Vísir - 10.05.1952, Blaðsíða 4

4
V I S I R
Laugardaginn 10. maí 1952
DAGBLA0
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur Ingólfsstræti 3.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Horfið frá þjóðnýtingu.
Af styrjöldum og kreppum hafa leitt aukin ríkisafskipti og
ríkisrekstur atvinnufyrirtækja í margskonar myndum,
jafnframt því, sem athafnafrelsi einstaklingsins og framtak hef-
ur verið lagt í viðjar. Borgaraflokkarnir, sem óttast hafa þjóð-
nýtingaráform og öfgar vinstri flokkanna svokölluðu, hafa
stöðugt reynt að kaupa sér frið, með því að semja af sér viður-
kennd mannréttindi, svo sem þau gerast í lýðfrjálsum löndum.
Jafnvel hér á útjaðri veraldar hefur þróunin verið þessi í
smækkaðri mynd, en jafn slæm fyrir því. Jafnaðarstefnan hefur
víða rutt sér svo til rúms, að flokkar þeir, sem kenna sig við
hana, hafa náð öllum völdum í ríkisrekstrinum, en auk þess
hefur hún smitað út frá sér innan annarra flokka, sem venju-
lega hafa miðað allar sínar aðgerðir og stefnu við stundarhag, en
eiga engar hugsjónir til að berjast fyrir til langframa. Mætti
þó öllum vera ljóst að jafnaðarstefnan miðar að ríkisrekstri
fyrst og fremst, eða sama lokamarki og kommúnisminn, en
ágreiningur milli þessara flokka varðar það eitt, hvort markinu
skuli náð með þróun eða byltingu.
Einn af fræðimönnum jafnaðarmanna hér -é landi hefur
haldið því fram í ræðu og riti, að Alþýðuflokkurinn beitti sér
fyrir auknum ríkisafskiptum af einkarekstri og væri það ein
leið í áföngum til þjóðnýtingar og ríkisrekstrar. Þetta er rétt,
en borgaraflokkarnir hafa enn ekki goldið varhuga við slíkri
þróun. Þjóðin á nú við að búa víðtækari ríkisrekstur og ríkis-
afskipti, en flestar aðrar vestrænar menningarþjóðir, en jafn-
framt hefur dregið úr þætti einstaklingsins í framþróun og'
framförum, og það svo mjög að nú eru flestir atvinnurekendur
hættir að gera kröfur til sjálfs síns, en miða allar sínar athafnir
og kröfugerðir við opinbera forsjá eða aðstoð. Slíkt er sjúk-
leikamerki,. sem mun ekki eiga sér langan aldur, en hverfur
með endurreisn siðmenningarinnar, auknu frelsi og einka-
framtaki.
í Bretlandi hafa þau tíðindi gerst, að íhaldsstjórnin, sem
þar situr við völd, hefur lýst yfir því, að horfið verði frá þjóð-
nýtingu í nokkrum greinum, sem jafnaðarmenn beittu sér fyrir
á valdatíma sínum. Flutningatæki landsins verða seld á frjáls-
um markaði, ef frá eru taldar járnbrautirnar, en frjálst fram-
tak mun leiða til betri og ódýrari þjónustu fyrir almenning,
auk þess sem ríkið mun hagnast á slíkum rekstri, í stað þess að
nú er hann ríkinu byrði. Jafnframt hefur brezka stjórnin hlut-
ast til um að rannsókn fer fram á rekstri járnbrautanna, er
miðar að því að • gera reksturinn hagkvæmari og ódýrari. Til
athugunar er ennfremur að afnema þjóðnýtingu járn og stál-
iðnaðarins, en endanlegar ákvarðanir hafa ekki verið um það
teknar af ríkisstjórninni.
Þótt ekki sé enn vitað hvort ríkisstjórnin brezka muni tapa
fylgi eða eflast að því vegna slíkra ráðstafana, má telja lík-
legt að stefna hennar eigi sigur vísan í framtíðinni og horfið
verði frá skrifstofumennsku og silagangi ríkisrekstrarins, sem
allstaðar stendur einkarekstrinum að baki. Einokrunarstofnanir,
sem ríkið rekur, sinna ekki svo sem.vera skyldi almennri þjón-
ustu við neytendur og notendur, sukk og fjáraustur á sér þar
stað í ríkari mæli en í einkarekstri, nýjungar allar eiga þar að
jaínaði erfitt uppdráttar, en höfuðkapp er hinsvegar lagt á að
pína greiðslur út úr borgurunum, að viðlögðum réttinda- og
aínotamissi. Sama lögmál gildir yfirleitt um stofnanir bæja-
og sveitafélaga. Þar er þjónustan aukaatriði, en gjald- og
skattaheimtan situr í fyrirrúmi. Borgararnir hljóta að skynja og
skilja, að þeir eiga fullan rétt á. sér og þá jafnframt kröfu til
sómasamlegrar þjónustu af hálfu opinberra fyrirtækja, sem
efnt hefur verið til í þágu landsmanna.
„Ríkið, — það er eg“ sagði Lúdvík XIV. Frakkakonungur.
