Vísir - 03.09.1954, Blaðsíða 5

Pöstudaginn 3. september 1954
Vf SIK
Halði fýst til íslands
í meira en hálfa öld.
Hg heimkojnan varð mér sem
ævinfýri úr 1001 ttiéff.
Viðtal við Pál S. Pálsson skáid.
Innan skanuns iíiverfa héðan
af landí brott tveir góðir gest-
ir, sem gist hafa Island í sum-
ar, en það eru merkishjónin
Páll S. Pálsson skáld ' frá
Winnipeg og kona hans Olína
Egilsdóttir.
Öllum þeim, sem komið hafa
á heimili þeirra hjóna vestan
hafs ber saman um það að gest-
risni þeirra hjóna og alúð sé
engin takmörk sett. Þau hafa
líka á langri ævi orðið vin-
mörg, ekki aðeins vestan hafs
heldur og líka hér heima. Og
nú hafa þau dvalið hér á landi
í sumar eftir langa fjarvist,
Páll ekki komið til íslands í
54 ár og frú Ólína ekki í 24
ár þar til nú.
Fréttamaður! Vísis hitti Pál
að máli fyrir skemmstu og bað
hann að sgja lesendum blaðs-
íns örlítið frá langri ævi og
löngum ferli bæði heima og er-
lendis.
— Þú ert fæddur héf heima?
— Já. Eg er Borgfirðingur
að ætt en örlögin höguðu því
þannig, að eg er fæddur Reyk-
víkingur. Ástæðan fyrir því er
sú, að hið alræmda mislingaár
1882 ætluðu foreldrar mínir að
flytjast búferlum til Vestur-
heims, en á meðan þau biðu
eftir skipsfari í Reykjavík
veiktust þau bæði í mislingum
og voru svo lengi að jafna sig
eftir veikindin að þau hættu
við förina. En í þessari bið
Þeirra hér í Reykjavík fæddist
eg, og að því að mér var tjáð í
húsi Þorbajrgar Sveinsdóttur,
hins landskunna kvenskörungs
og systur Benedikts Sveinsson-
ar. Var hún í vinfengi við for-
eldra mína og skaut yfir þau
skjólshúsi þegar þau komu
-eða dvöldu í Reykjavík. Var
Þorbjörg ljósa mín og átti eg
þ>ar hauk í horni þegar eg flutt-
ist síðar til Reykjavíkur.
Móðirin fór
ein vestur.
—- Hvað varð um foreldra
þína úr því þau hættu við
vesturförina?
— Þau fluttu til sinna fyrri
heimkynna, að Signýjarstöð-
uni í Borgarfirði, en síðar flutt-
ust þau búferlum að Norður-
Póll.
Reykjum í sömu sveit og þar
dó faðir minn nokkurum árum
síðar. Nokkuru eftir andlát föð-
ur míns varð sú gamla ákvörð-
un móður minnar að flytjast til
Vesturheims að veruleika.
Fluttist hún vestur um haf árið
1897 ásamt elzta syni sínum
Hirti, og þeim yngsta, Kristjáni.
Við yorum fjórir bræðurnir og
vildi hún að við kæmum allir
með sér. En eg, sem þá var
aðeins 15 ára að aldri, barðist
með hnúum og hnefum gegn
því — ég vildi fá að vera áfram
á íslandi — og það varð úr að
bæði eg og Jónas bróðir minn
urðum í það skipti eftir og fór-
um hvergi.
— Hvað varð þá um þig?
— Eg fluttist til Reykjavík-
ur, leitaði þar á náðir Þor-
bjargar ljósu minnar og hóf
prentnám í Dagskrárprent-
smiðjunni, sem bróðursonur
Þorbjargar, Einar Benediktsson
skáld, starfrækti þá og stjórn-
aði.
Reykajvík var
leiðinleg.
— Kynntist þú Einari?
— Já, mikið. Við bjuggum
báðir hjá Þorbjörgu og eg var
Einari mjög handgenginn. Eg
held að eg eigi engar minning-
ar jafn góðar um nokkurn
mann, sem eg hefi starfað með,
sem Einari, enda var hann
gáfumaður svo af bar og glæsi-
menni að sama skapi. Við vor-
um mikið saman og eg er þakk-
látur fyrir þær samverustundir.
— Hvernig líkaði þér við
Reykjavík í þá daga?
— Mér leiddist hún. Mig
langaði alltaf heim í sveitina
mína aftur, fannst eg hvergi
eiga heima nema þar, og á
kvöldin eftir vinnu í prent-
smiðjunni lagði eg jafnan leið
mína upp að Skólavörðu, þaðan
sem útsýn var mest og bezt til
sjávar ag lands. Þar sat eg löng-
um og mændi til f jallanna sem
næst lágu heimabyggð minni
og lét mig dreyma um fegurð
og yndi sveitarinnar minnar.
Þetta vorii taldar kenjar eða
sérvizka, en eg gat ékki að
þessu gert.
— Hvenær fórstu svo vestur
um haf?
