Vísir - 02.12.1952, Blaðsíða 5

þriðjudaginn 2. desember 1952.
VlSIR
K. van der
- I:
Ég fór iii Mtússíands —
en ég sá hara ekhert.
En feriírnar elga heldur ekki ad vera tíl
fróðleiks — heldur pílagrímsferðir.
K. van der Geest, kunnur, hollenzkur rithöfundur, var
félagi í Kommúnistaflokks Hollands fyrir síðari heims-
styrjöldina, en gekk ekki aftur í flokkinn eftir frelsun
landsins, enda þótt hann stæði í sambandi við hann. Hann
fór til Rússlands í júlí 1951, einn í sendinefnd á vegum
VOKS (rússneska félagsins, sem annast menningartengsl
við önnur lönd — m. a. ísland), en varð fyfir vonbrigðum
vegna þess, sem hann sá, svo og hess, sem hann sá ekki.
Greinar þessar birtusí fyrst í „Het Vrije Volk“, Haag, 3.,
10. og 13. nóvember 1951.
Fram á þenna dag hafa
nefndir verkamanna og lista-
manna farið í heimsókn til
Sovrétríkjanna. Við heimkom-
una til Hollands hafa sumir
þessara nefndarmanna, fullir
hrifningar, sagt sögur af þjóð-
félagsháttum, sem þar ríkja.
Stundum hafa sögur þessar
hljómað sem væru þær frá-
sagnir af því, sem höfundarnir
höfðu séð með augum hins sér-
fróða og hlutlausa manns.
Menn höfðu það á tilfinning-
unni, að fólki því, sem sagði
þær, væri ljós ábyrgð þess, ekki
aðeins gagnvart því sjálfu,
heldur um fram allt gagnvart
hollenzku þjóðinni og jafnvel
Rússum sjálfum.
Ekki get eg um það dæmt,
hvort verkamenn þá og lista-
menn, sem heimsóttu Sovét-
ríkin, hafi skort þessa ábyrgö -
artilfinningu. — En hinsvegar
leyfi eg mér að efast um eftir-
tektargáfu þeirra, gagnrýnandi
augu þeiira og, á stundum, vilja
, þeirra til að segja rétt frá.
kr
Takmörk sett.
Urn það get eg fullvissað les-
endur mína, að mér var full-
komlega ljós ábyrgð sú, sem á
mér hvíldi, er eg féllst á að
takast á hendur för til Sovet-
ríkjanna. Eg sá vel, að ekki
myndi kleift á þrem vikum,
sem förin myndi taka, að skoða
og athuga allir aðstæður og
viðhorf í þjóðfélagsháttum. Eg
vissi þess vegna, að eg yrði að
setja mér takmörk, og því var
það, að eg ákvað að kjósa mer
tiltekið svið af ö-llu því, sem
um var að ræða.
Eg hafði lesið margar bækur
eftir rússnesga höfunda, svo ig
sæg greina um verk þeirra og
skoðanir á bókmenntum og
listum. Þess vegna var eg ekki
með öllu ókunnugur á þessu
sviði. Og þess vegna fannst mér
skynsamlegt að freista þess að
bera saman við veruleikann
það, sem eg hafði lært af bók-
um og greinum.
Ekkert tækifæri gefst.
Og eg ætla að segja það strax,
að mér var þetta ógerlegt,
vegna þess, að mér gafst ekk-
ert tækifæri til þess.
Þegar eg var aftur kominn í
flugvélina, sem átti að flytja
mig frá Moskvu heim til Amst-
erdam, bergmáuðu orð Göthes
í huga mér: „Da steh ich nun,
ich arme Tor“ (Og hér stend eg,
vesings aulinn), „Und bin so
klug als wie zuvor“ (ög er
jafn.-nær).
Og eg hugsaði með nokkrum
biturleik til vina minna og
kunningja, sem myndu spyrja
mig um, hvað eg hefði nú séð
og hvert væri álit mitt, og þá
þá yrði eg að svara þeim: „Eg
hefi ekkert séð.“
Jú, — það er rétt, að eg kom
til Moskvu, Leningrad, Tiflis
og Zubdidi.
Eg ferðaðist nokkur þúsund
kílómetra í flugvél, var fjóra
sólarhringa á ferð í fögrum
svefnvögnum, þar sem glugg-
arnir urðu að vera lokaðir
vegna einhverrar dularfullrar
eða e.t.v. heimskulegrar ástæðu,
enda þótt hitinn væri kæfandi
í klefanum.
Eg sá fræg söfn og myndir.
Eg sá knattspyrnukeppni á
hinum fræga Moskvu-leik-
vangi.
