Vísir - 11.06.1952, Blaðsíða 4

%
V I S I B
Miðvikudaginn 11. júní 1952
DAGBLAÐ
Ritstjórar: Kristján Gúðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur Ingólfsstræti 3.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H.F.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Símar 1660 (fimm líhur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Traustir skuhi hornsteinar.
Eimskipafélag íslands h.f. tók til starfa rétt fyrir byrjun
fyrri heimsstyrjaldar, en því fylgdu misjafnar spár úr
lilaði og þó flestar góðar. AS stofnun félagsins stóðu margir
dugnaðarmenn, sem vanist höfðu fjármálastarfsemi og kunnug-
leika höfðu á erlendum starfrekstri sambærilegum. En þótt
þeir hefðu forystu á hendi, hefði það hrokkið skammt, ef þjóðin
bll hefði ekki staðið þeim að baki og eflt félagið- á allan hátt
þegar frá upphafi. Menn hafa ef til vill gleymt því, að á
styrjaldarárunum fyrri lögðust siglingar til landsins að miklu
leyti niður, en þá var það hið nýstofnaða skipafélag, sem
annaðist flutninga stríðsárin öll og bjargaði þjóðinni frá bein-
um voða.
Sennilega hafa íslendingar ekkert verk betra unnið, en að
efla svo Eimskipafélagið, sem raunin sannar, en hitt er svo
annað mál, að félagið hefur launað fyrir sig og býr þjóðin nú
við ákjósanleg skilyrði til flutninga farma og farþega og nýtur
um allt viðunandi kjara og samkeppnisfærra. Hinsvegar hefur
Eimskipafélagið notið nokkurra skattfríðinda, en takmarkaðra
þó, með því að það hefur einnig tekist skyldur á herðar gagn-
vart því opinbera, sem líkja má við skattgreiðslu, en félagið
annast farþegaflutninga ókeypis fyrir hið opinbera að vissu
marki árlega. Skattfríðindin hafa gert félaginu kleift að byggja
rekstur sinn á traustum og heilbrigðum grundvelli enda var
þess nauðsyn, ef starfsemin átti að standast erlenda samkeppni
og ófyrirsjáanleg óhöpp, sem ávallt geta að höndum borið, ekki
£Ízt á ófriðartímum svo sem raunin sannar.
Félaginu hefur tekist að endurnýja skipakost sinn, sem mjög
var orðinn úreltur og erfiður í rekstri, en af þeim sökum getur
það nú skilað álitlegum arði, án þess að styðjast aðallega við
leiguskip og tekjur, sem af rekstri þeirra fljóta, svo sem gerðist
fyrr á árum. Sumum kann að vaxa í augum, er félagið skilar í
rauninni tekjuafgangi, er nemur nokkuð á annan milljónatug,
,en í slíkum rekstri er slík arðsöfnun nauðsyn, með því að töpin
geta numið slíkri upphæð og hærri í harðri samkeppni árlega,
sem tekist hefur að afstýra til þessa. Það er ekki óeðlilegt að
fjarsterkir aðilar óski að annast flutninga sína sjálfir, svo sem
S.Í.S. hefur gert, en hitt er miklu vafasamara, hvort slíkt sé
þjóðarnauðsyn og eðlilega eru samkeppninni takmörk sett vegna
þj óðarnauðsynj ar.
Núgildandi skattaáþján hefur leitt til þess að mörg lífvænleg
fyrirtæki hafa gefist upp við rekstur sinn og horfið hefur verið
frá stofnun annarra, eingöngu af þeim sökum að skattgreiðsl
urnar hefðu reynzt þeir óbærilegar. Gildir þetta ekki hvað sízt
um fjársterk félög og starfsemi, sem byggja Jiefðu mátt upp
með erlendu fjármagni.
Endurskoðun skattalagana.
,4 undanförnum árum hefur margt verið rætt og ritað um
endurskoðun skattalaganna. Opinberlega hefur því verið
haldið fi’am af fróðum mönnum og ófróðum, að skattaáþján-
in væri orðin slík að enginn maður gæti eignast neitt nema þvi
aðeins að hann sviki tekjur og eignir undan skatti. Við eigna
könnunina mun hafa komið í ljós, að það voru ekki auðkýf-
ingar einir, sem féllu í slíka freistni, heldur almenningur af
öllum stéttum og starfsgreinum. Hér þarf vissulega umbóta við,
og er þá heldur ekki að undra, þótt nefnd hafi verið skipuð eftir
nefnd, til þess að annast endurskoðun núgildandi skattalög-
gjafar. Árangur til þessa hefur enginn orðið, en Alþingi hefur
keppst við að leggja á.nýja skatta í margskonar augnamiði, en
allir hafa þeir skapað nýjar byrðar og óhagræði fyrir atvinnu-
rekendur og skattgreiðendur í heild.
