Vísir - 12.03.1949, Blaðsíða 4

4
v
Laugardagiim 12. marz 1949
(I
D A G B L A Ð
Otgefandi: BLAÐACTGÁFAN VlSIR H/F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrií'stofa: Austurstrætl 7.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasalíf 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Lislfræðiiigur herj-
dgranir viS ríidsvaldið.
Menn hafa undrazt þögn kommúnista varðandi afstöðu
þeirra til hugsanlegrar innrásar rússnesks hers, sem
kynni að vilja elta óvini hér upp fyrir fjöruborðið. Þrátt
fyrir ítrekaðar áskoranir i öllum blöðum virðist ekki við
það komandi, að íslenzkir kommúnistar gefi hreina yfir-J
lýsingu um hvort þeir myndu vilja verjast slíkri innrás,
eða hvort þeir myndu heldur kjósa að aðstoða innrásar-
liðið við útrýmingu „hinna fjandsamlegu afla“.
Óbeint svar hefur þó fengizt í þessu efni, eri ])að er að
finna í ritstjórnargrein Þjóðviljans í fyrradag, sem fjallar
um Atlantshafssáttmálann. Þar segir svo: „Vakandi þjóð
mun taka fram fyrir hendur á Alþingi og ríkisstjórn, ef
j>eir aðilar ætla sér að leggja á þjóðina hernaðarok að
herini forspurðri. Ráðamönnum afturhaldsl'lokkanna verð-
ur ekki leyft að gerast þátttakendur í hernaðarbandalagi,* 1
án þess að þjóðin hafi verið kvödd til ráða. Of lengi hefur
sú auðmannaklíka, sem ræður aðgerðum núverandi ríkis-'
stjórnar, fengið að traðka á öllum loforðum, sem stjórnar-
fiokkarnir hömpuðu fyrir kosningarriar og virða að vettugi
vilja og hagsmuni alls almennings. En nú er komið að
örlagastund og þjóðin sjálf mun taka ákvörðun um framtíð
sína.“ Svo mörg cru þau oi’ð.
Iíafí rnenn efast um hver afstaða kommúnistanna okk-
ar er, virðist ekki ástæða til þess lengur. Ofangreind um-
mæli verða ekki skilin á annán hátt cn þann, að hér hóti
kommúnistar að beita Alþingi og i’íkisstjórn ofbeldi, ei'
þessií’ aðilar hugsa sér að í’áða lram úr vandamálum
þjóðarinnar, — vandamálum, sem vafalaust þola enga eða
litla bið. Blaðið fullyrðir að „vakandi þjóð“ mun taka
fram fyrir hendur löggjafar og framkvæmdavaldsins, en
að sjálfsögðu verður slíkt ekki gert, nema með beinu likam-
legu ofbeldi. Að lökum er lögð rík áherzla á, að nú sé
lcomið að örlagastund, og „hin vakandi þjóð“ eigi að taka
ákvörðun um framtíð sína, - ákvörðun, sem felst í beinni
uppreisn gegn ríkisvaldinu, scm þjóðin hefur mcð kosn-
ingum falið umboð sitt og stjórn, scm nýtur fulls stuðn-
ings algjöi’s meiri liluta innan þingsins.
Þótl menn sé oi’ðriir afvariir því, að faka kommúnista
alvarlega, verður ekki hjá því komist, þegar ögránir em
frammi hafðar við ríkisvaldið, og hvatt til ofbeldis og
uppreisriar, til jxess að svínbeygja |)á aðila, sem með æðstu
völdin fara i málefnum þjóðarinnar. Slík hvatningarorð
mega ekki liggja i láginni, án þess að þeim sé gefinn nokk-
ur gárimur. En efast nokkur sála irin, að sá flokkur, sem
livetur til ofbeldis gegn löglegum íslenzkum stjói-narvöld-
um, í sambandi við afgreiðslu mála, hiki við að aðstoða
fjandsamleg irinrásaröfl, eigi hann þess kost. Þjóðin verður
vissulega að standa vel á verði gegn slíkum óhappagripum
og vandræðafuglrim. Hún á að sýna jxeim ljóslega, að liún
óttast þá ekki, og að í’íkisvaldið hefur í fuHri tré við þá,
ef til átaka kemur. Ætli þessir menn, sem svai’ið hafa
trúnað erléndu ríki, að efna til uppreisnar, cða aðstoða
við innrás, vferðnr að gera )xá óskaðlega i tíma og láta ])á
lcynnast lögum og rétti í lýðfi’jálsum löndum.