Eg heimsótti ríkisbúgai'ð, þar
sem kýrnar voru heldur rýrar,
miðað við það, sem maður á að
venjast í Hollandi. Eg sá fyrir-
myndar svínabúgarð. — Eg
drakk te, sem var nýkomið af
ekrunum.
Það kom mér ekki við.
En framleiðsla hins indæla
tes og hinna ágætu svína, sem
ræktuð eru á fyrirmyndar bú-
görðum, sönnuðu mér ekkert
um kosti eða galla sovétstjórn-
arinnar. Eg kom í tugi kirkna,
og þær voru fullar af gömlum
konum. Eg sá meira að segja
börn skírð þar. En af þessum
staðreyndum myndi eg ekki
þora að draga þá ályktun, að
algert trúfrelsi sé ríkjandi. Til
þess að dæma um það, hefði eg
orðið að tala við presta og
kirkjugesti, ekki einn þeirra,
heldurTugi, ef til vill hundrað
En mér gafst ekkert tækifæri
til þess.
Eg heimsótti stórt bókasa.'n
Lenin-bókasafnið en fékk ekl:-
ert tækifæri til þess að ganga
úr skugga um, hvaða bækui'
væru þar, því að þegar eg fór
að rýna í bókaskrá, sagði for-
ingi nefndarinnar: „Þetta kem-
ur yður ekki við.“
Eg heimsótti verksmiðjur
með vélum og færibeltum. En
eg gat ekki rætt við karlana
og konurnar við vélarnar, ekki
einn mann.
Eg sá heilmikið, en aðeins á
yfirborðinu. Og þess vegna get
eg ekki varizt þeirri tilfinn-

ingu, að för mín til Sovét-
rikjanna hafi verið misheppn-
uð. Sennilega er það vegna þess,
að eg hafði slcakka hugmynd
um tilgang fararinnar.
Tilgangur hennar var ekki
sá, sem eg hafði haldið, nefni-
lega að nefnd okkar ætti að
kynnast þjóðfélagsháttum. Til-
gangurinn var einfaldlega, að
nefnd okkar skyldi fara píla-
grímsför um hina helgu staði
kommúnismans, eða þess, sem
gefið hefur verið nafnið kom-
múnismi.
Og þessum tilgangi var vita-
skuld náð. Fararstjóri okkai
svo uppnuminn af öllum mynd-
unum af Stalin og húsunum,
þar sem Stalin hafði átt heima,
að hann sá ekki einu sinni
betlarana, sem sátu eða stóðu
á stéttinni fram við þessi hús,
og hann bókstaflega neitaði því,
að þeir væru til.
En hin hollenzka þjóð væn’ir
þess ekki, að sendinefnd, sem
farið hefur til Sovétríkjanna
komi aftur og segir henni píla-
grímasögur. Hún væntir þess,
að meðlimir hennar komi aftum
með staðreyndir. Og hvernig:
eiga þeir að fara að því? —
Hvernig • geta þeir sagt svo-
yndislegar sögur af lífinu II
Sovétríkjunum, • ef þeir gera.
ekki annað en að standa í til—
beiðslu fram við Kreml-
múrana?
Að koma heim með yndis—
legar sögur af ferðalagi er ekki.
aðeins ósæmilegt, heldur glæp-
samlegt. Það er beinlínis vill—
andi.
Og samt er slíkum sögurn-
dreift af meðlimum sendi-
nefndar okkar. Af heiðarlegu
fólki, sem myndi ekki pretta.
mjólkursalann eða bakarann..
um fimm aura. Hvers vegna.
gera þeir þetta? Er það vegna.
þess, að þess er vænzt af hálfu
þeirra, sem leyfðu þeim að
koma til Sovétríkjanna? Mér
virðist þetta ekki geta verið-
aðalástæðan. Sú ástæða myndi.
leiða til þess hjá mér, að eg.
myndi aldrei framar taka þátt-
í slíkri sendiför, þótt eg ætti
þess kost.
MWÖÍsSÞ/fahkar.
ISLENDIN GAR eru fróð-
leiksfúsir og telja sér hag í að
vita sem gerzt um hagi og háttu
fjarlægra þjóða. Því var það
með nokkurri eftirvæntingu,
að menn komu í Austurbæjar-
bíó í fyrradag, til þess að hlýða
á ferðasögu fjögurra marnia,
sem nýkomnir eru austan úr
Kínaveldi. Jakob Benediktsson
magister, sem vinnúr að nánari
menningartengslum íslands og
Kína, setti samkomuna, en áður
hafði verið leikið ókennilegt
lag.
