Vísir - 28.07.1949, Side 5

Finmitudagiiin 28. jiilí 1949
VFSIB
...........................IIIIIIHIIIIH.■■...«
I ’HEILBRIGÐISMÁL* I
Hvuð viits vísindin utn
vitstnuni vova ay yáíur
Fróðleg bók um rannsóknir á
sviði skynseminnar.
„Skynsemis-rannsóknir og ir þjóðfélagslega, af því þeir
íjúfnapróf", heitir hók eftir liafa niismunandi upplag,
.sálfræðinginn Harald Torpe
Bókin gefur yfirlit yfir hið
lielzta á sviði skynsemirann-
sókna, og bendir sérstaklega
á að gáfnapróf séu ekki ó-
skeikul. Það, að börn liá-
Það er ekki hægt að skýi-a
mismuninn að fullu. Rann-
sóknir liafa leitt í ljós að
börn frá velefnuðu umhverfi
standa sig bezt í málum og
ahnennri þekkingu, en þeir
skólagenginna foreldra eru sem ver eru stæðir fjárhags
<luglegust við slík próf, staf-
ar án efa að nokkuru leyti
lega, standa sig bezt þar sem
um cr að ræða prófraunir
gáfuðu kæmu helzt frá
heimilum sem stæðu á
liæstu stigi menningarlega og
þjóðfélagslega. Aftur á móti
ur eru ekki cinlilílar tii að
koniasl vel áfram í lieimin-
um. ÍJar þarl' einnig metnað
og þraulscigju, i Juefilegiuu
mæli.
Miklar gáfur koma fljótt
í Ijós. Þaimig er sag't frá
dreng sem var Jæs þriggja
ára, án þess að nokkur vissi
af því, að þau eru sprottin sem
15% þeirra sem prófaðir
voru, en foreldrar þeirra
höfðu el<ki lært neitt sér-
stakt. Hágáfuðu börnin voiu
i líeztu líkamlegu ástandi.
50% þeirra kunnu að lesa áð
ur en þau komu í skóla,
27% fyrir finnn ára aldur.
Hágáfaðar stúlkur, voru
mest fyrir tungumálanám,
reyna á liandafí
upp úr loetra umliverfi. Skól-Jliyggindi og þar sem krafisl drcngir mesl fyrir stærð-
arnir eiga sinn þátt í því er kunnáttu í peningamáhun. fræði, náttúrufræði og sogu.
iivernig prófin ganga. Þeir, Annars er enginn efi á að Piltar liöfðu viðtækari á-
scin geta veitt börnum sín- ‘gáfnaprófið fer mjög cftir liugamál lieldur en stúlkur
um góða skóWunenntun, Juihliverfi viðkomanda. Það og þessi börn tóku eldri leik- seni
stuðla að því að þau geti náð eru lil dæmi þess, að l)örnjfélaga fram yfir jafnaldra
lielra árangri vegna þess að börn liafa náð betri árangri
við að komast i nýtl og belra
mnliverf i.
prófraunirnar krefjast lestr-
arkunnáttu eða þekliingar,
sem skólarnir veita sérstak-
lega. Þess vegua sjáum við ^
að fimm ára Jmrn geta v.rz k iofnai.
l.afa meðalgrcmd, enda þottj NAt(.ns, skvnscnii og nni
þau verði liálfvitar, er þau
eru uppkomin.
Jiverfi er viðfangsefnið skyn-
semi og lcynstofnar. Amer-
iskar rannsóknir liafa sýnt,
að íbúar Norður-Evrópu
inu. Börn háskólagenginna,
eru skynsömust allra barna
í öllum aldursflokkum, en
Margar ranniióknir Jiafa^
sannáð, að visst samræmi er
milligreindárbarnaog stöðu slanda talsvert framar Suð-
foreldra þeirra í þjóðfélag- ur-Evrópumönnum, Gyðing
ar standa á liáu stigi, Kín-
verjar eru í meðallagi og
negrar eru nokkuð undir
börn foreldra í forvígisslöð- |meðallagi, alll meðaltal. —
um eru það aðeins til 18 ái;a Nokkrar tölur frá rannsókn-
aldurs, en til þess aldurs unum sýndu að Gyðingar
liafa þau lieldur liærra naðu
greindarstig cn liinir fvrr- 106,1,
nefndu. Hæstu tölur fyrir 'eijai
]>essa hópa er 110 en börn Sviar
skrifstofumanna, iðnaðar-
var aðeins að finna 0,2% af kvernig liann hafði lært það.
liágáfuðum í lióp, sem nam *>essl drengur las rit Shake-
speares, er liann var sjö ára.
Hann gaf út blað á barna-
lieimilinu og er liann var i
barnaskóla, Iiafði hann þrjár
hækur í smíðum, var áform-
að að ein yrði 50 kapitular.
