Vísir - 08.12.1948, Blaðsíða 3

Miðvikudaginn 8. desember 1948
VlSIR

3
BÆKUR Á JÓLAMARKAÐIIMUIVI
Einar Guðmundsson er
nxiklu betri rithöfundur og
miklu meira skáld, en svo, að
liann þurfi að japla á svo
inargtuggnum og óraunliæf-
um söguefnum. Vegna stíls-
ins eins ættu menn að lesa
bókina, til þess að læra af.
K. G.
ic
Jón J. Aðils; GULLÖLD
ÍSLENDINGA. Kostn-
aðarrn.: Þorleifur Gunn-
arsson.
Gullöld Islendinga er gam-
alt kostarit, sem gefið var
fyrst út árið 1906, en hefir
verið ófáanlegt uin langt
skeið. Er liér um að i-æða
fyrirlestrasafn, — eða rétt-
ara sagt, liluta af fyrirlestra-
safni, — liins þjóðkunna og
gáfaða fræðimanns Jóns J.
Aðils prófessors.
Jónas Jónsson frá flriflu
ritar greinargóða ritgerð um
liöfundinn sem hirtist framaii
við fyrirlestra hans og virðist
liafa ríkaii skilning á *ævi
hans og starfi, sem og per-
sónule'gum afburðahæfileik-
um hans, en fleslir hlutir
munu liafa verið honum vel
gefnii'. í æviágripi sínu vek-
xir Jónas Jónsson athygti á
því og leggur rika álierzlu á,
hvei'ja þýðingu hinir þjóð-
legu fyrirlestrar Jóns J. Aðils
hafi haft i þá átt að glæða
þjóðernisvitund almennings
og hei'ða liann jafnframt i
sjálfstæðisbaráttunni. Er sá
skilningur vafalaust réttur.
yiða um sveitir lásu ungir
sem aldnir bók þessa „upp til
agna'1, rneðan hennar var
kostur, en eftir að eg kom
liingað til Reykjavikur hefi
eg heyrt konur sem karla tala
af mikilli hrífningu um fyr-
ii lestrana og Ijiika á þá lofs-
oi-ði einu.
I inngangi fyrir safninu
gerir Jón J. Aðils grein fyrir
upphafi allslierjaiTÍkis hér á
landi, sem og landkostum í
upphafi. Ræðir hann þar
fyrst aðallega um einstök
þing, sem á höfðu komist,
áður en sjálft Alþingi var
stofnað. Lýsir hann þar þing.
Stöðum og þinghaldi. Snýr
hann sér því næst að liinu
fullstofnaða nxenningarríki
og gerir grein fyrir þjóðfé-
lagslífinu, en í þvf felst lands-
stjóx-n, liéraðs- og sveita-
stjéxrn, löggjöf og siðir við
framkvæind liennar. Þá f jall-
ar annar kaflinn um andlegt
líf, en í þvi felst heiðni, liof
og blót, krislni þ. e. kirkjan
i elztu tíð, ennfremur hjátrú,
seiðir og galdrar og fleira,
sem ekki er unnt að rekja.
Þriðji þáltur ritsins fjallar
um alvinnu og viðskiptalif,
sem eldd þarfnast hér skýr-
ingar við. Fjórði þáttur fjall-
ar uni hin ytx-i lífskjör, lnisa-
kynni, klæða og vopnaburð,
boð og veizlur og loks leilva
og skemmtanir. í fimmta og
síðasta þætti er í-ætt uin
heimilislif, uppeldi og æsku-
líf, fulloi'ðinsár*, festar og
brullaup, lijúskaparlíf, for-
eldra og börn, húsbændur og
hjú, þrælaliald og þi*æla-
kjör og ævilok.
Öll þessi upptalning er með
vilja gerð, til þess eins að
gefa þeim, sem nenna að lesa,
hugmynd um innihald bók-
arinnar, með þvi að liún
mun nú vera tiltölulega fá,
gæt, elcki sízt i kaupstöðum.
Jón J. Aðils var óvenju fjör-
ugur fyrirlesai'i. Hann 'var
fróður og gjöihugall og
skarpur í ályktunum, enda
gæddur miklum leikhæfi-
leikum og mælskumaður að
sama skapi. Mun liann fyrst-
ur manna hafa horíð fram
ýmsar kenningar um upp-
runa þjóðarinnar og siði, sem
nú ei-u almennt viðui'kenndar
eða eiga vaxandi fylgi að
fagna.
Slik bók sem Gullöld ís-
lendinga er almenning mik-
ill fengur og öllurn þeim sér-
staklega, sem unna þjóðleg-
um fræðum og íslenzkri
menningu, sem var mérkileg
fyrir margar sakir og sem
við byggjum á enn í dag í
ýmsum efnum. Miimist oi'ða
Einai's Beneditkssonar:
Það fagra, sem var,
skal ei lastað og lýtt,
en lyft upp í framför,
hafið og prýtt.
Að fortíð skal hyggja,
ef frumlegt skál hyggja,
án fræðslu þess liðna
sézt ei livað er nýtt.
■K. G.
★
Antpnina Valentin:
SKÁLD í ÚTLÉGÐ. —
Helgafell útg.
Af þýzkum skáldum mun
Heimich Ileine vera einna
kunnastur hér á landi, Ber
þar til að allt frá Jónasi IlalL
grímssyni og fram til vorra
daga, hafa ljóðskáldin þýtt
ýms kvæði Iians og sum hein-
línis sta-Il lxann eða borið
hei'gur Þórðai'son né Örn
Arnarson, svo aðeins tvö
skáld séu nefnd, hafa . farið
varhluta af áhrífuin Iians, en
hjá öðrum gætir þeirra einn-
ig, þótt ekki i öfgum sé.