Þegnarnir voru til orðnir fyrir ríkið, en ríkið ekki fyrir þegnana.
Þannig hugsuðu allir einvaldsherrar og einhver slæðingur af
slíkum hugsunarhætti þrífst innan allra opinberra stofnana.
Þjónusta er þar ekki aðalatriði, heldur stjórn og stundum of-
stjórn. Borgurunum er því hollast og hentast, að allur atvinnu-
rekstur verði sem mest í höndum einstaklinga, sem eiga hag
sinn og velgengni undir góðri þjónustu og lipurð við þá, sem
þar hafa skipti. Brezka ríkisstjórnin gengur á undan með góðu
fordæmi, og ekkert væri á móti því að einhver lífsandi bærist
þaðan að sunnan til íslenzkra ráðamanna, sem draga dám
hverjir af öðrum í alhliða „sosialiseringu“.
HraungjaU til húsagerðar
Er framtíðar byggingarstm í smáíbúðarhús fundið?
Nýtt frámléiðslufyrirtæki,
Hraunsteypan h.f., Hafnarfirði,
hóf göngu sína fyrir um það bil
viku síðan.
Tildrög þeirrar starfsemi, sem
hér er hafin vísir að eru þau,
að á árinu 1949 hóf Jóhannes
Teitsson, húsasmiður í Reykja-
vík, tilraunir með að steypa
holsteina úr hraungjalli af
nokkuð annarri gerð en hér
hefir tíðkazt áður. Með þessu
vakti fyrir honum, að gera
steina úr þessu ágæta efni, er
hvort tveggja væri í senn, nægi-
lega hlýir og sterkir til veggja-
Igerðar smærri íbúðarhúsa, án
þess að nokkurs annars þyrfti
með en múrhúðunar utan og
innan.
Eftir að sýnt var, að takast
mætti að gera holsteina úr þessu
efni, lét Jóhannes byggingarefn-
isrannsóknir atvinnudeildar Há
skólans rannsaka brotþol og
einangrunargildi þeirrar hraun
steypu, er notuð var við til-
raunirnar. Niðurstöður þeirra
rannsókna gáfu svo góða raun,
að hann ákvað að vinna að því,
að framleiðsla gæti hafizt á
býggingarefni (holsteini) úr
þessu efni.
Ræddi hann um þetta við
nokkra áhugasama menn og
leiddi það til þess að á síðast-
liðnum vetri var stofnað hluta-
félagið Hraunsteypan h.f. í
Hafnarfirði, með þeim tilgangi
fyrst og fremst, að framleiða
ýmiskonar byggingarsteina ein-
angrunarplötur o. fl. úr hraun-
| steypu. Áherzlu á að leggja á
I góða framleiðslu, og að hún nái
sem bezt tilætluðum árangri.
Mun fyrírtækið hafa mjög náið
samband við byggingarefna-
rannsóknir atvinnudeildarinn-
ar um allt, sem lýtur að sem
beztri framleiðslu. Hraungjall
það, sem notað er við fram-
leiðslu holsteina þessara, er tek
ið í svonefndu Vatnsskarði fyr-
ir sunnan Krýsuvík. Þar ligg-
ur gjallið í stórum breiðum í
jörðu og virðist ekki þurfa að
kvíða skorts á því í n.áinni
framtíð.
Framleiðslan fer fram á
þann hátt að fyrst er gjallið
mulið í grjótmulningsvél, en
siðan blandað sementi og vatni
í hrærivél og síðan látið. í vél
þá, er mótar steininn. Vélin er
gerð eftir amerískri fyrirmynd
og var upphaflega handknúin,
smíðuð af Keilir h.f. í Reykja-
v.ík, en síðar var henni breytt
í rafknúða vél og annaðist Vél-
smiðja Hafnarfjarðar þá breyt-
ingu, og smíðaði hrærivél þá,
sem fyrr er getið. Félagið hef-
ir einnig í huga að koma sér
upp vél til þess að steypa í
ýmsar þykktir af skilrúmsstein
um, steinum til bílskúragerð-
ar o. s. frv. Standa vonir til að
bráðlega verðí hægt að taka
þannig vél í notkun.
Holsteinninn er steyptur und
ir allmiklum þrýstingi, sam-
fara titringi (vibration).
Félagið hyggst beita sér fyr-
ir ýmsum nýjungum varðandi
húsagerð, er miða að því að
lækka byggingarkostnaðinn og
spara erlendan gjaldeyri með
því að hagnýta sem bezt inn-
lent efni. Ákveðið er að Hraun-
steypan h.f. taki upp þá ný-
lundu að láta kaupendum í té
allar þær upplýsingar um fram
leiðsluna, sem að .gagni gæ.tu
komið, til að koma í veg fyrir
að árangur verði rýrður eða
eyðilagður vegna rangrar með-
ferðar. Þetta mun mörgum kær
komið og ætti að geta komið í
veg fyrir mörg. kostnaðarsöm
mistök, sem hafa oft hent og
kunna að henda ef vandvirkni
er ekki gætt. Tæknilegur ráðu-
nautur félagsins og leiðbein-
andi í þessum efnum verður
lólafur Jensson bj-ggingaverk-
fræðing'ur.
