Vísir - 06.11.1951, Blaðsíða 4

V I S IR
Þriðjudagimi 6. nóvember 1951
: V
ÐAGBLAÐ
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur Ingólfsstræti 3.
Utgefandi: BLAÐADTGAFAN VISIR H.F,
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Símar 1660 (fimnj línur).
Lausasala 1 krónu.
Félagsprentsmiðjan hl.
Leiðangiu fll Rái
larríkjanna.
llinn 7. nóvcmber, á byltingarafmæli Ráðstjórnarríkjanna,
verður stödd í Moskvu íslenzk sendinefnd, sem þangað
vlir boðið á vegum MlR. Sendinefndina skipa nokkrir trún-
aðarmenn bæjar og ríkis, sem hafa fengið frí á fullum
launum, til þess að kynna sér menningarástandið þarna
eystra Það er alkímnugt, að ýmis lýðræðisríki halda uppi
svipaðri kynningarstarfsemi, sem síðar kann að leiða til
gagnkvæms skilnings og réttari túlkunar á ýmsum máls-
yiðhorfum, en þar skilur þó, að í þessum lýðræðisríkjum
eiu ferðalög öll frjáls hverjum sem er, en Ráðstjórnarríkin
öll mega heita lokað land, og inn þangað er ekki hleypt öðr-
um er ,trúverðugum' mönnum. Þar eru hafrar aðskildir frá
sauðum, og þangað austurfara helzt ekki aðrir en hrein-
ræktaðir kommúnistar.
* Þeir, sem þekkja rússneskar bókmenntir frá fornu fari,
rvita, að þar hefir þrifizt einkennilega fögur menning, og ef-
'sst ekki um, að þjóðir Ráðstjórnarríkjanna aía í brjósti
sömu þrár og sömu vonir umfrið og frelsi, sem aðrar þjóð-
ir heims. Þær eiga hinsvegar við stjómskipan að búa, sem
;):<ær hafa ekki fengið að rúða nema að litlu leyti sjálfar,
jmeð því að henni var þröngvað upp á þær með blóðugri
'hyltingu og ofbeldi. Þeim hefir verið stjórnað með járn-
börðum aga, þannig, að hafi embættismenn keisarans stjórn-
að með hnútasvipum, má segja, að kommúnistiskir full-
irúar hafi stjörnað í krafti sporðdreka. Þessum þjóðum,
!— alþýðunni, — eins og hún var og er, fá gestir ekki að
kynnast, sem sækja Ráðstjórnarríkin heim, enda talið, að
slíkir gestir njóti í raun réttri ekki nema takmarkaðs frels-
ás til sjálfstæðra athugana, auk þess sem menn kynnast
varla Ráðstjórnarríkjunum á fáuni dögum að neinu ráði.
Það þekkja þeir, sem sótt hafa erlendar stórborgir heim,
að jafnvel þaulvanir ferðalangar kynnast ekki nema yfir-
foorðinu á skömmum dvalartíma.
f Þegar hin forframaða íslenzka sendinefnd kemur heim,
íná gera ráð fyrir, að hún hafi margt að segja um dvöl síha
<í Ráðstjórnarríkjunum og þá ekki sízt hátíðahöldin í
(Moskvu, þegar venjulega cru haldnar stórfelldar hersýn-
ingar, — en nú undir merki friðardúfunnar. Vafalaust sér
MÍR u'm að nefndin miðli öðrum af kunnugleik þeim, sem
hún hefir aflað sér í austurförinni. En sá er galli á gjöf
Njarðar, að ráðamenn Ráðstjórnarríkjanna hafa þá sér
stöðu að heimta jafnan nokkuð fyrir snúð sinn, þótt lýð-
ræðisþjóðirnar beiti þar ólikum aðferðum, Þannig er það
kuimugt, að þeir einstaldingar, sem dvalið hafa við nám
þarna cystra, hafa gerzt hörðustu óg slynguslu áróðurs-
menn kommúnista, er heim hefir komið. Dvalartími sendi-
nefndarinnar er of stuttur til, að sliks áróðurst megi af
henni vænta, en ganga má út frá því, að ef sanntrúaðir
kommúnistar eru innan hennar, muni þeir þykjast hafa
íorframast nokkuð og dragi ekki úr erindisrekstri þeim, sem
'þeir áður höfðu með höndum innan skóla og annarra stofn-
Fjórar merkar Norðrabækui
a
.venju.
Fjórar merkar bækur eru
nýlega koninar út á vegum
Norðraútgáfunnar, en þær
eru Sagnaþættir og sögur I,
Söguþættir landpóstanna in.
bindi, Austurland III. bindi
og Færeyskar sagnir og
ævintýri.
