Vísir - 03.10.1947, Blaðsíða 2

V I S I R
Föstudaginn 3. október 1947
Ástandshugleiðingar.
1 grein, sem birtist í „Vísi“
Jjann 20. þ. m. leitaðist eg við
að sýna fram á, að samkv.
nýjustu kenningum um þró-
un lífsins, liér á jörð, væri
full ástæða tii að halda, að
menniug okkar í dag, hin
svokallaða vélamenning eða
’ vestræn menning, væri á-
vöxtur sérhæfingar en ekki
framfarar í líffræðilegum
skilningi. Eg sagði, að þcssi
sérhæfingarstefna hefði lýst
sér í vaxandi samjjjöppun
valdsins og mannanna og
dró meðal annars þá ályktun,
að stefnubreyting þyrfti að
verða, ef vel ætti að fara, til
dreifangar valdsins.
Það er eins og öldugangur
sé í samþjöppun valdsins.
Fyrst er lognsævið þegar cng-
in verkaskipting er og allir
jafnir, þegar hver og einn er
— læknir sinn,
lögfræðingur, prestur
o. s. frv.
Þetta cr stig frumstæðra
manna og landnema. En
hrátt fer að hóla á öldu. Hún
rís hægt í fyrstu (verka- og
stéttaskipting fer liægt í
byrjun), en síðar með vax-
aridi þunga, þangað til hún
steypist yfir sig og verður
aftur að sléttum sjó. Þá hefir
„menningin“ og samþjöpp-
unin náð því hámarki, að
ekki verður lengra komizt í
bili, og þá hrynur hún, en
eftir verður landnemastigið
á ný. Þetta virðist hafa end-
urtekið sig iivað eftir annað.
Það hefir venjulega tekið
Ian'gan tíma að ná samþjöpp-
unai’- eða fjcjlþættnishámark-
inu, cn ekki nema tiltölulega
fá ár að kollvarpa því.
Éitt cr hætlulegast* í nú-
verándi ástandi: styrjaldir,
og annað hatrammlegast:
skortur brýnustu lífsnauð-
synja. Það cr hart, það nálg-
ast að vera grátbroslegt, að
meiin skuli unnvörpum deyja
úr hungri og frjósa í hel á
þessum miklu máttardögum
mannkynsins. Það er eitt-
hvað bogið við þetta. Ilins-
vegar lifðu Islendingar t. d.
vel og friðsamlega frá því
landið tók að byggjast og
þangað til valdið fór að safn-
ast á fárra manna hendur,
eða svipaða tímalengd og frá
aldamólunum 1700 og frarn
á þennan dag. Og það menn,
sem margir hverjir höfðu
verið sjói’æningjar og áttu
heima í stjórnlausú landi.
Lágmenningarmaðurinn
virðist vera sterkt lífsform,
en hámenningánnaðurinn
þvert á móti. Hvað eftir ann-
að hefir hámenningin risið,
liticð niður á lágmennniguna
— og sprungið eins og sápu-
kúla. En lágmennipguna var
ýkki hségl áð clrépa. Ifíriari
Wrffil "tök’TiúíV að’ cfrir tíT
nýrrar hámenningar.
Allt þetta verður ekki að-
eins skiljanlegt, heldur eðli-
legt og sjálfsagt frá 'sjónar-
miði liffræðilegrar þróunar.
Dýrin höfðu ekki fengið mátt
til að breyta umhverfi sínu.
Þess vegna urðu þau að
breyta sjálfum sér, og reynd
ist umhverfið nógu stöðugt,
konnist þau með tímarium í
aðdáanlegt samræmi við það
og urðu sjálf að stöðugum
tegundum. (Hesturinn —
gresjan, hvalurinn — sjór-
inn). En maðurinn hafði
fengið mátt til að breyta um-
I bverfinu. Þess vegna tók þró-
un hans j)á stefnu, að hann
breyttist sjálfur lítið, en um-
hverfi hans mikið'. En af þvi,
að hann liefir aldrei orðið
nógu máttugur og vitur til
að geta breytt umhverfínu að
vild sinni og eins og bezt
hentaði, og af því, að þessi
breyting umhverfisins hefir
orðið því meiri og því hrað-
ari sem menningin hefir
komizt á hærra stig, hlaut ó-
samræmið á milli hans og
umhverfisins að fara sívax-
andi, með vaxandi menningu,
þangað til lengra varð ekki
kbmizt og allt lirundi. Að-
eins þær dýrategundir lifðu,
sem komust í gott samræmi
við umhverfi sitt, hinar dóu
út.
Við höfum ckki sögur af,
að mannkynið hafi nokkurn
tíma fyrr verið eins máttugt
og mi. Ef okluir lærðist að
skilja, að menning okkar er
komin á fallanda fót af skilj-
anlegum orsökuni, að fram-
fararleiðin hlýtur að vera í
sanibandi við einstaklinginn
sem sjálfstæða og sjálfbjarga
veru, en ekki við hann sem
lijóltönn í stórri vél, þá gæti
vcl farið svo, að takast mætti
að skapa það samræmi milli
mannsins og umhverfisins,
scm dygði.