Margs þarf búið við og ríkisbúskapurinn er þar engin undan-
tekning, nema síður sé. Hitt er augljóst mál að mjótt er
mundangshófið og magrar kýr mjólka sjaldnast vel. Hóf verður
að vera á skattaálögum, þannig að þær gangi ekki of nærri
atvinnurekstri og a‘ð hann geti þróast og dafnað eðlilega. Hvert
fyrirtæki verður að eiga þess kost að safna svo varasjóðum,
að það geti staðist líkleg óhöpp eða sveiflur og sé ekki ofurselt
dauðanum um leið og „eðlilegt ástand skapast". Skattar og tollar
leiða það af sér, að allur atvinnurekstur á nú í vök að verjast.,
og nokkrar starfsgreinar lifa á beinni eða óbeinni opinberri
fyrirgreiðslu og þá sjávarútvegurinn öðrum frekar, sem er þó
undirsíaða allrar þróunar og framfara í landinu, auk þess sem
þjóðin á allt sitt lif undir afkomu hans. Svo nærri hafa skatt-
arnir gengið gjaldþegnunum, að segja má með fullum rétti að
stefnt hafi verið örugglega til allherjar. þjóðnýtingar og ríkis-
rekstrar, sem auðvelt er að efna til en ekki af að létta.
Hvev Ib&jr söhina ?
Þjóðin vildi standa saman.
Það leikur varla á tveim
tungum, að þjóðin óskaði þess
eindregið að samkomulag
næðist um val forsetans, svo að
komist yrði hjá kosningum.
Þetta virðist stjórnarflokkun-
um hafa verið ljósara en Al-
þýðuflokknum. Sjálfstæðis-
flokkurinn og Framsóknar-
flokkurinn reyndu í langan
tíma að finna leið til samein-
ingar um málið. Ekkert var
eðlilegra en að tveir stærstu
flokkarnir reyndu fyrst að ná
samkomulagi sín á milli. En
allan þann tíma sém þessar
tilraunir stóðu yfir, vann Al-
þýðuflokkurinn að öðru áhuga-
máli, sem ekki stefndi að þjóð-
areiningu heldur að pólitísk-
um vinningi AB-flokksins.
★
Hann vann að því að tryggja
framboð síns eigin manns, eins
heísta foringja síns. Flokkur-
inn var frá öndverðu ákveðinn
í því að samþykkja ekki eða
styðja framboð nokkurs ann-
ars manns. Meðan hinir flokk-
arnir störfuðu að sameiningu,
starfaði AB á bak við tjöldin,
talaði tveim tungum og lék
tveim skjöldum við kjósendur
hinna flokkanna, sagði þeim að
flokkar þeirra ætluðu sér að
styðja Ásgeir Ásgeirsson og að
allir helstu forustumenn flokk-
anna mæltu með framboði hans.
Á þann hátt voru margir menn
bundnir skriflega og mannlega,
áður en hinir flokkarnir höfðu
tekið afstöðu til málsins og áður
en kjósendur höfðu áttað sig.
★
Þegar svo málið loksins lá
Ijóst fyrir, þóttust margir að
vonum illa hlunnfarnir, sem
höfðu lofað stuðningi sínum á
allt öðrum forsendum. Þeim
hafði verið sagt margt. Sumum
hafði verið sagt að Sjálfstæðis-
flokkurinn yrði hlutlaus og
skipti sér ekki af kosningum.
Öðrum hafi verið talin trú um
að foringjar Sjálfstæðisflokks-
ins óskuðu að Ásgeir yrði kos-
inn. Og enn aðrir höfðu verið
veiddir á þá gömlu tálbeitu, að
gæta þess nú, að láta ekki
flokksklíkurnar skipa sér fyrir
verkum. Allt hafði þetta sín á-
hrif í svip — an ekki lengur.
★
Flestir hafa nú skilið að allt
var þetta blekking. Alþýðu-
flokkurinn ætlaði sér aldrei
annað hlutverk í forsetakjörinu
en að „deila og drottna". Hann
ætlaði aldrei að taka höndum
saman við aðra flokka nema
með því móti að hans eigin
maður væri í kjöri. Ilann ber
því einn sökina á því að þjóð-
areining náðist ekki um for-
setakjörið. Óskir þjóðarinnar í
þessu efni strönduðu á póli-
tískri framgirni Alþýðuflokks-
AB-málgagnið og lið þess
tönnlast sífellt á því, að for-
setakjörið sé flokkunum óvið-
komandi og enginn kjósandi
eigi að taka tillit til þeirra. Þó
róa þeir að því öllum árum, að
tekið sé tillit til Alþýðuflokks-
ins — hans frambjóðandi á að
hafa sérstöðu. En einmitt sér-
staða og sundrungarviðleitni
Alþýðuflokksins og málgagns
þess liefir neytt stjórnarfloklc-
ana til þess að taka upp víðtæka
skelegga baráttu í forsetakjör-
inu, til þess að vinna að þeirri
þjóðareiningu í þessu máli, seni
þjóðin óskaði eftir.