Sagnaþættir og sögur I. er
i raun réttri þriðja bindi i
ritsafninu „Að vestan", en
alls 'er ætlað að það verði 16
bindi. Er þarná í fyrsta skipti
safnað saman i eina heild
öllu því helzta, er íslendingar
í Vesturheimi hafa skráð af
þjóðsögum og sagna[)'dtum,
ferðaminningum veshufaia,
sjálfsævisögum, þáttum iir
lífi landnemanna, minning-
um þeirra heiman f rá Islandi,
alþýðukveðskap o. fl. Safn
þetta verður hið merkasta í
hvívetna og verðugur minnis-
varði yfir ritstörf og andlegán
skerf sem íslenzka þjóðar-
brotið í Vesturheimi hefir
lag til íslenzkra bókmennta
og menningar. Árni Rjarnar^
son á Akureyri hefur búið
ritsafn þetta undir prentun.
1 þriðja bindið af Austur-
landi, safni austf irzkra f ræða,
eru margar nýtar greinar og
fróðlegir og sk'emmtilegir
sagnaþættir. í bókinni er saga
Papeyjar og Papej'inga, eyj-
unni lýst og hlunnindum
hennar, byggð hennar og á-
búendum. Hafa Halldór Stef-
ánsson og Eirikur Sigurðs-
son skrifað þátt þennan. Eft-
ir Halldór eru einnig sagna,
þættir um menn og viðburði.
Þar.segir frá Þinghöfða- og
Þórsnessí'undum, siglingu á
Lagarfljótsós, sakamáli
Sesselju Loftsdóltur og
munnmælasögu um Hamra-
Settu, Gissuri og Guðrúnu í
Valnadalsgerði, Jóni almátt-
uga og Illuga syni hians, heÞ
för Stefáns á Þverhamri pg
Kristínar konu hans o. fl.
Ef tir Sigmund Long eru ýms-
ir þættir iim Austfirðinga,
sem hann hef ur skráð í Vest-
urheipii. Margt fieira góðra
þátta er í ritinu.
Þá sendir. Norðri frá sér
lokabindi Söguþátta Land-
póstanna, sem Helgi Valt>Ts-
son hefir safnað og skráð. \
þessu bindinu eru ýmsir við-
aukar við f yrri bindin svo og
nýir þæitir sem höfundi bár-
usteftir að þau voru komin
út: i Með söguþáttum sínum
af landpóstunum hef ur Helgi
reist þessum sérstæðu og
hugrökku ferðalöngum ó-
brotlegan minnisvarða um
leið og hann bjargaði frá al-
gerðri gleymsku og glötun ó-
tvíræðum þj óðmenningarleg-
um veðmætum.
Loks eru Færeyskar sagnir
og ævintýri sem þau Páhni
Hannesson rektor og frú
Theodóra Thoroddsen hafa
valið og íslenzkað.
Hafinarinn er tílvalinn fyrir
samkomur og skemmfanir.
Frá starfi Fegranarfélags Hafnartjarðar.
Vísir hefir aflað sér ítarlegri upplýsjnga um starfsemi
Fegrunarfélag* Hafnarf jarðar, sem að nokkru hefir verið
getið hér í blaðinu, og fara.þær hér á eftir:
Hafnarfjarðarbær lætur
græða Hamars-svæðið fyrir
áeggjan frá stjórn Fegrunar-
félags Hafnarfjarðar og er
því verki að verða lokið. En
félagið stendur fyrir gróður-
setningu á trjáplöntum innan
hins afgirta svæðis og gróð-
ursettar voru í því augna-
miði 400 trjáplöntur af sitka-
greni og furu síðastliðið vor,
sem er aðeins lítil byrjun á
því starfi.
Á aðalf undinum kom f ram
áhugi fyrir f>ví að Hamars-
svæðiðyrði skipulágt ög "vonir'
standa til að þarna eigi eftir
að koma f agur skemmtigarð-
ur, þar sem skiptast á trjá-
gróðurslundir, blómabeð og
grasfletir, en svæðj þetta er
allvíðáttumikið og á fögrum
stað í bænum, sem öllum er
kunnugt, sem upp á Hamar-r
inn hafa komið, en (Wíða er
slikt víðsýni innan byggðs
svæðis og þaðan. Þessi staður
mun er hann er kominn í
ræktun verða sérstaklega
hentugur fyrir Hafnfirðinga
til þess að halda þjóðhátíðar-
skemmtanir sínar iá, svo ag
aðrar skemmtanir, sem bæj-
arbúar vilja halda, og mun
án efa verða mjög fjölsóttur
þess utan, bæði af bæjarbú-
.um Og öðrum. Útbreiðslu-
fundur sá, sem félagið hyggst
halda, stendur til að hald-
inn verði í nóvembermánuði.
Von þcirra, som að fegrunar-
félaginu standa, er sú að bæj^
arbúar almennt gerist f élag-
ar í því.
Fegrunarfclag Hafnar-
fjarðar er stofnað fyrir for-
göngu Rotaryklúbbs Hafnar-
fjarðar.
Attlee fær orðu.
Clement Attlee gekk á
fimd Georgs konungs í gser
og sæmdi konungur hann
heiðursmerki. .. .-.....
Konungur býr nú við
batnandi heilsu og klæðist
daglega.
