Vísir - 01.11.1948, Blaðsíða 5

Mánudaginn 1. nóvember 1948
V I S I R
0
er nú lokið eftir hálft 3ja ár.
Illargir hagieiksmenR hafa
lagt þar hönd að verki.
1 gær fór fram guðsþjón-
usta í Bessastaðakirkju í
fyrsta sinn eftir að viðgerð
er lokið.
Biskupinn ýfir Islandi dr.
Sigurgeir Sigurðsson flutfi
ræðu og lýsti kirkjuna tekna
í notkun á ný. Sóknarprest-
urinn séra Garðar Þorsteins-
son flutti prédikun, dr. Páll
Isólfsson lék á hið nýja
kirkjuorgel, en dómkirkju-
kórinn söng. Hafði forsætis-
ráðherra iioðið allmörgum
gestum til athafnar Jæssarar,
en sökum rúmlevsis var ekki
unnf að heimila ótakmark-
aðan aðgang kirkjugesta.
Allir þeir, sem kirkjuna
hafa skoðað, ganga þess ekki
duldir, að hún hefir tekið
miklum stakkaskiftum og
það til mikilla bóta. Er
kírkjan nú orðin hK'legt
guðsliús, en svo virðist, sem
nllur innri frágangur sé
vandaður og um margt með
ágætum. Ber þar öðru frek-
a'r að geta útskurðar Rík-
liarðs Jónssonar á kross-
marki og prédikunarstól, er
virðist listilega gerður, og
svo kirkjumuna, — aðallega
messu- og altarisklæða, sem
frú Unnur Ólafsdóttir hefur
sauiriáð. ásamt nemendum
sínum. Eru það fagrir gripir
og má vænla, að hið sama
handbragð ryðji sér til rúms
í íslenzkum kirkjum, en for-
dæmið hefur verið gefið á
höfuðsetri íslehzku þjóðar-
innar, undir handleiðslu og
að hvötum forseta Islands,
sem mjög hefur látið sér um-
hugað um, að allt það, sem
kirkjuna varðaði yrði sem
hest úr garði gert.
Umbætur á Bessastöðum
eru orðnar margar og mikl-
ar, enda má segja, að stað-
nfinri hafi skipt iim svip. Er
um framkvæmdir þessar er
rætt, mætti íslcnzka þjóðin
minnast, að forseta hennar
er ekkért of gott, og sæmd
hcnnar býður, að fosetinn sé
virðulega haldinn og af nokk-
urri rausn. Hér er ekki unnið
i þágu eins manns um
skamma hríð, heldur margra
virðulegustu emhættismanna
þjóðarinnar, — þjóðhöfð-
ingjanna sjálfra, — um
langa hríð.
Hér á el'tir fer lýsing á
kirkjunni og helztu breyt-
ingum, sem á henni hafa
verið gerðar:
Það er talin hafa verið j
kirkja á Bessasiöðmn síðan
kringum árið 1100. Þ. 22.
áþril 1773 ákveður konungur
bvggingu núverandi kirkju.
Var smíði aðalkirkjunnar
lokið uin 184)2, en turninn
var efíir. Var honum lokið
1823. En kirkjan var ávalít
gallagripur, lek, köld (óupp-
hituð), með dragsúg o. s. frv.
Endurbygging kirkj unnar
var á öndverðu árinu 1946
falin húsameistara ríkisins.
Hófst hún í april 1946; hefir
því staðið yfir í 2x/z ár.
í Krossmarkið yfir altarinu
er verk Ríkarðs Jónssonar
myndhöggvara, sem einnig
liéfir skapað prédikunarstól-
inn.
; Altarið er klætt hvítum
dúk, ofnum af blindu is-
lenzku fólki. Altarisklæðið
er gert úr líni, sem ræktað
er á Bessastöðum. Hefir frú
Utinur Ólafsdóttir skápað
það og unnið; saumaþræð-
irnir eru einnig úr Bessa-
staðalini: Stafirnir I. H. S.
erti saumaðir urn allan dúk-
inn. Dúk þenna gerði frú
Unnur handa forsetahjónun-
um, en þau ákváðu að gefa
Bessastaðakirkju hann sem
altarisklæði til ævarandi
eignar. Á altarinu eru tveir
broncestjakar, stórir, frá ár-
inu 1734, en þá gaf Cathrine
Holm, ráðskona Fuhrmaims
amtmanns á Bessastöðum
þá, kirkjunni til ævarandi
eignar. — Hinar frægu
„bakstursöskjur“ sem gáfu
ólafur Stephensen stiftamt-
ntaður og kona hans kirkj-
urini 1774; þetta er riákvæm
eftirmynd, en frumgjöfin er
geymd í Þjóðminjasafninu.
Ennfremur kaleikur, patina
og vínkanna, allt úr silfri og
allt gamalt.
