Vísir - 01.06.1949, Qupperneq 4

4
Miðvikudaginn 1. -júní 194Ú
Endurminningar Churchilfs.
Framn. af 3. síðu.
ráðherra) að kyssa liana fyrir gjöfina. Eg ók þar næst að
hinni löngu grijf, þar sem svo margir góðir menn, karlar,
konur og börn, höfðu verið lagðir lil ljvíldar. En það
bjarmaði af sáJarþreki Birminghambúa — einni milljón
samvizkusamra, samstilltra, skilningsgóði’a jnanna — þvi
að þcir voru fyrir sunnan og ofan jx'i, sem láta likamiegar
þjáningar dapra sér sýn.
Eldsvoðar á 1500 stöðum í London.
í seinustu viku nóvembermánaðar og i byrjun deseni'
ber féll þungi loftárásanna á hafnarboi girnar Bristol,
vSouthampton, og framar öðru j>ó á Liverpool. Siðar voru
gerðar árásir á Plymoutli, Sheffield, Manchester, Leeds,
Glasgow, og aðrar borgir, sem voru miðslöðvar skotfæra-
framleiðslu, og hvergi létu menn bugast. I>að skipti ekki
máli hvar ái'ásir vorii gerðar. Þjóðin var eins traust og
særinn er saltur.
Pessar árásir náðu hámarki með árás’á London 29. dcs-
ember. í>ar notfærðu Þjóðverjar sér alla Jxi reynslu, sem
Jjeir höfðu aflað sér — og ekki kvalalaust.
Þetta var ikveikjuárás, sem er sögulegur viðburðui'.
MeginJjungi árásarinnar iell á miðhluta Lundúna. Ilún
var gerð á J>eim líma, er vatnsmagn er minnst. Yatns-
leiðslur voru rofnar J>egar í byrjun árásarinnar, með stór-
um sprengjum, sem varpað var niður í fallhlifum. Eldur
kom upp á fimmtán bundruð slöðum. Alvarlegt tjón varð
á járnbrautai'stöðvum og hafnarmannviikjum. AttaAVren-
kirkjur voru eyðilagðar að meira eða minna leyti. Ráð-
liúsið skemmdist af eldi og völdum loftJ>rýstings, er
sprengingar urðu í grenndinni. St. Páls kirkjunni var að-
cins l>jargað með svo heljulegi i framgöngu, að liið mesta
Jjrekvii'ki verður að telja. Þar scin .er miðdepill brezkra
beimsveldisins eru enn J>ann dag i dag gapandi rústir eft'u'
þessa árás. En J>egar konungshjónin k’omu á vettvang dag-
inn eftir var )>eim fagnað af syo miklum mannfjölda, og af
svo mikilli lu'ifni og innileik, að slíks ei*u ekki dæmi, við
fyrii konunglcg hátíðaböld.
Skyldurækni konungs.
A þessum mikla þrengingatíma. sem enn var fjarri að
\æri farinn hjá garði, var konungurinn alla jal'na i Buck-
ingham-höll. Ramleg byrgi voru gerð i kjallara konungs-
ballarinnar, en allt tók Jictla tixna. Einnig kom það fyrir
mörgum sinnum, að loftárás var gerð, þegar konungur-
inn var að koma frá Windsor. Eitt sinn sluppu konungs-
Jijónin nauðulega. Eg liefi Ievfi konungs til J>ess að skýra
frá viðburðinum með hans eigin oi'ðum.
„Fösludag, 13. scjit. 1910.
Yið fórum til Lundúna (frá AVindsor) og cr J>ang-
að kom stóð yfir loflárás. Þennan dag var loft skýj-
að og rigndi mjög mikið. Drottningin fór með mér
i upp f litla setustofu, sem veit út að húsagarðinum
(„the Quadrangle“), en eg gat ekki notað hina vana-
legu setustofu mína um þessar mundir, sökum jiess
að flestar rúður voru brotnar eftir fyrri loftárásir.
Allt i einu heyrðum við mikinn hvin í flugvél, sem
lækkaði sig á fluginu, og J>essi livinur varð æ hávær-
ari, og sáum við nú tvær sj>rengjur falla til jarðar
! handan hallarinnar og koma niður í húsagarðinum.
Yið sáum blossana og mikill Iiávaði barst að evrum
okkar, er )>ær sprungu í um J>að bil 80 fela fjarlægð.
Loftþrýstingurinn var svo mikill, að gluggavnir
sj>rungu fyrir framan okkur. Tveir gigir mynduðusl
í húsagarðinum. Yatnið flóði uj>i> úr öðrum gígnum,
l>ví að J>ar var vatnsleiðslua í jörðu, ,og streymdi
valnið inn um brotna gluggaría og inn í göngin, sem*
l ið urðuni að fara um til J>ess að komast burt. Alls
féllu sex sprengjur, tvær i garðinn fyrir framan höll-
ina. tvær i húsagarðinn, sú fimmla kom niður í trjá-
garðinn við höllina og sú sjötta lagði kapelluna i rúst.