áíb
I Almenningi finnst óviðkunnanlegt, að starfsmenn ríkis
íog bæja, veljist til slíkrar ferðar, sem að framan greinir og
líelur þeim sæmra að sfunda störf sín hér heima fyrir. Grun-
nr vaknar um, að slíkir menn sé\i ekki heilir í starfi, sem
þó þarf ekki að vera, cn raunin sannar í ýmsum löndum, að
-þeir menn, sem minnst vhðist fara fyrir í kommúnistískri
starfsemi, geta rej'nzt einna hættulegastir, sökum þess, að
þeir hafa notið opinbers trúnaðar, og kunna frá ýmsu mis-
'jafnlega þörfu að herma. Allt öðru máli væri að gegna, ef
ferðafrelsí væri ríkjandi í ráðstjórnarríkjunum, þannig, að
þangað gæti farið hver sem vildi. Þá væri ekkert við það
¦að athuga, þótt opinberir starfsmcnn þekktust hcimboð .ein-
hvcrrar menningarstofnunar, með því að allir ættu þess
kost að kynnast því sama sem þcir og dæma um af eigin
raun. Þegar ferðafrelsið nær hinvegar til faira útvaldi*a
verður allt tortryggilegra, einkum, ef hlutaðeigandi ríki
er þekkt að áróðri, sem miðar að heimsyfirráðum þess og
jEilþjóðlegri byltingu.
íslenzk kvikmyndagerð á
: erfitt uppdráttar, og liggja
til þess augljósar orsakir. Til
kvikmyndaiðnaðar þarf
f jármagn, geysimikið f jár-
magn, meira að segja svo
mikið, að margfalt stœrri
þjóðir, svo sem Norðmenn,
hafa ekki.talið sér fært að
leggja fram nægilegt fé til
þess að koma á fót þar í
landi verulega samkeppnis-
. færum kvikmyndaiðnaði.
*
. Markafiurinn fyrir íslenzkar
kvikmyndir er svo lítill, aS eng-
in von er til, aS nokkur aíSili
fáist til þess aS leggja fram þær
milljónir, sem ?arf, efvel á aö
vera. Islenzk kvikmyndagerð í
stórum stíl getur ekki borgaö
sig, ef gera á sorriu kröfur tij
hennar og milljónafyrirtsekj-
anna í Banclaríkjunum eSa Bret-
landi. Þeir, sem við kvikmynda-
gerð fást hér á landi, vita þetta
mæta vel, eins og nærri má
geta, en hafa samt unniS mjög
merkilegt starf á þessu sviSi.
Hér áður fyrr. jnátti heita^ aS
nokkir menn ger'Su sé'r þetta
meira til dundurs en í hagnaS-
arskyni, en hin síSari ár hafa
þeir gerzt stórtækari, horfiö frá
landslags- og tækifærismynd-
um og ráðizt í aS gera samfelld-
ar myn'dir eftir sérstiikum hand-
ritum, meö söguþræöi og eðli-
'l'egri atburSaröS.
*
Þetta hefir. tekizt ákaflega
misjafnlega, eins og að lík^
um lætur, en brautryðjenda-
starf er-oft erfitt og van-
þakkUtt, og í þessu tijfelli
er auðvelt að gagprýna Qg
benda á misfellumar, ekki
sízt í samanburði við fjár-
sterk, erlend fyrirtæki, með
mikla reynslu og,meiri tækni
að, baki. Slíkur samanburð-
ur hlýtur að verða íslenzk-
um kvikmyndagerðannönn-
um óhagstæður.
'&
I'eim mun ánægjulegra e-r-
þaS, þegar íslenzk . kvikmynd
sést hér, sem óhætt er að segja,
aS sé vel g.erS og skemmtileg,
þegar bæfiíegt tillit'er tekiS til
allra aSstæðna. „NiSursetning-
ur" Lofts GuSmundssonar ljós-
myndara, sem < nu hefir veriS
tekin til sýningar í Nýja-bió,
er alveg >vafalaust me"S því
bezta, semsézt h,ef|r í íslenzkri
kvikmyndagerS, og-er þetta sagt
aS iVSrum ólöstuSum. En hér
verður aS telja, aS Loftur hafi
unm'S mikinn s'igífr á þessu
sviSi, ög hann hefir sýnt, hvaS
hér er hægt aS gera, þegar vel
er uimiS. með ekki fullkomn-
ari tækjum- en hann hefir haft
til uinráöa. En alvet>' sérstaka
athygli vekur taliS í myndinni,
sem er skýrt og furSu eSlilegt,
en á þessu hefir veriS mikill
hrestur í hérlendri kvikmynda-
gerS.
ITndirtektir almennings á
• • fyrstu sýningu þessarar
myndar benda einnig ótví-
rætt til þess, að Loftur hafi
• • fundið • y,íóninn"., Enda pótt
slíkar myndir geti tæpast
orðið nein ittflutningsvara,
¦ . eins og,éðlilegt er, má vafa-
v laust telja, að kvikmyndir á
.. borð við „Niðursetniuginn^,
Verði kærkomið skemmti-
a.triði hérlendis, en þar með
er væntanlega tilganginum
náð, —ThS.