'k
Það er ekki ánægjulegt hlut-
skipti fyrir neinn að bera á
brjósti sér AB-stimpilin í þess-
um kosningum — sízt fyrir
sj álf stæðismenn.
GrímsstaðahoH.
Leiðin er ekki lengri en I
Sveinsbúð
Fúlkagötu 2
þegar þér þurfið að setja
smáauglýsingu í Vísi. —
Þær hrífa jafnan —
smáaugiýsingarnar
í Vísi.
BERGMAL
Sr. Ragnar Benediktsson,
fyrrum sóknarprestur í Hruna-
prestakalli, hefir sent blaðinu
eftirfarandi greinargerð:
Um
Hrunakirkju.
Söngloftið í Hrunakirkju 1
Eystri-hrepp. — Hrunakirkja
er að dómi margra ein mynd-
arlegasta og veglegasta kirkja
í Árnessýslu og' hefir henni
jafnan verið vel við haldið.
Hún var reist í pretsskapartíð
sr. Jóhanns Kristjáns Briem
prófasts, er þótti skörungur
og ágætur kennimaður, enda
átti hann drjúgan þátt í því,
að kirkjan var fullgerð og vígð
fyrsta sunnudag í jólaföstu
1865, sama ár og sr. Kjartan
heitinn Helgason fæddist, en
hann var prestur í Hruna frá
1905—1930 og síðar prófastur
í Árnessýslu (t í Reykjavílc
1931). Árið 1908 var kirkjan
lagfærð og m. a. settur á hana
nýr turn (sbr. Einar Jónsson
prófessor: Minningar). Söng-
loftið í kirkjunni hefði þá
einnig þurft nauðsynlega að
lagfæra, þannig, að það yrði
„lækkað“ því ekki hefir
verið til þessa hægt að koma
þar fyrir orgeli eða söngkór,
því „söngloftið“, sem eg kalla
svo, mun upprunalega ekki
hafa verið ætlað til söngs, enda
sést aðeins „neðri helmingur“
fólks, ef það tekur sér bólfestu
uppi á loftinu.
Sóknarnefnd vildi
ekki breytingar.
Þegar eg hvarf frá Hruna-
prestakalli í fardögum lýðveld-
isárið 1944, nú fyrir átta árum,
óskaði eg eftir, að kirkjuorgelið
yrði flutt aftar í kirltjun og
framkvæmdi það á mitt ein-
dæmi (flutti til tvo kirkju-
bekki), en sóknarnefndin gat
af einhverjum ástæðum, senni-
lega fornri hefði, ekki fallizt
á þessa ámihnztu breytingu,
þannig, að ekki gat þá orðið af
henni né heldur „lækkun söng-
loftsins“, er var mér áhugamál.
Söngkór
stofnaður.
Þegar pretsset-ið er nú orð-
ið laust úr ábúð kirkjubónd-
ans og sóknarpresturinn hefir
„tekið við jörðinni“ eins og
honum ber að lögum skv.
kirkjurétti, finnst mér ekki
fjarri, að háttvirt sóknarnefnd
og söfnuðurinn eystra og vel-
unnarar kirkjunnar bindist
samtökum um að „Iækka söng-
loft“ kirkjunnar og vinna þann
veg að framkvæmd til bóta og
í framfaraátt ekki sízt þar sem
söngkór Hrunakirkju hefir eigi
alls fyrir löngu verið stofnað-
ur. Orgel Hrunakirkju þyrfti,
ásamt söngfólki, að vera uppi á
söngloftinu. Að hafa „orgel og
söngfólk“ upp við altari kirkju
er úrelt nú á dögum, og ætla
eg mér með þessari skoðun alls
ekki að gera lítið úr fornum
dyggðum og' foimri menningu
né kirkjulegri hefð.
Kirkjulíf
í Hrunasókn.
En það munu allir vinir
; Hrunakirkju sjá, að þetta er
hagstætt fyrir kirkjusönginn.
Eg hefi leyft mér að senda
„Vísi“ þetta spjall mitt um
söngloftið í Hrunakirkju í
trausti til þess, að það verði
birt og að áhugafólk um kirkju-
söng eystra og hér syðra sjái
svo um, að þessi breyting kom-
izt á hið fyrsta. Hygg eg áreið-
anlega að þetta verði til mik-
illa bóta fyrir kirkjulíf í
Hrunasókn. Vér skulum minn-
ast þessara orða skáldsins:
Svífðu nú sæta, söngsins
engla mál,
Angrið að bæta, yfir mína
sál.
Tónaregn þitt táramjúkt,
titri nið’r á hjartað sjúkt,
eins og dala
daggir svala
þyrstri rós i þurk.
(7. júní 1952).
R. B.
Gáta dagsins.
Nr. 162:
Hver er sá handarlaus,
hendur þreytandi?
Eitt hefir auga í haus,
ei þó sjáandi,
er að ásýnd dautt,
cu oft hljóðandi,
hefir hvatt og blautt
hjá sér bjóðandi.
Svar við gátu nr. 161:
Fjöður.