Þetta gerðist á fáeinum sekúndum.“
Konungurinn, seni hafði verið undir-lautinant í flotan-
um, er háð var orustan við Jótland í fyrri heimsstyrjöld,
fagnaði yfir J>ví, að eitt skyldi yfir liann og áðra ganga á
Jiessum hættunnar tímum. Eg vcrð að játá, að þegar þetta
bar til, gerði eg mér ekki fyllilcga ljóst í liverri Iiæltu
köríungurinn liafði verið og drottningin, og hið sama er
að segja um samstarfsmenn nrína í stjórninni. Ef glugg-
arnir hefðu verið lokaðir mundu konungshjónin hafa
blotið hroðaleg meiðsl af rúðubrotum. Sannast að segja
yisiR
Ukraniu og Kakasus.
Rússum hefir ekki tekisf að
bæla hana niður.
Wfanson W. Baldwin skýrir frá þvi í grein í New York
” Times, að Rússar hafi sent tvö herfylki til Ukrainu og
tvö suður f: Kakasus, til aðstoðar iögreglunni, sem á allt
af við og við í blóðugum bardögum við skæruliða, sem
andvígir eru kommúnismanum. Hafa Rússar sent tvö her-
fylki til Ukrainu og tvö til Kákasus.
Baldwin segir, að ráð-. óánægja meiri en í öðrum
stjormnm stafi ekki bætta af
starfscmi Jæssara skæruliða
nú, en þeir séu l>ó all lið-
margir. Þeir hafa baldið á-
fram niótspyrnu sinni eftir
styi'jöldina, án þess tekist
liafi að brjóta bana á bak aft-
ur, og árásir þær, sem J>eir
geri við og við frá stpðvum
sinuuin i fjöllum og skógum,
séu svo öflugar, að nauðsyn-
legt hafi vcrið að tefla fram
herliði lögi-eglunni til aðstoð-
ar við framkvæmd gagnráð-
stafana Jiennar.
Skilnaðarhreyfing
í Ukrainu.
í Ukraiim hafa löngum
vörið uppi deilur miklar og
lilutum Rússaveldis, enda er
J>ar enn við lýði öflug skilnað-
arhreyfing, sem Moskvu-
stjórninni hefir aldrei teldst
að koma fyrir katlarnef.
Fyrir og eftir styi'jaldar-
innrásir Þjóðverja logaði allt
í deilum í Ukrainu og ukra-
inski uppreistarherinn
(UPA) varð mjög fjölmenn-
ur. Ái'ið 1947 sendu Rússar
Lazar Kaganovitch til Ukrá-
inu til þess að hæla niður all-
an mótþróa harðri hendi, og
„hreinsanir“ hans og aftök-
ur, samtimis og Rússar, Pól-
verjar og Tékkar gripu til
ýmissa hernaðarlegra ráð-
stafana, leiddu til }>ess að
fyllvingar UPA tóku mjög að
þynnast.
Mótspyrnuhreyfing
enn við lýði.
Bardagar á borð við þá,
sem háðir voru fyrir tveimur
árum niilli UPÁ og MYI>
(leynilögreglu herliðs) eiga
sér ekki lengur stað, en J>óti
UPA skæruliðarnir séu veik-
ari fyrir en áður, gera þeir á-
rásir við og við sem fyrr var
sagt. Þær eru kjai'ni allvið-
tækrar neðanjarðarstarfsemi.
Aðalstöðvar neðanjarðar-
eða mótspyrnuhreyfingar-
innar cru i Karpatafjöllum.
en hún er einnig við lýði i
Bukovinu og viðar. Sam-
kyæmt ukrainiskum bcipi-
ildum eru leiðtogar skáeru-
liða Bandcj'a, Melnyk og
Stoliyl, og ekki talið ólíkiegt.
að bér sé um gervinöfn að
ræða.
I Kakasus.
Ekki liggur eins Ijóst fyrir
bvað er að gerast í Kákasus,
en útlit er fyrir, að skæru-
liðar J>ar séu aðaliega Kó-
sakkar, sem gerðust lið!>laup-
ar úr Rauða hernum, og
ýmsir aðrir skilnaðarmenn.
Mótsjiyrnulireyl'inguna J>ar
einkemúr sami brcnnandi
skilnaðaraliugi og þjóðernis-
kennd og einkennir ukrain-
isku sldlnáðarmenrúna.
Borgarastyrialdir
í smáum stíl.