Auðvitað skril’aði þessi ungi
maður liandrit sín með rit-
vél. Annar vel gefinn dreng-
ur, Gyðingur, talaði reip-
rennandi 18 mánaða gamall
og tveggja ára garnall mundi
liann nöfn og símanúmer
12 mismunandi fjölskyldna,
tillieyrðu skyldfóllci
Jians.*
Ef hin tvö kyn eru borin
saman kemur i ljós að þau
fylgjast að livað gáfur snert-
ir framyfir 15 ára aldur, en
í æðri skólum liefir karlkyn-
jið yfirburði, sem virðast
vaxa á aldrinum 15—19 ára.
(Þýtt).
sína og leika sér tiltölulega
ol'l cin.
Miklar gáfur ekki
alitaf einhlítar.
í nokkrum tilfellum liefir
það sýnt sig, að miklar gáf-
glæsilegar stofnanir en }>vi
stærri sem þeir eru, þvi
meira fer forgörðum af þvi
mannlega i sambandi við
j meðferð sjúkliuganna. Eg
hygg, að i Englandi verði
tæplega byggðir stærrrjspít-
alar, en sem bafa 000 rúm og
að reynt verði að innVétta
þá svo að þeir likist mest
lióteli. Það er áreiðanlega
liægt að veita sjúld. ýmis-
konar þægindi, ekki ólík og
liótelin láta í té, sem mundu
gera sjúkraleguna Iangtuni
þægilegri, án þcss að missa
sjónar á hinu eiginleg'a
markmiði með spitalavist-
inni. Ennfremur munum við
révna að koma meiri sam-
vinnu á milli þeirra scm
siarfa að rannsóknum, þann-
ig að þeir viti um starf hvers
anhars og geti stutt liver
annan, i stað þess að cýða
Sjúkrahús eiga að vera eins og
nokkurskonar gistihús.
Vísindamenn athuga bezta
fyrirkomulag spitala.

Jiæstu greindarsligi
því næst lcomu Kin-
með 1 <>4,1. Þá Danir
og Norðmenn með
Þá livílir Ameríku-
Hópur visindamanna starf-
ar nú að þvi að finna út,
hvernig fyrirmyndar spítati
eigi að vera.
l’að er enska Nuffield-
stofnunin sem kostar þessar
rannsóknir. Dr. Barbara
Ducau cr nokkurs konar
sambandsliður milli Jiinna
ýmsu sérfræðinga sem starfa
að því að gera spítalana svo
103,5.
manna og smásala, ná ekki nienn og Japanir með 101 og
Jiærra greindarstigi en 109. loks Italir, Indiánar og Negr-
Verlcamenn og menn með ar. lölur þessar, sem eiga
litla sérmenntun milli 96 og við innflytjendur lil Banda-
qq n„ íandbúnaðarmenn 94. ríkjanna eru ekld ósennileg- ..... , . ...
°8 laiiuuuiiaucii nit. ijii d-*. , , siuklingum bezlu mogulegu
Viionlpofi eru íiicðsl" cir, cn po cr i)czt uo tákíi p<cr . ... . iy. . v .
\ ítamega ei u jk ua mium. ( » ' kior bæði livað snerlir bygg
*;,i (1(> onfivitað kom oft fvr- lneð varuð. Það er ertiðara . . , . , .
tol og auouuo ívoin ou íji íngarfynrkoniulag, læknis
ir h.-á«oáfaðir landhúnaðar- að íinna braðgatuð Jjorn við , ^ " ..■
h ni aogaiaon lanummaoai . « hjalp og aðbunað. Það er
nienn o« illa eefin börn há- gremdarprofamrnar en þo ' ; , , , v ...
11111111 °8 »tlul r . . næstum areiðanlegt, að mð
niíjnnn Amicirs bcr sí1) bul u nicnn nokkrcir runn- j .. v 1 .
sKoiamanna. /vnnais uex au urstoður enslui nefndarmn-
]nfj, jfoX i að liessi soknaraðierðir sem geía hug I , . , .. v
naia pao í nuga ao jn sm , % ,ar munu vekja atlivgji í oðr-
mnnentn vav oerð i Amer- mvnd um livar afburðagatur i ... , % T “
1 annsokn \ai geio 1 huici - J? um londum. Dr. Ducau seg-
iku, ])ar sem menntun sveila C1’ kelzt að lmna. Gýðmga- svo .