Allir lýði’æðissinnai’, — Iivort, sexn j>eir styðja núver-
andi ríkisstjórn eða ekki, — eiga að veita slíkurn ummælum
verðskuldaða athygli og taka j>au óstinnt upp. Leyfist fá-
mennri klíku að ögra ríkisvaldinu, hóta þvi ofbeldi eða
traðka á því, virðist sannarlega ástæða til að irienn skipi
sér vel á vörðinn og hopi hvergi af hólminum, ef til átaka
kemur. Kommúnistar ráða því sjálfir, til hverra í’áða þeir
leita, cn þá verða þeir að taka afleiðingunum, og hafa við,
cnga að sakast nema sjálfa sig, ef hlutur þeirra vei’ður ■
óveglegri, en -j>eir æskja. Fylgi engin alvara hótunum1 *
jieiri’a, rekur heldur elcki að oíheldi eða up]>i-eisn. En:
allur er varinn göður. Viljinn er vafalaust fyrir hendi hjá
kommúnistum, þótt kjarkurinn geti brosiið er til alvör-
nnnar kemur.
„Gengið um Reykjavik*4
heitir greinaflokkur eða tvær
langar greinar eftir Björn
Th. Björnsson listfræði-
nema, séni birtust i Vísi í
vikurii. Eins og nafnið ber
með sér, er j>ar tæþt á ýmsu,
sem Reykjavik snertir og er
það allt á einn veg. Er jiar
'fátt, sem höfxiðboi’ginrii er
ekki til foráttu fundið og
hVergí he'fir Iiörium tekizt að
koma auga á annað eri örg-
ustu galla —■ ekkert ærlegt
starf befir verið unnið við
uppbyggingu bæjarins, skipu
lag og einstök mannvirki
fvrir rieðan allar hellur.
Erigum kemur lil bugar
að hálda því fram, að
Reykj aVíkurbær sé alfull-
kominn og ékki megi sitt-
bvað finna að hinni ringu
byggð þcssa bæjai', og auð-
veldara er að benda á galla
en jákvæðar tillögur til úr-
lausnar. Er B. B. líka ljós-
asta dæmið um jietta, sem
komið hefir fram á ritvöll-
inn Iiéi’ á landi um langt
skeið. Grein hans ber jicss
öll merki, að hann hefir ekk
ert far gerl sér um að kynna
sér aðstæður málanna, fyr-
irætlanir um skipulag, torg
og opin svæði, enda óþarft
fyrir svo alfróðan speking
og dómbæran á hlutina.
Vegná takmarkaðs fróðleiks
um viðfangsefnið ér bók-
stafléga skáldað í eyðurnar
og útmálað stcrkum orðum,
sem geta bæft binni nei-
kvæðu gagiirýni jxessa
manns. Harin gétur einungis
rifið niður, ekki benl á inéma
eitt atriði, sem liánn telur
]>ví til bóta, sem hann for-
dæmir og skal nánar að ]>ví
vikið síðar. Slíka gagnrýni á
ekki að laka hátíðlega, en af
j>ví að einhverjir kunna að
lesa grein ]>essa án jxess að
beita bana þeirri gagnrýni,
sem liana skortir, j>á skal
hér haldið enn áfrarn um
hríð.
Dómar B. B. um einstök
bús og helztu byggingar
þessa bæjar hljóta að vera
settir fram af einliverjum
öðrölri bvötum en þeim, að
benda á galla, og rninna um
of á smáborgaralegar krit-
| ur og persónulega óvild í
garð búsameistarapna, án
þess að faglegri þekkingu sé
jbeitt. Greinin lýsir öll Ii.tilli
' visindamennsku eða sann-
girni, og er öll rituð i æsi-
eða reyfarastíl.
Ifelzlu úpphrópanir B. B.
gefa meginéfni og tilgang
bans lil kynna. Skulu þvi
teknar nokkrar af lianda-
liófi, en allar eru þær á einn
veg:
Byggðinni er likt við „tpui-
vist fyrir glæpamenneftir-
íit og löggjöf varðandi bygg-
ingar nefnir hanri . . lög-
verndað afnám persónulegs
frelsisReykjavíkurbær er
.... svartasti bletturinn i
byggi ngarsögu Norffnr-
landa“ og „.. . fara verður
um Evrópu þveraí, til þess aff
finna riokkurn b'lett, settan
búsnm, sem er fegurffar-
snauffari, hugmyndasnauð-
ari og litsnauðari ...“ o. s.
frv. o. s. frv. Að öðru levti
þyrfti, skv. áliti B. B. að rífa
niður, eða byggja að nýju,
allar belztu byggingar i bæn-
um!
Þannig er allt á sömu bók-
ina lært, algjört niðurrif,
Iivergí Ijós, svartnættismyi’k
iir. Aftur er rétt að minna
höfundinn á það, að gagn-
rýni missir marks, ef ekki er
bent á eillhvað annað, sem
betur fer. Höfundur virðist
ekki vita j>að. En slík gagn-
rýni dæmir sig sjálf og Iegg-
ur fullgilt mat á „óhlutlæga“
fræðimennnsku og samvizku
semi fræðarans.
Þjóðleikhúsbyggingin verð-
ur mjög fyrir barðinu á hin-
um grandvara marini. Frill-
yrðir bann, að j>að verði
brátt ónothæft sakir van-
kanta og tyggur upp gamla
brandara og pólitískar ádéil
ur, sem fallnar voru úr tízku
löngu áður en bann óx úr
grasi. Virðist hann hafa
verið að grúska í gömlum
blöðum, er hann sanidi þenn
an kafla, en ekki gætt þess,
að timinn hefir ekki staðið
kýrr síðan.