Allar tegundir hryggdýr-
anna eru samsettar úr sjálf-
bjarga og óháðum cinstakl-
ingurn. Maðurinn er hrygg-
dýr. A meðan samfélagið cr
samsett úr sjálfbjarga og ó-
háðum einstaklingum, er lífs-
þróttur þess mikill. Þegar
þessi samsetning samfélags-
ins hverfur, minnkar lífs-
þrótturinn, Eg' gæti trúað
því, að riú á na'stunni yrði
ekki komizt hjá stórfelldri
tilraun lil að færa samseln-
ingu samfélagsins í cðlilegt
horf. Þá er líklega ékki riema
um tvennt að velja: Annað-
hvort vísvitandi alþjóðléga
tilraun til að auka sjálf-
bjargarmátt einstaklingsins í
umhverfi, sem gæfi honum
nægilegar tómstundir tii
kúltúriðkana, eða þá stvrjöld
á styrjöld ofan, sem gerðu
þá, er eftir lifðu, sjálfbjargá,
éti jáfnframl tónlstundalauspj
Einar B. Guðmundsson.
íslenzkur söaigv^
ari sigrar a
samkeppni.
Guðmundur Jónsson söngv-
ari var einn af þremur sem
teknir voru til náms í Óperu-
háskólanum sænska í sumar.
Alls voru umsækjendur 25
talsins.,
Eins og kunnugt er fór
Guðmundur til Svíþjóðar i
byrjun ágústmánaðar s. 1.
með það fyrir augum að
stunda þar framhaldsnám í
söng. Lék honum mjögiiug-
lur á að komast á óperuhá-
Iskólann, en lionum yar tjáð,
1 að vegna ])ess live umsókn
hans barst seint, myndi ekki
vera unnt að veita lionum
iungöngu í skólann, enda
hefðu margfalt fleiri um-
sóknir borizt lieldur en liægt
var að veita móttöku. En er
| Guðmundur liafði sungið fyr-
ir skólastjóra óperuháskól-
aus, sagði skólastjórinri lion-
um að sækja þrátt fvrir allt
og myndi hann verða látinn
ganga undir söngpróf.
Nú er þessu söngpróf lok-
ið, og Guðmundur var einn
af þremur sem voru teknir i
skólann. 22 var vísað frá.
^ Handbók um
IsBand á ensku.
Á hverju ári frá 1917 til
1940 gaf Vilhjálmur Finsen,
sendiherra, út Islands
Adressebög eða Directory of
Iccland. Var bókin á dönsku
með enskum skýringum og
eina erlenda handbókin um
islenzkt athafnalíf.
Stríðsárin lagðist útgáfu-
starfsemin niður, en nú lief-
'ir nýstofnað hlutafélag, Ár-
ibók *Islands h.f., keypt út-
1 gáfuréttindin, og kemur bók-
! in liér eftir út árlega frá
1 næstu áramótum. Að sinni
verður handbókin eingöngu
á énsku og heitir „Directory
of Island 1948“. I henrii verða
allar almennar upplýsingar
um land og þjóð, skrár yfir
embætti og atvinnufyrirtæki
o. m. fl.
Ætlunin er að bókin koini
út um áramót, liafi nægilegt
efrii borist í tima. Hún verð-
ur prcrituð í FéÍá^sprérit-
smiðjunni, en ritstjórt er
Ililmar Foss.
Uppreistartil-
raun á Saio-
monseyjum.
Eyjaskeggjar á Salómons-
eyjum, sem mjög komu við
sögu á stríðsárunum, hafa
gert tilraun til uppreistar
gegn Bretum.
Orsökin til uppreistarinn-
ar er sú, að Bandaríkjamenn
eru fárnir af eyjunum og líl'-
ið þar gengur sinn vanagang,
eins og fyrir stríð. Banda-
ríkjamenn greiddu laun, sem
eyjaskeggjum þóttu stórkost-
leg, og nú eru þeir óánægðir
yfir að gullöldin skuli vera
úr sögunni. Var þá hafinn
mjög álcafur áróður gégn
Bretum, sem leiddi til þess
i síðustu viku, að eyjaskeggj-
ar drógu niður brezka fán-
ann og upp frelsisfána sinn,
sem þeir höfðu gert í skyndi.
Byltingin varð ekki blóð-
ug, því að eyjaskeggjar eru
ekki berskáir að neinu ráði
framar, en Bretum fannst þó
ráðlegra að senda lierskip á
vettvang, til Jiess að engin
hætta væri á því, að hinir
brezku íbúar eyjanna yrðu
fvrir óþægindum. Eitt lieí’-
skipið kom að kveldi og
skaut þá þegar noklcurum
flugeldum upp í loftið. Dag-
inn eftir var allt með .kvrr-
um kjörum og uppreistiri
um garð gengin.
