Vísir - 08.12.1948, Blaðsíða 4

4
V I S I R
Miðvikudaginn 8. desember 1948
BÆKUR Á JÓLAMARKAÐINUM
og skilningi, en kvenlegri
kurteisi og sakar það vissu-
lega ekki. Ævisagan er vel
samin og skemmtileg aflestr-
ar. Ævisögur merkra manna
eru ávalt skemmtilestur, séu
þær ekki hneykslanlega
samdar. Karl ísfeld hefir
annast þýðinguna og farist
það vel úr hendi, enda er Karl
ritfær og málhagur í hezta
lagi.
K. G.
*
Árni Þorkelsson:
~ HRAUNABRÆÐUR. —
Helgafell útg.
Hér skýtur gleymd og
gömul saga upp kollinum,
rituð af bónda í Grimsey, sem
á sínum tíma var merkur
maður í sinni stétt. Hefir
Amór Sigurjónsson grafið
Iiandritið uppi og annast út-
gáfuna. Ritar hann langa
ævisögu Árna framan við
söguna og birtir, — að því,
er virðist í því sambandi, —
lýsingu á Grímsey, sem ann-
ars kemur ekkert söguefn-
inu við og er því á engan veg
til skýringar. Að líkindum
hefir Árni ritað sögu þessa
sér til gamans, eða einnig til
þess að lesa fyrir fólk sitt á
vökunni. Bómenntalegt gildi
liefir sagan ekki og er frekar
„naiv“, en ekki leiðinleg af-
lestrar. Líklega liefir Arnór
gefið út bókina, fyrir tilstyrk
Ilelgafells, til þess að sýna
íslenzka alþýðumenningu á
síðari hluta síðustu aldar.
K. G.
*
Jörgcn-Frantz Jacobsen:
FÆREYJAR. — Útg.:
Helgafell.
Bók þessi er útgefin að til-
sluðlan Norræna félagsins, og
er ætluð sem upphaf að rit-
safni um Norðurlönd. Segir í
formála að það liafi að vissu
leyti verið tilviljun, að fyrsta
bókin í safn þessu f jallar um
Færeyjar, en Aðalsteinn
kennari Sigmundsson liafði
gengið frá þýðingu að fullu
er Iiann lézt, en liann var sem
kunnugt er mikill Færeyja-
\ánur og kunni að meta fær-
eysku þjóðina að verðleikum.
Þótt furðu gegni þekkjum
við íslendingar nauða lítið til
staðhátta og þjóðmenningar
i Færeyjum og er bók þessi
okkur því mikill fengur.
Jörgen-Franz Jacobsen er
kunnur færeyskur rithöfund-
ur, sem skildi land sitt og
þjóð til fullnustu. Gefur
hann hér í sluttu rnáli ágætt
yfirlit yfir náttúru landsins,
atvinnuhætti, siðvenjur og
menning þjóðar sinnar. Eru
Færeyingar likastir íslend-
ingum öllum þjóðum frekai'
og tunga þeirra skildust
tungu olíkar, þótt það nái
frekar til ritmáls en talmáls,
sem lætur einkennilcga í is-
lenzkum eyruni.
Fjöldi mynda skreytir út-
gáfu þessa, eða fylgja les-
málinu öllu frekar. Hafa
tveir menn, Poul Als, Klakks-
vik og Börge Bildsöe-Hansen
farið um eyjarnar allar og
tekið myndir í þágu þessarar
útgáfu séi'staklega, enda er
myndasafnið ágætt og ó-
venjuvel prentað, miðað við
það, sem hér tíðkast.
K. G.
*
Einar Ól. Sveinsson:
LANDNÁM I SKAFTA-
FELLSÞINGI. — Útg.:
Skaftfellingafélagið. —
Mjög tekur sá siður að ná
sér niðri með þjóð vorri, að
átthagafélög hefjast handa
um útgáfu rita um héruð
þeirra, og fjalla þau ekki
einvörðungu um sögu hérað-
anna, sem sýnist þarflaust,
heldur um allt „milli liimins
og jarðar“ og jafnvel i jörð,
sem lítt hefir verið kannað
eða minnst um vitað allt til
þessa. Geta slíkar útgáfur
verð hentugar til glöggvunar
og einnig til fróðleiks, en þar
veldur miklu hver á lieldur.