Það elzta i kirkjunni mun
skírnarfonturinn, sem er úr
steini með málmskál í. Bak
við liann er legsteinn Magn-
úsar amtmanns Gíslasonar
og Þórunnar konu hans. Áð-
ur var þar legsteinn Páls
Stígssonar fógeta á Bessa-
stöðum (d. 1556) en legsteinn
þeirra hjóna var undir
kirkjugólfinu fremst í kórn-
ura, Margir, sem koma í
Mrkjuna, vildíi sjá legstein
Magnúsar, en það var erfitt
að komast að honum. Þar
sem Magnús var fýrsti ís-
lenzki amtmaðurinn á Bessa-
stöðum, merkur maður og
athaf nasamur, ætlfaðir
þekktrar ættar (Stephensens-
ættarinnarj, sá sem lét
bvggja Bessastaðastofuna
I (sem síðar varð latínuskóla-
hús og nú forsetasetur) —
þótti rétt að legsteinn hans
Iværi á veggnum á þeim eina
stað, sem legsleini var ætl-
aður staður fvrir augum
allra. En legsteinn Páls Sligs-
sonar var fenginn Þjóðminja-
safninu. . ‘
Ef litið ér til vesturs frá*
kórnmri er yzt i kirkjunni,
vinstra, megin, prestsstuka
ög liægra megin pípuorgel
og söngpallur. Orgelið er
nýleg brezk uppfinning, ætl-
uð litlum kirkjum þar sem
ekki er pláss fyrir háar org-
elpípur, raðað á venjulegan
hátt. Er pípunum komið fyr-
ir af mestu snilld eftir viss-
um reglum í þessu orgeli
svo þær sjáist ekki. En þó
er Iiér um fullkomið pípuorg-
el að ræða. Eru tónarnir feg-
urri og endingin margföld
boriií saman við kirkju-
hormonium.
j Ljós á veggjum eru gerð
sérstaklega fyrir kirkjuna í
Englandi.
I í fordyrinu era múrstein-
ar i gólfi, sem áður vora í
niðgangi sjálfrar kirkjurin-
ar. Vildi forseti íslands og
fleiri hafa þá þar áfram, en
fengu því ekki ráðið.
Enn er eftir messuhökull
gerður af frú Unni Ólafs-
dóttur úr íslenzku efni, néma
gullþráðurinn. Hvíti ísaum-
urinn er úr þræði af bleiktu
Bessastaðalín,i; steinn i
krossinuni frá Glerhallavik i
Skagafirði. Efnið ofið í
Gefjun og fóðrið af blindu
íslenzku fóllvi.
j Umsjón með endurbygg-
ingunni hafði Björn Rögn-
valdsson byggirigameistari;
með allri rafmagnsvinnu
Valgarð Tlioroddsen, raf-
veitustjóri í Hafnarfirði;
málningu annaðist Ósvald
Knudsen, Reykjavík. Bekki,
prédikunarstól m. m. liefir
gert Björn Þorsteinsson tré-
smíðameistari í Reykjavik.
Verkstjóri var lengst af Páll
Valdason, Hafnarfirði, búla-
gólfið lagði Carl Jörgensén,
trésmiður í Reykjavík.
Rirkjugarðurinn.
i 1941 var kirkjugarðurinn
umhverfis alla kirkjuna og
leit út eins og títt er um
kirkjugarða víða í sveitum
hér á landi. Siðan hefir tck-
izt smátt og smátt að slctia
talsverðán Iiluta garðsins og
selja flatar hellur á grafir í
slað legsteina. Er nú áhugi
lijá sóknarnefnd og fleirum
að gera því, sem eftir er
garðsins í gámalli mynd,
sömu skil, svo allur garður-
inn verði sléttur grasgarður
með flötum hellum á leiðum.
—- Slík hella átti að vcra
komin á lciði Grims Thoin-
sens og konu hans, en hefir
dregizt vegna ínnflutnings-
vandræða á steinsiriíðatækj-
um (sögum).
og
Enda þótt grein örra í
Mbl. í dag gefi raunar til-
efni til ýmiskonar umræðna,
mun ég þó hér aðeins geta
jæirra atriða lítíilega, sem
mér finnst einna helzt eiga
erindi til alþjóðar.
Svo virðist sem Orri álíti
svokallaða ahstrakt list eiga
gengi sitt að þakka áróðri
listsala. En þá rís sú spurn-
ing, hvort listgagnrýnendur,
jafnvel stærstu blaða — ekki
einungis á íslandi, heldur
jeinnig um gjörvallan heim
— séu einvörðtmgu málalið-
ar listsalanna og þá ekki
síður, hvort Orri sjálfur reki
erindi einhvers listsala eða
starfi e.t.v. allt i senn, sem
listsali og listgagnrýnandi.
j Nú er vitað mál, að Orri
í er sinn eigin listsali og rekur
j þá samkvæmt eigin rök-
semdafærslu áróður fyrir
sínum eigin verkum.