♦ Fyrstur tók til máls
Þórbergur Þórðarson rit-
höfundur, en hann e'r ágætur
upplesarí, eins og alkunna er,
og mátti því búast við skemmti-
legri ferðasögu af hans munni.
Á köflum tókst Þórbergi vel
upp, þótt mörgum muni hafa
fundizt hann vera helzt til
fjölorður um heilsufar ^itt, en
hann útlistaði rækilega fyrir
tilheyrendum, hversu oft hann
hefði „farið á kamarinn“, til-
tekinn dag, en nefndarmenn
munu flestir eða allir hafa
þjáðzt af illkynjuðum niður-
mikil tíðindi á þessu sviði, enda .
þótt flest sé enn unnið af hand-
afli þar eystra. En síðan hóf'
hann að greina frá hreinlætis-
öldu mikilli, sem riðið hefðil.
yfir Kínaveldi, sem lýsti sér-
einkum.í gagngerðum götusóp-
unarframkvæmdum lands-
manna, vegna sýklahernaðar
Bandaríkjamanna í Kóreu.
Tuggði ísleifur þama upp sömu.
ósannindin, sem Þjóðveljinn og.
önnur kommúnistamálgögn.
hafa japlað á, enda þótt honum
hljóti að vera kunnugt um, að-
Bandaríkjamenn fóru fram á,
að Rauði Krossinn rannsakaði
ofboðs'legar ásakanir kommún-
isfa, en kommúnistar máttu
ekki heyra það nefnt.
♦ Síðastur talaði Jóhannes
úr Kötlum, og lá við að
hann gerði út af við áheyrend-
ur með þrautleiðinlegu stagli,
sem jaðraði ivð móðursýki eða
bilun. Hann var „teatralskur“,
með fáránlegu handapati, vanga
veltum, dæsi, en framsögn hans
var öll eitt orðagjálfur, þar
sem hann streittist við að hnoða
saman skáldlegum setningum,
gangi, en fengu skjótan bata en úr öllu varð ósmekklegt
. fyrir aðgerðir kínversks lækn- j stagl. Fyrir venjulegan íslend-
is, afbragðsmanns, sem gætti j ing, sem hugsar stillilega um
heilsu þeirra í landi Mao-tse- ; hlutina og hefur dómgreind í
tungs. Var þetta að sjálfsögðú' sæmilegu lagi, var ræða Jó-

Þetta veglega silfurskrín var Gústavi 6. Svíakoungi fært að gjöf frá begnum sínum á 70 ára
afmæiinu. 1 því var áyísun á 5 niilljónir sænskra króna, sem einnigj.var gjöf Sænsltú þjóðarinn-
ar til konungsins. Á skrinið* sfendur letrað „Frá sænsku þjóðinni“.
ákaflega uppbyggilegt.
♦ Skúli Þórðarson magister
var sennilega sá af ræðu-
mönnum, sem skynsamlegast.
tók á viðfangsefninu. Skýrði
hann frá því, * hvaða stéttir
stæðu að kommúnistastjórn
Maos, og hvers vegna hann
teldi hana fasta í sessi, sjálf-
sagt samkvæmt þeim upplýs-
ingum, sem hann fékk beztar
þar eystra. Mótaðist frásögn
Skúla af þeirri hógværð og
prúðmennsku, sem jafnan ein-
kennir málfutning hans, þótt
mörgum þyki hins vegar senni-
legt, að meðfæddur góðvilji
hans, blandinn trúgirni, hafi
ráðð nokkru um frásögu hans.
♦ ísleifur Högnason kaup-
félagsstjóri rabbaði eink-
um um áveitú- og vatnsbeizl-
unarframkvæmdir Kinverja.
Samkvæmt frásögn hans gerast
hannesar furðulegt fyrirbæri.
Var ekki annað að sjá né heyra,
en að hann gæti með góð-
um árangri keppt við heittrúa .
Kínverja í auðmýkt sinni og
lotningu fyrir hinum „mikla .
Mao“. „Og svo kom liann,“ '
mælt’i Jóhannes, eins og þegar
talað er um spámenn, en til .
þess að allt hefði verið í stíl,
hefði hann átt að fleygja sér á
gólfið og emja nafn Maos, vel-
gerðarmanns síns. Eg notaði
áðan orðið ,,ósmekklegt“ um .
þetta fyrirbæri. Eg held það
nái því einna bezt. Svona
gengur ekki á íslandi.
♦ Að lokum var sýnd frétta-
mynd frá Kína, með rúss-
neskum texta en ensku tali, og'
var þar feiknaleg hersýning
Kínverja, líklega til þess að
undirstrika friðarvilja Maos.
ThS.