Smáauglýs-
ingar Vísis
eru leiðin.
Skömmtun varnings
4iefir það ævinlega í för
með sér, að verzlun með
notaða muni fer í vöxt.
Nú er svo komið, að
margur mun hafa þörf fyr-
41’ notaða muni af ýmsu
tagi, þar sem erfiðara er
en áður að afla ýmissa
1 nauðsynja, aðeins lítill
skammtur á hvert manns-
barn. En enginn skyldi
örvænta, því að í 37 ár
hafa smáauglýsingar Vísis
verið leiðin til þess að afla
og selja notaða muni — og
annað, sem menn hafa
þörf fyrir eða þurfá að
losna við.
Smáauglýsingar Vísis
eru leiðin!
Frá félagi V-'
Islendieiga. .
Félag Veslur-ísléndingS
efndi til samkomu i Odd-
fellowhúsinu í fyrrakvöld og
meðal gesta voru sr. Valdi-
mar Eylands forseti Þjóð-
ræknisfélagsins vestra og frú
lians, Gunriar Matthíasson
Jocliumssonar og frú o. fl.
Sr. Valdimar bar félaginu
lcærar kveðjur frá Þjóðrækn-
isfélaginu vestra, en áuk þess
voru ýmis slccmínlratriði: og
að lokum var stíginn dans.
SU:
Guð jón
enn efsfur.
í gærkveldi voru tefldar
tvær biðskákir í meistara-
flokki í haustmótinu, og fóru
leikar þannig, að Eggert Gil-
fer vann Sigurgeir Gíslason
og Benedikt Benónýsson
vann Óla Valdimarsson.
í meistaraflokki standa
leikar nú þannig eftir 4 um-
ferðir, að Guðjön M. Sig-
urðsson er efstur með 3 vinn-
inga og biðskák, Áki Péturs-
son með vinning og bið-
skák, Eggert Gilfer 2V2 vinn-
jing, Guðm. Pálmasson 2'Vá
vinning, Benedikt Benónýs-
^on 2 vinninga, Steingrímur
Guðmundssori lýý vinning
og, ijiðskák, Bjarni Magnús-
sqri '1 yi vinnijig, Jón Ágústs-
sbn IVá vinning, Óli Vraldi-
marsson 1 virining og' Sigur-
geir Gíslason engan vinning
en eina bíðskák.
Næsta (5.) umferð verður
tefld á föstuagskvöldið
kemur kl. 8.
Wý bók frá
Norðra.
Þegar Sameinuðu þjóðirn-
ar stofnuðu til verðlauna-
sjóðs fyrir bókmenntir, var
-vel til fallið að Rússneska
hljómkviðan skyldi vera ein
af þeim útvöldu bókum, er
, verðlaun lilutu. Iiöfundur-
inn, Guy Adams, sat lengi i
fangabúðum Þjóðverja og
þar varð til þessi saga um
baráttu og ástir liins rúss-
neska tónSkálds, Alexis Ser-
kin. Sem skáldverk liefir
bókin marga óvenjulega
lcosti til að bera. Spennandi
viðburðarás, þjálfaðan og
listrænan stíl, og nýstárlegt
form sniðið ef.tir hinu eina
I tónverki Serldns, er heimur-
inn þekkir að ráði, symfoníu
í C-moll. í þvi verld speglast
líf Serkins, Ástarævintýri
lians og frönsku leikkonunn-
ar, Janinu Loraine, ferðalög
þeirra um Evrópu í þágu list-
arinnar bru þungamiðj a sög-
unnar.
j Þessi ágæta verðlaunasaga
er nýkomin út lijá Norðra í
þýðingu Hersteins Pálssönar
ritstjóra.
Frakka skortir nú gjald-
eyri til þess að kaupa feít-
meti og kol.
Myndarleg
brúðargjöf.
íbúarnir í Toronto í Kah-
ada hafa ákveðið að gefa
B'retum birgðir af matvælum
í tilefni hjónaband Elizabeth-
ar prinsessu.
íbúar í Toronto eru um
900 þúsund og verður brúð-
kaupsgjöfin tvö pund af mat-
vælum fyrir
Búizt er við að'matvæla-
seridingar til Frakklands og
ítalíu stöðvist uiri nokkurn
ííma, þangað til greitt verð-
ur atkiiá^£|| 1 ji bráðabirgða-
hjálp til þeirra í þjóðþingi j liéraðs í Bretlaridi matvæli,
Bandaríkjanna. ávexti og tóbak í jólagjöf í ár.
hvern íbúa.
Windsor í Nova Scotia ætlar
að senda íbúum Windsor-