Steinn sá, er hér um ræðir
ætti, ef allt. fer eins og vonir
standa til, að geta orðið mörg-
um af þeim, sem byggja vilja
sér ódýr, en um leið góð hús,
sannkallaður bjargvættur. —
Stærð hvers steins er: Lengd
50 cm, hæð 20 cm og breidd
26 cm. Þyngd hans er um 20
kg og því auðveldur í meðför-
um. Einangrunargildi hans (að-
eins miðað við steininn) er um
það bil 30%. meiri en bygging-
arsamþykkt Rvíkur krefst. ■—-
Og þó að burðarþol steinsins sé
ekki jafn mikið og steinsteyp-
an, er varanleiki hans þó fylli-
lega sambærilegur.
Þeir sem eru að byggja munu
fljótt uppgötva þennan hol-
stein.
Umsögn byggingarefnarann-
sóknardeildar Háskólans er
svohljóðandi:
„Samkv. beiðni yðar staðfest-
ist, að vér álítum brunagjall
(ecorio) æskilegt steypuefni af
eftirtöldum ástæðum:
1. Efnið er mjög góður hita-
vari.
2. Það er létt í meðförum og
vinnslu.
3. Steypa úr því verður nagl-
ræk og mjög smíðanleg.
4. Það er oftast vatnshrind-
anldi.
Steinar steyptir úr slíku efni
ættu því að vera æskileg bygg-
ingarvara í landinu.
Virðingarfyllst
Atvinnudeild Háskólans
iðnaðardeild
Haraldur Ásgeirsson
(sign).“
Bæjarstjórn Reykjavíkur hef
ir samþykkt að leyfa byggingu
einnar hæðar húsa úr umrædd-
um holsteini í lögsagnarum-
dæmi bæjarins.
Stjórn hlutafélagsins Hraun-
steypan h.f. 1 Hafnarfirði er
þannig skipuð:
Jóhannes Teitsson húsasmið-
ur, formaður, Páll V. Daníels-
Framh. á 5. síðu.
BERGMAL ♦
Rask á
Miklubraut.
Hlíðabúi nokkur hefir kvart-
að um það við mig, að óhagræði
mikið sé að skurðgrefti þéim á
Miklubrautinni, sem þar hefir
farið fram undanfarna daga.
Hefir skurður verið gerður eft-
ir miðri götunni — eða því sem
næst — frá Miklatorgi að
Lönguhlíð, en hann er ætlaður
fyrir háspennulínur, sem liggja
frá Elliðaám að aðveitustöðvum
í austur- og vestur-bæ.
Skjót
vinnubrögð.
Síðan maðurinn kvartaði um
þetta við mig, hefi eg hinsveg-
ar veitt því eftirtekt, að þegar
er farið að loka skurðinum
næst Miklatorgi, svo að um-
ferðartruflunin á ekki að þurfa
að vera langvinn. Vél er notuð
til að grafa skurðinn, og önnur
til þess að moka ofan í hann
aftur, svo að þetta gengur all
greiðlega, og mun tafsamt að
leggja pípur þær, sem línui’nar
eiga að vera í. Væhtanlega
leysast því vandamál þeirra,
sem búa þarna á „grafarbakk-
anum“ bráðlega.
Grænlands-
veiðar
eru nú talsvert á dagskrá,
enda ekki að furða, þar sem það
hefir verið að koma æ betur í
Ijós á undanförnum árum, að
afli er mjög að tregðast hér við
land, en vitað er, að þar er upp-
gripa-afli mikinn hluta árs.
Hinsvegar virðast menn vanta
framtak í þessu efni, svo að
einn virðist bíða eftir öðrum,
en þegar svo er, þá er þess varla
að vænta, að hafizt verði handa
af kappi.
Nýja
landhelgin
og friðunin, sem henni fylg-
ir hér við land, mun vonandi
bera þann árangur, áður en
mjög langt um líður, au afli
fari að glæðast á ný, en þangað
til verður að leita annað, þar
sem fiskisælla er. Virðist sjálf-
sagt,. að útgerðarmenn bindist
samtökum um að hrinda af stað
Grænlandsveiðum, því að eng-
inn íær bein úr sjó, ef hann
situr heima, og íslendingar eiga
ekki síður að geta notfært sér
uppgripin við Grænland en aðr-
ir, og raunar er aðstaða okkar
miklu betri. Við erum nær
miðunum en aðrar þjóðir, við
eigum betri skip, og við eigum
beztu fiskimenn í heimi. Hvað
vilja menn meira?
Gáta dagsins.
Nr. 118:
Hvert er það gripa,
sem guð skóp eigi,
fótavana
en fullvel þó gengur,
önd firt, eg veit,
en alltíð hrærist,
tungu það ei hefur,
en trauðla þegir,
segir mönnum
satt og rétt,
tennur það hefur,
en tyggur aldrei,
situr á sæng uppi,
en sefur þó eigi,
stundum í vasa,
en stelur þó eigi;
sól það ei sér,
en sýnir þó eyktir?
Svar við gátu nr. 117:
matborð.