Þó finnur B. B. Iausnina á
vandamálinu með Þjóðleik-
Iiúsið og bún er sú, að lita
húsiff hvítt, hækka skraut-
stuffla á turni og breyta
hurðam viff affalinngang!!!!
Jú, énn eilt —■ koma mætti
fýfif torgi andspænis, svo að
húsið sæist betur. Rélt áður
taídi hann j>að þó einn liöf-
uffkost hússins, aff þaff sæist
alls ekki! Raunar var sam-
]>ykkt, um likt leyti og bygg-
ingin, að torg skyldi gera fyr
ir framan l>að, en ekki er
von að B. B. rannsaki }>að,
áður en hann gerir j>að að
sinni tillög’u. Þar hefir hon-
um j>ví skotizt yfir í gömlu
Framh. á 7. siðu.
Frumvarn bað, er nú ligg-
ur fyrir Alþingi um að af-
nema átthagafjötra þá, er
lagðir hafa verið á íslend-
inga á 2o. öldinni, stjórnar-
völdunum til skammar og
þjóðinni til hins mesta vanza,
verður væntanlega sam-
þykkt; getum við þá aftur
tekið okkur stöðu með sið-
menntuðum lýðræðisþjóðum
í þessu efni, er menn geta
farið frjálsir ferða sinna, án
þess að ganga milli Heródes-
ar og Pílatusar.
ÞaS er alsiða a'S tala um þaS
i flestiun blöðum, hve strangt
eftirlit sé með því, að menn fari
úr landi i ríkjum austan járn-
tjaldsins, ékki sízt Rússlandi og
er ]>að rétt. Viö íslendingar
v.iljum telja okkur ])ing- og
lýðræðisþjóS, þar sem frelsi
riki um athafnir og ferðir
manna. Það er nú svo. Um-
stangið er svo mikið við að
komast úr landi, i flestmn til-
fellum aö minnsta kosti, að
með ódæmutn er. Maður nokk-
ur, sem fyrir skemmstu er far-
inn til Danmerkur, bað migfyr.
ir nokkurar línur um j>etta inál
og ]>ykir mér sjálfsagt að birta
j>að. Hann kallar sig „Þröst"
og er bréf hans á þessa leið.
allmjög stytt, rúmsins vegna :
„Eg þurfti að fá nokkui
hundruð kanskar krónur,
ætlaði til Danmerkur og
dvelja þar í boði skyldmenm
minna um tveggja mánaða
skeið. Eg sótti um þessa upp
liæð til viðskiptanefndar
fékk gjaldeyrisleyfi og hafi
nefndin þökk fyrir það. En
heldur þú, að þar með haí
altl verið í lagi? — Ónei.
Að vísu haföi eg fengið form-
legt „leyfi“ til þess að fara úr
landi. en svo tók skriffinnskan
alvarlega við. Eg þuríti að
labba upp í nefndina, greiða þar
fáránlégt 75% aukagjald, plús
5 kr. fyrir eitthvað, síðan fékk
eg blátt eða grænt plagg (man
ekki hvort heldur). Þá varð að
sækja formlega uni gjaldeyrinn
til bankans. Það er gert i þrí-
riti með þremur undirskriftum
(einhver var að skrökva því að
mér, að hér væri pappirsskort-
ur). Gjaldeyrinn fékk eg. Var
eg nú búiriri? Fjarri íór þvi. Eg
þurfti að fara niður á lögreglu-
stöð með passaun minn. Til
hvers? Eg veit það ekki, en það
átti að stimpla hann.
Þú mátt ekki laumast úr
landi, lögreglan verður að
vita, hvar þú ert niður kom-
inn, hver veit nema þú sért
einhver syndaselur, já, hver
veit. En þá var spurt, hvort
eg hefði „bevís“ frá toll-
stjóraskrifstofunni og bæjar-
skrifstofunni um, að eg hefði
ekki svikizt um að borga
skatta.
Eg upp á bæjarskrifstofu og
tollinn og fékk „bevisin" og
loksins nú gat eg farið að hugsa
mér til hreyfings. — Mér er
spurn: Hverskonar aular erum
við íslendingar að láta bjóða
okkur svona „nonsens" ? Erum
við á góðri leið með aö tapa
glórunni eða livað? Gétur t. d.
dyntóttur viðskiptanefndar-
maður komið í veg fyrir, að
maður megi heimsækja kunn-
ingja sinn eða ættingja i næsta
landi, íslandi að kostnaðar-
lausu?“
Þetta var bréf ,.Þrastar“.
Eg varð að fella niður margt
í bréfi hans, ekki sízt síðasta
hluta þess, því að hann gerð.
ist orðljótur í meira lagi. En
víst er um það, að flest það
er hann segir, er rétt. Væri
ekki ráð að draga úr skrif-
finnskunni og ófrelsinu? Eg
held, að flestír myndu fagna
því.