Ljóst er, að þar sent list-
gagnrýnandi fer svo að, sem
hér hefir lýst verið, gefast
ekki mörg tækifæri til skyn-
samlegar umræðna um hlut-
! læg efni. Þó mun hér reýnt
víkja nánar að nokkrum at-
riðum þar sem með góðum
vilja mætti segja, að gagn-
rýriandinn nálgist hlutlægt
mat á viðfangsefninu.
Hafi sá i verið tilgangur-
inn, sem næst lægi að ættla,
að. miðla almenningi nokk-
urri þekkingu á þeirri list,
sem sköpuð er á hinum síð-
ustu tímum, þá má sú ráð-
stöfun kallast í meira lagi
hæpin að benda almenningi
á bók eina (ritaða á franska
tungu), sem prentuð var fyr-
ir 20 árum og rituð fyrir
enn lengri tima.
Sú listgrein, sem alménn
ingur um gjörvallan heim,
hefir nú um langt skeið
haft svo langsamlega bezta
möguleika á að kynnast, að
þar er allur samjöfnuður ó-
þarfur, cr tónlistin, sú list-
grein, er ávallt hefir verið
nær því einvörðungu „ab-
strakt“ list, og verður vart
annað sagt, en að henni hafi
vegnað prýðilega þrátt fyrir
það. I Bach-fúgu finnst
hvorki tilviljun né ringul-
reið. Eg held, að jafn erfið-
lega myndi takast að rök-
stvðja, að Bach haldi ekki
nánu sambandi við hið líf-
ræna og að hann noti hinn
beina raunveruleika sem
undirstöðu fyrir „ábstrak-
tionir“ sínar. Hitt er aftur
á móti augljós staðreynd, að
náttúrustæling er alls ekki
list af nokkru tagi.
Er ekki einmiit tími til
kominn, að málaralistin íari
nú loks að varpa að fullu af
sér hinunt aldagöntlu hlekkj-
um náttúrustælingarinnar og
fari að lifa sínu lífi á sama
liátt og tónlistin hefir nú
Frh. á R. slðu.

F !ZS!Í -SiiS-'-S =

Devon F. Wingslow úr Þegar liann keniur á stað-
bandaríska sjóliðinu hefir
enn þann starfa á liendi, að
hann er í lítið minni lifsliættu
inn þar sem duflið hefir rek-
ið á land tekur hann við allri
stjórn tekur upp skrúflvkil
á stundum, en i striðinu sinn og segir þeim, sem nær-
sjálfu, er hann var á her- staddir eru að forða sér á
skipi við Japansstrendur.
j AVinslow er sjóliðsforingi
og er auk þess tundurdufla-
burt. Winslow skrúfar síðan
nokkurar skrúfur og tekur
burtu stálplötu í duflinri til
sérfræðingur flotans á vest- þess að komast að tundur-
urströnd Bandarikjanna. þræðinum, en hann er inni í
Hann varð fyrir valinu í það jduflinu. Þetta er hættúleg-
Leikkona myrl?
Kvikmijndaleikkonan Mary
fíolaiul fannst látin í íbáð
sinni í Iiolhjwood um lielg-
ina.
Talið ér áð ckki sé allt
ritéð felldu um lát hennar og
íiggur jafnvel grunur á, að
hún liafi verið myrt.
starf, að eyðileggja tundur- asta verkið, því meðan tund-
dufl, er bárust upp að strönd- jurþráðurinn er í duflinu.get-
inni frá T Japan. Japanir ur það sprungið á hverri
stráðu bcinlínis tundurdufl- stundu og varlega verður að
rim á siglingaleiðum við fara.
strendur Japans og dufl þessi ( Þegar winslfev hefir tekið
berastmeð Aleutian-straumn- tundurþráðinn úr duflinu er
um. Straumur þessi fer í ],arm öruggur um að lifa
hálfhring frá Japan framhjá |)ag ag reyna sig við annað
Alaswan Aleutian-eyja keðj- (]ufl. Siðan lætur hann dýna-
unni og og rekur sig á A\as- mitsprengju í duflið og
Iiington-óregon strandlengj- Spj-Cngir það upp til þess að
11 na- það geli aldrei orðið neinum
Fyrir stríðið bar þessi að fjörtjóni.
straumur með sér allskonar, í þessum ferðrim er kon-
trjávið til strandar Banda- an lians ávallt með honum
rikjanna, en nú ber liann og biðUr Iiún í spenningi
mcð sér hættulegustu tund- meðan hann er að eyðrieggja
urduflin, sem þekkjast. í duflið. Hún er nú orðin vöri
livert skipti, sem tundurdufl þessum ferðum, en segist þó
relcur á strandlengju iþessari, aljtaf bíða meðmndina i háls-
sem er 531 mílu löng, er num meðan maður hennar
kallað á Winslow og hann er er að ná tundurþræðinum úr
lcominn á staðinn innan 5 duflinu.
klukkustunda. 1