fúslega leggja allt á sig lians
vegna. Meðan hattn fór huldu höfði, fékk hann ó-
teljandi heimboð frá fjölskyldum, sem buðust tiL
þess að skjóta skjólshúsi yfir hann. Æskulýðurinn.
heldur mjög upp á hann og nemendur lians telja
hann skemmtilegasta kennara sinn.
Bidault er áhugasamur frímerkjasafnari og ver
miklum tíma til þeirrar skemmtunar. Nú þykist
hann hafa fengið svo góða aðstöðu til að safna fri-
merkjum, að safn hans geti einhvern tímann jafn-
azt á við safn Roosevelts heitins forscta. Hann hefir
líka mjög gaman af að safna og sltoða sveppi og
fer oft út í skóga, þegar hann má vera að, til þess
að safna þeim.
Hann er eins og aðrir Frakkar að því leyti, að
honum þykir gott að fá glas af léttu víni og góðan
mat, cn þó þykja honum græn epli mesta sælgætið.
Þá fer hann mjög oft í leikhús óg kvikmyndahús
og hefir bætt ensku sína mikið með þvi að sjá mikið
af amerískum kvikmyndum.
Bidault er ávallt fús til ræða fyrirætlanir sínar
og eg bað hann um að segja eitthvað fyrir Saturday
Evening Post fyrir hönd Frakklands, svaraði hann:
„Hið endurreista Frakkland nmn lialda áfram að
vera merkisberi lýðræðis á meginlandi Evrópu.
Meginlandið má ekki loga í hatri sem fyrr. Það
minnsta, sem við getum gert er að líta svo á, að
hernám Þýzkalands — sem Frakkland tekur þátt
í -— verði upphafið á menntunarsdðleitni, sem hefir
það markmið að breyta Þýzkalandi í nágranna, sem