Prófessor Einar Ól. Sveins.
son nýtur almennra vinsælda,
sem rithöfundur og fræði-
maður, en auk þess er liann
alþjóð kunnur af fyrirlestr-
um og flutningi íslendinga-
sagna i Ríkisútvarpinu. Hér
hefir hann lagt milda vinnu
í að skrá sögu Skaftafells-
sýslna, en fyrsti kaflinn fjall-
ar unl fyrstu landnámsmenn-
ina — „Papana“ — sem hér
á landi dvöldu áður en nor-
rænt íándnám hófst. Er þetta
mikil ritgerð, sem áður hefir
birzt í Skírni. Þá hefst þáttur
um landnámin, aðallega
stuðst við Landnáinu og ís-
lendingasögur, og enn annar,
cr fjallar urn hvaðan land-
íiemarnir hafa komið og loks
er ritað um siði (trú) og
þinghald í Skaftafellssýslum.
Ilöfundur liefir víða leitað
heimilda og ferðast þráfald-
lega um sýslurnar, auk þess,
sem hann er sjálfur upp al-
inn við rætur Eyjafjalla eða
í Mýrdalnum. Verður ekki í
efa dregið að bókin er samin
af vísindalegri nákvæmni, og,
er liaiia fróðleg.
K. G.
★
Nordahl Grieg: FÁNI
NOREGS. — Helgafell
útg. —
Davið skáld Stefánsson
hefir snarað á íslenzka tungu
greinarsafni Nordalil Grieg
frá styrjaldarárunum, en
jafnframt ritað af skilningi
grein um skáldið framan við
ritgerðasafnið. Nordahl Grieg
þótti um skeið „enfant terri-
ble“ norsku þjóðarinnar.
Var hann óróagjarn og ó-
eirðasamur aflcastamaður á
ritvellinum, og deildi liarð-
lega á yfirstéttir allra landa,
jafnframt því sem hann gekk
kommúnismanum á liönd og
rak erindi þeirra stefnu.
í upphafi styrjaldarinnar
var skáldið statt í Osló, er
innrás var gerð í Noreg og
loftárásir á horgina. Hefði
til hans náðst af Þjóðverjum
og erindrekum ]>eirra, hefði
Nordalil Grieg ekki þurft
griða að vænta, enda snérist
hann til andstöðu og gekk í
baráttulið heimalands síns.
Dutlungar örlaganna fólu
lionurn, — manninum, sem
ávallt liafði barist gegn vekli
gullsins, — að flytja gull-
forða Noregs úr landi, en á
frásögninni um það ævintýri
hefst ritgerðasafnið. Nordahl
Grieg fylgdi konungi sínum
og ríkisstjórn úr landi. Geldv
hann í lierinn og barðist ó-
trauður, bæði sem hermaður
og skáld. Hann liélt lítt kyrru
fyrir á þessum árum, velktist
á heimshöfunum landa og
herstöðva milli, fluttist með
kafbátum unclir yfirborði
sjávar eða leið um loftin blá
í flugvélum, en heið bana í
einni slíkri ferð til Berlínar,
er mjög var dregið að styrj-
aldarlokum.
Nordahl Grieg var mikið
skáld, en fyrst þjóðskáld er
hann skapaði sér i baráttu-
sveitir heimalands síns, og
tók að kveða brennandi
hvatningar- og haráttuljóð,
sem lengi munu geymast
með Norðmönnum. Ilafa
þeir að styrjöldinm lokinni
gefið út heildarsafn skáld-
skapar hans og ritgerða og
gert veg lians sem mestan.
Hér á landi nýtur Nordahl
Grieg verðskuldaðra vin-
sælda, enda dvaldi liann liér
lengi, sumpart sem gestur ís_
lenzku rikisstjómarinnar, og
eignaðist liér fjölmennan
vinalióp og dáenda.
Ritgerðasafnið hregður
upp myndum af lífi skálds-
ins, en þó öllu frekar lífi
norsku hermannanna á láði
og legi og í lofti. Létt er yfir
þessum ritgerðum og gætir
víða skáldlegra. tilþrifa, sem
höfundinum var eðlilegt.
Þýðingin er vel gerð og
smekkvislega, enda hæfir það
vel að skáldjöfurinn íslenzki
haldi minningu skáldbróður
síns á lofti liér heima fyrir,
á þann veg, sem hann hefir
gert.
K. G.
*
Ástvaldur Eydal: SILFUR
HAFSINS. Útg. Helga-
fell.