„Það verður ekki fvrr en
1952, sem liægt er að bvggja
nýja spitala í Iinglandi. -—
Fyrst verður að byggja íbúð-
ir yfir fólkið. Við liöfum því
nægan tíma lil að undirbúa
Iivernig þeir spítalar eiga að
verða. Það er liálft anpaðár
síðan við liyrjuðum og enda
þótt starfið sé eklei nærri l)ú-
Jiöfum því Jglið fara fram
rannsókn á því, livað sjúkl.
finna spítölunum Jielzt til
forátlu. Eitt ariði er mjög á-
berandi, sérsaklega á stór-
um spitölum. Sjúklingunum
finnst þeir vera eins og ó-
persónulegur lilutur eða
númer, sem liggur í rúminu
aðeins til rannsóknar og
meðferðar. Það verður að
úr garði, að ])eir gcli skapað kappkosta lilýlegri luu-
gengni við sjúklingana og
láta þá finna að þeir séu
annað og meira en númer.
IJað mun gera þá léttari í
sl<api og stuðla að skjótari
liata.
],arna er bersýnilega ekki kynstofninn cr þar fremstur,
eins góð og á Norðurlöndum. l)ar á
Börn verða skyn-
samari ef þau alast
upp við góð kjör.
Það getur stafað af þvi, að
l)örnum sem búa við belri
kjör, er gert liærra undir
höfði. að ])au ná belri ár-
angri en önnur, eða að þau
búa við svo góð kjör að þeim
veitist hægara að lála á sér
bera. Möguleiki er einnig á
])ví að greindir og ógreind-
ir ski])tist í mismunandi stétt
eltir koma Ameríku-
jinenn og Norður-Evrópu-
jinenn, þá' Suður-Evrópu-
inenn og Negrar. En engar
lölur eru til sem ná yfir Kin-
verja og .Tapana.
Hvernig eru
hágáfaðir menn?
Höfundur nefnir, að sam-
lívæmt ameriskum heimild-
um scm állu að upplýsa hvar
mestar gáfur er að finna, séu
yngstu börnin í békkjunum
jal’nan duglegust og þeir liá-
Vpplýsingar um
sjúkdómana.
Annað í ])essu sambandi
er það, að sjúld. eru oít
þunglyndir yfir því livað
þeir fá oft litið að vita um
sjúkdóm sinn. Á öllum slílc-
um upplýsingum sem við fá-
um, ætlum við að byggja
tillögur um hagkvæmasta
meðferð sjúkra. Þessar upp-
lýsingar fá einnig sína þýð-
ið, höfum við þó lokið við ingu í samlnmdi við bvggingu
undirbúning vissra höfuðat- og innréttingu spítalanna. Eg
riða. Það er mjög þýðingar- liygg að liætt verði að byggja
mikið að sjúklingunum líði liina risaslóru spitala eiíiS og
vel á spitölunum eftir því ^ tíðkast licfir um allan lieim
sem lieilsa livcrs levfir. Við undanfarið. Það eru að visu
tíma með því að pukra livcr
ýsinu lagi og gera það sama.
Við viljum skipa liinum
ýmsu deildum niður eftir
þ ö rf um. Só l tv a r n ard e ild i n
eru l. d. ekki eins nauðsvn-
Jegar nú og áður fyrr, vegna
þess hve vel hefir gengið l)ar-
áttan við farsóttirnar. Við
viljum koma á fót sjúkdóms-
greiningarstöðvum og lækn-
ingastöðvum þar sem gert er
að meiðslum, sem ekki eru
])ess eðlis að spítalavistar sé
þörf, og þar sem sérfræðing-
ar útbúnir beztu tækjum á-
kveða hverrar tegundar sjúlc
dómurinn er. Einn bygging-
arverkfræðingurinn í nefnd-
inni er fyrrverandi járn-
l)rautarverkfræðingur. Ilann
hefir byggt margar járn-
brautarstöðvar en nú snúið
sér að spítölum, þar sem við-
fangsefnin eru að nokkru
leyti þau sömu. í báðum til-
fellum að leiða fólk um hús
á þægilegan og auðveldan
hátt.
Hugmynda
leitað víða.
Við styðjumst auðvitað
mjög við álit og reynslu
læknanna og auk þeirra sem
starfa beint að þessu verk-
efni. Getum við fengið ráð-
leggingar frá öllum helztu
sérfræðingum Englands i
þeim spursmálum sem
krefjast þess. En við liöfum
einnig álitið að það gæti
verið gott að skoða þessi mál
frá sjónarmiði annarra en
lækna, og þess vegna höfum
,við hlustað á álit skynsams
fólks frá allmörgum spítöl-
um. sem hefir átt þess kost
|
að fylgjast með störfmn
læknanna við sjúkrasæng-
ina; og vonum við að fá ein-
hverjar nýjar og góðar hug-
myndir frá þessu fólki. Það
geta verið hlutir sem lækn-
arnir gera á vissan liátt af
Frh. á 6. »íftu.