Ráðstjórninni slafai' ekki
vei'uleg hætla af Jx'ssum
„litlu borgarasíyr j öl dum‘‘, að
}>vi er bezt verður vitað, og
fýlkingar skæruliðp hafa
Jiynnst mjög eftir styrjöldina.
sem fyrr var getið, en, þó er
litið svá á í Washington. nð
J>að heri vott iim pólitiskar
innam'íkisveilur. að enn skulí
vera uin skæruhernað að'
ræða svo öflugan i löndum.
J>ar sem eining er sögð rikja.
að gripa þurfi lil aljöfliigra
hernaðarlegra ráðstafana til
J>ess að bæla hann niður.
Öeirðir b ÍleBivíis
Til aluarlegra óeirða hef-
ir komið i Bolioiu. Bruius!
’þær ú' í Bati-tinnóunununi,
sem eru íneslu tinnámur í
heimi. Tveir ameriskir oerk-
fneðingar voru drepnir í ó-
eirðunum.
í fyistu fregn var sagt, að
u]>l>rcistai'incnn Iiefðu dreji-
ið anieriskan verkfneðing
og liefðu áðra í haldi. 'Siðar
frétlist að tveir ameriskir
vei'ícfræðingar væru meðal
Jjeirra, scm drepnir voru, en
herlið hafði J>á verið scnt í
námurnar og var búið að
taka höndum 200 upþreist-
arnienn, cr síðast JTéttist.
Óeirðirnar byrjuðu, er |nið
íTéttist i námurnar, að á-
livörðun liefði verið tekiii
um að flytja úr landi nokkra
menn, sem sakaðir höfðu
verið um að egna menn tit
að stcypa stjórninni af stóli.
gerðu )>au svo litið úr þessu. Eg lútti )>au oft. en J>að.
var ekki fyrr en eg var að afJa mér gagna til að rita Jx*ssa
bók, að mér var fyllilega ljóst i Jive mikilli bættu J>au
Jiöfðu vei'ið.
Allir æföir í skotfími.
Á þessuin .tíma böfðum vér allir, i alvörugéfni og-kvri—
látri ró, tekið J>á ákvörðun að verjast meðan nokkur mað-
ur stæði uppi í rústunuin í Wlúteball. Sjálfur konimgur-
inn bafði skotæfingastöð í garðinum við Buekingbam-
höll, J>ar sem liann og' aðrir í konungsætlinni æfðn sig i að
skjóta af skammbyssum og bandvélbyssum. —: Um J>essar
mundir fékk eg margai' byssur áð gjöf frá Bandarikjun-
um, og valdi cg eina úr safninu, ágælt vopn, og gaf kon-
unginum.
Fyrslu tvo mánuðina, sem eg var forsætisráðherra,
hafði eg gengið tvívegis á viku á fund konungs, klukkan
fimm, en nú vildi konungur fá þessu breytt, og eftir J>að
snæddi eg hádcgisverð með honum á hverjum Jjriðjudegi.
Það var vissulega miklu skemmtilegra, að koma J>annig
saman til embættisstarfa, og stundum var di’ottningin
viðstödd. Stundum urðum við öll að laka diska okkar og
glös og fara niður í bvrgið, sem var í snúðum, lil þess að
ljúka máltiðinni.
Það varð að fastri venju, að eg færi á konungsfund á
Iiverjum J>riðjudegi til hádegisverðar og embættisverka.
Og er svo hafði gengið um Iiríð ákvað konungur. að þjón-
arnir mætlu fara. er horið hafði verið á horð, því að við
gætum vel annast J>ella sjálf.
í hálft finimla ár fékk eg næg lækifæri til að sannfæra
mig uiií af hve mikilli ástundun konungur kynnti sér öll
mál, sem fyrir hann voru lögð, því að hann las öll skjöl
og öll skeyli, sem homim voru send. Samkvæmt stjórnar-
skránni hefir konungur vor rétt lil að kynna sér allt, Sem
ráðherrar hans eru áhyrgir fvrir, og hann liefir ótakmark-
aðan rétt til þess að leggja rí'kisstjórniniú ráð. Eg gætti
J>ess vandlega, að leggja fyrir liann öll vandamál, og Jitið
kom iðulega fvrir, að ég varð J>ess var, að hann hafði
komist að réttri niðurstöðu um mól, sém eg hafði ekki
haft tima lil að kynna mcr. Það var mcr mikil stoð, á
J>essum örlagaríku árnm, að vér skyldum hafa jafn góðan
konung og góða drottiúngu, og sem gamall, eindreginn
fylgismaður liins stj órnarsk rárbundna konungsveldis,
taldi cg mér ]>að mikinn heiður, að njóta lúnnar nánu,
virðulega vinsemdar, sem lúulskipti mitt varð, en sliks
munu ekki dæmi frá J>ví á dögum Önnu drotlningar og
Marlborouglis, er hann var forsælisráðherra.