Ástvaldur Eydal, fil.
licentiat, hefir stundað nám
í Svíþjóð um margra ára
skeið með ágætum árangri,
en vann þar að ýmsum störf-
um styrjaldarárin öll. Birtist
þessi bók lians fyrst á sænsku,
en Eydal hefir nú snarað
hénni á islenzku og er það
mikill fengur. Ilér er um
vísindalegar ritgerðr um
síldina að ræða, sem þó eru
ritaðar svo alþýðlega að
hverjum manni má að gagni
koma. Höfundurinn rekur
ekki aðeins eðli síldarinnar
og lifsháttu, heldur og sögu-
lcga þróun síldveiða i Norð-
urhöfum og raunar viðar um
heim. Greint er og frá þeim
næringarefnum, sem í síld-
inni finnast, verkun síldar og
að lokum er einskonar „mat-
reiðslubók“ fyrir liúsmæður.
Ástvaldur Eydal hefir unn-
ið hér mikið og gott verlc,
sem kemur í góðar þarfir.
Slika fræðibólc fyrir almenn-
ing og ef til vill húsmæður
sérstaklega, hefir ávallt skort
hér á landi. Þó hafa einhverj-
ar bækur verið gefnar út
varðandi matreiðslu síldar,
cn þær virðast ekki hafa náð
tilætluðu marki. Bók Evdals
er i senn fræðibók, en auk
þess ómissandi á liverju
heimili, sem handhók, eink-
uin fyrir húsmæður. Þetta er
alþýðlegt vísindarit, sem
mikil vinna liggur í og vel er
unnið.
K. G.
James M. Cain: TVÖ-
FALDAR SKAÐABÆT-
UR. —
Þetta er „reyfari“ af
rammasta tagi, enda er
hvorki ástæða til að geta
þýðanda né útgefanda.
K. G.
★
Jón Thoroddsen: PILTUR
OG STÚLKA. — Útgef-
andi; Helgafellsútgáfan.
Helgafellsútgáfan hefir
öðrum fremur látið sér annt
um ágætustu höfunda ís-
lenzku þjóðarinnar, og ekk-
ert sparað til virðulegrar út-
gáfu á vei'ltum þeirra. Má
segja að svo sé þessu farið
um útgáfu þá af „Pilti og
stúlku“, sem hér liggur fyrir
og Steingrímur J. Þorsteins-
son liefir búið til prentunar,
en hann hefir áður gert skáld-
inu prýðileg skil að verðleik-
um.
Jón Thoroddsen er braut-
ryðjandinn i íslenzkri sagna.
gerð. Hann velur myndir
sinar úr íslenzku þjóðlífi,
meðfram til að sýna þjóð-
inni fram á að liún sé ekki
svo ómerkileg, að hún þurfi
að sætta sig við erlendar þýð-
ingar og samtining, lienni
misjafnlega liollan og eftir-
breytnisverðán. I bókum sín-
um lætur Jón Thoroddsen al-
þýðuna mæla máh sínu, seni
og hálfdanskan lýð í höfuð-
staðnum, eins og hánn geklc
og gerðist á dögum skáldsins.
Hefir „Piltur og stúlka“ tví-
nælalaust opnað augu manna
yrir slíkum afkáraskap og
nörg ljóðin úr þeirri hók cru
sungin enn í dag af þjóðinni
allri, en svo liefir verið frá
því er sagan fyrst birtist á
prenti fyrir eitt hundrað ár-
um.
Þetta er 6. útgáfa skáldsög-
unnar, og getur Steingrímur
J. Þorsteinsson þess, að telja
megi liana þegar meðal
„klassiskra“ bókmenn ta
þjóðarinnar. Um stil höfund-
arins segir Steingrimur i for-
málsorðum: „I útgáfu þeirri,
sein liér birtist, er texti Jóns
frá 1867 hins vegar nákvæm.
ar þræddur cn gert liefir ver-
ið í nokkurri annarri prentun
til þessa, en af því leiðir aft-
ur á móti, að athugull lesandi
mun geta fundið nokkra ó-
samkvæmni og ýmsar orð-
rnyndir, sem eru nú varla
tíðkaðar, eru viðurkenndar.
En þá mætti reiða víða iil
höggsvef semja ætti upp sög-
» VíAir e? fytMut4 mi Hréttirnar"
— en bækurnar koma fyrst í Bókaverzlun ísafeldar