Heine var Gyðingur að ætt
og uppruna. Iíann ólsl upp á
breytinga og byltingatímum.
Napoleonsveldið stóð sem
hæst og lagði keisai'inn undir
sig Þýzkaland, en sótti heim
fæðingarhorg Heines. Hafði
Napoleon djúp áhrif á Heine,
jsem leit til herforingjans sem
| sérstæðs mikilmennis, sem
vissulega mátti gera, og kem-
Ur þetta dálæti fram i kvæð-
um hans sumum. lleine ólst
upp við góð efni og var settur
lil mennta. Ilann var reikull
í ráði og hvarf frá einu verk.
efni lil anriars, en hafnaði í
lögum og lauk þar prófi með
sæmd. Ékki álli fvrir honuni
störf. Varð liann fyrir að-
kasti af þeim sökum að hann
átti til Gvðinga að telja, og
mun það þegar frá unga aldri
hafa mótað líf lians og bar-
áttu. Heine var j’óttækur í
skoðunum, braut í hága við
borgáxalegt siðferði og undi
illa smáhorgararlegu aðkasti.
Stjórnendurnir voru þröng-
sýnir og afturhaldsamir og
liöfðu ýmugust á hinum unga
óróasegg og svo fór að skáld-
ið leitaði úr landi, en þvi var
aldrei vísað úr landi heinlinis.
lleine fór af eigin hvötum til
Parísar, enda hugði hann að
þar yæi’i andlegt frelsi meira
og vildi jafnframt kvnna sér
franska siði og menningu. t
París undi Ileine vel hag sín_
um, enda dvaldi hann lengst
af i hópi merkustu andans
manna og var þar vel séður.
Merkar konur skorti þar elcki
lieldur, sem liéldu uppi mik-
illi ráusn i voldugum salur-
kynnum. Glæsileiki Parisai’-
borgar hreif skáldið svo, að
það vildi helzt þar vera, enda
dva-ldi það lengst af í Paris,
það sem eftir var ævinnar,
þólt það hyrfi slund og stund
til heimkynna sinna.
IJeine hafði að vonum
miklar hugmyndir um sjálf-
an sig og ætlaðist til mikils
af öðrum. Hann var dutl-
ungafullur og sjálfselskur,
en klaufi i fjármálum og
framan af i ástamálum og
raunar ef lil vill alttaf. í æsku
varð hann fyrir óhappi og
braut hát sinn síðar af þeim
sökum. Ömurlegur sjúkleiki
lamaði hann síðustu ár æv-
innar og murkaði seigt og
hægl úr lionum lífið, scm
stöðugt blakti á skari. Hann
óttaðist vitfirringu, sem ald-
rei vai'ð af, en vel má vera að
slíkur ólli hafi mótað líf Iians
neir en núlifandi menn grun-
ar.
Kvæði Heines vöktuheims-
athygli íneðan hann lifði, og
enn í xlag lifá þau góðu lífi
víða um lieim, jafnt á frum-
málinu og i þýðingmn. Heine
lxefir mótað allar skáldakyn-
slóðir fram á þennan dag í
lífsviðhorfum, þótt fáir einir
hafi reynt að fcta í fótspor
hans.
Antonina Valentin er höf-
undur, sem eg þekki ekki, en
hún mun vera pólsk að ætt.
Yii’ðist hún hafa lagt mikla 1
rækt við Heine og verk.haxis
og í'itar um hann af hlýhug
6 nýjar barnabækur
frá LILJU
Flemming «& Co.
Nýtt hindi hinna vinsælu Flemming-bók eftir Gunnar Jörgensen, í þýð-
ingu Sigui-ðar Guðjónssönar. — Aður eru komnur Flemming' í heima-
vistarskóla og Flemming og' Kvikk.
Þrír visiii*
Viðbui’ðarík og spennandi di-engjasaga eftir F. W. Farrar, enska höfund-
inn, sem einn vinsælasti æskulýðsleiðtogi Norðui’landa, Olfert Ricard,
.sag'ði ura, að skrifað hefði það bezta, sem skrifað hefði verið fyrir drengi
nm drerigi.
IIet|an £i*á AiVáksi
Saga Davíðs Livingstones efíir Nils Hvden, þýdd af Magnúsi Guðmunds-
sjrni. Afbragðs skennntileg bók um afrek, hetjudáðir og svaðilfarir
landkannaðarins heimsfi’ægi.
Kynnisferd til Mína
Fi’ásögn frá Kína, nxeð fjölda mynda, endursagðar af ölafi Ólaf-ssyni
kristniboða. Nafn Ölafs er næg meðmæli.
Lilla
Saga fyrir telpur, eftir Randi Hagnoi’, þýdd áf Lárusi Halldórssyni. —
Skemmtileg saga um Lillu og VÍhstúlku hénnar.
Tataratelpan
Telpusaga eftir'Trolli Néutsky Widff, höfund sögunnar Hanna og Lind-
arhöll, sem út kom í fyrra og seldisl sti’ax upp. Gunnar Sigux’jónsson
jxýddi.
Þetta eru jólabækur drengja og telpna.
JLitfu-bók er egáó bók
iJóhacjeJm cJliíi
ja
keim af honum. Hvorki Þór- að liggja að slixnda lögfræði-