—■ Aldamótaárið ákvað Jón-
ast bróðir minn að fara vestur
og þá fannst mér ekkert við
að vera lengur hér heima, þeg-
ar bæði móðir mín og bræður
niínir allir voru horfnir á
brott. Eg ákvað því að fara með
honum, en það veit hamingjan
að ég fór nauðugur og kveið
því að yfirgefa þetta land sem
eg elskaði öllu öðru heitar.
Langaði alltaf
lieim aftur.
— En hvernig likaði þér svo
eftir að því komst vestur?
— Mér leiddist. Mér leiddist
í mörg löng ár og langaði alltaf
heim aftur, en því láni var ekki
að fagna að eg kæmist það fyrr
en nú — eftir 54 ára útlegð.
Ólína.
— Fórstu til Winnipeg?
— Já, móðir mín og bræður
voru þar fyrir. Eg hafði fyrst
í stað ofan af fyrir mér með
daglaunavinnu og vann að
hverju því starfi sem bauðst. Á
þeim árum var yfirleitt erfitt
að fá vinnu vestra, en helzt við
mokstur* eða gröft því það var
hvorttveggja í senn erfið vinna
og illa launuð. Stundum var eg
líka við fiskveiðar á vötnunum
eða eg var uppi í sveit, en aur-
ana sem mér áskotnuðust fyrir
þetta notaði eg til þess að fara
á verzlunarskóla að vetrinum.
Eftir þriggja vetra nám útskrif-
aðist eg úr skólanum og fékk
eg þá atvinnu við bókhald hjá
stóru fyrirtæki í Winnipeg.
— Hefurðu starfað við bók-
hald síðan?
— Að verulegu leyti. Eg
hefi starfað hjá ýmsum eftir
því sem bezt bauðst í það og það
skiptið. Um 12 ára skeið vann
eg hjá lífsábyrgðarfélagi,
seinna starfaði eg hjá korn-
höllinni og var samtímis gjald-
keri eins kornræktarfélagsins
sem skipti við hana. En þegar
ríkið tók hveitiverzlunina í
hendur var þessu starfi sjálf-
hætt og þá gerðist eg auglýs-
ingastjóri við vestur-íslenzka
blaðið Heimskringlu. Við það
vann eg um 10 ára skeið, en
fyrir tveim árum settist eg í
helgan stein, fluttist ásamt
konu minni til Gimli og þar
á eg hús við okkar hæfi á
fögrum stað við vatnið og í því
mun eg sennilega dvelja héðan
í frá.
í mörg, löng ár og langaði alltaf
Konuna langaði
líka heim.
— Er langt síðan þú kvænt-
ist?
— 44 ár. Konan mín, Ölina
Egilsdóttir er ættuð úr Borg-
arfirði:‘eystrá. Hún fluttist 15
ára að aldri, ásamt foreldrum
sínum, vestur um haf og við
áttum það m. a. sameiginlegt
að okkur leiddist báðum og
langaði alltaf heim. Hún kom
snöggvast heim Alþingishátíð-
arárið 1930, en þá komst eg ekki
með henni. Við eigum eina dótt-
ur bahna, Margréti, sem nú er
gift og búsett í Winnipeg. Hún
á elskulegan mann og þrjú
myndai'leg börn.
— Þú hefur fengizt ■ töluvert
við ljóðágei'ð?
— Eg hefi dundað við þetta
mér til gamans og hugarléttis.
Eg gaf út ljóðabók árið 1936
og nefndi hana „Norðurreyki“
eftir bænum þar sem eg ólst að
mestu upp. Aðra ljóðabók
„Skilarétt" gaf eg út 1948 og
nú er væntanleg í haust þriðja
bókin eftir mig. Mun ísafoldar-
prentsmiðja h.f. gefa hana út
og hef eg gefið henni heitið
„Eftirleit".
— Þú hefur alltaf verið í
meiri eða minni tengslum við
gamla landið?
— Vissulega. Eftir að eg kom
vestur reyndi eg að afla mér
íslenzkra bóka eftir því sem
kostur var á og efni mín leyfðu.
Eg skrifaðist á við fjölda
manns heima á íslandi og eign-
aðist þannig marga kunningja
og vini sem eg hefi ekki séð
flesta fyrr en nú. Og loks voru
allir þeir, sem eg batzt vinar-
tengslum vestra fólk af ís-
lenzku bergi og sem mælti á
íslenzka tungu.
Þakkarskuld
við vini.
Einn í hópi minna beztu vina
er Sigurður Júlíus Jóhannes-
son skáld. Hann fór vestur
skömmu á undan mér og tók
mér tveim höndum þegar eg
kom til Winnipeg. Frá honum
hefi eg jafnan notið mikilla á-
hrifa og hann stappað í mig
stálinu við að yrkja og hvatti
mig til þess að halda því á-
fram.
Annar maður, sem eg hafði
mikið saman að sælda við var
dr. Rögnvaldur Pétursson,
einn af mikilhæfustu mönnum
Vestur-fslendinga og maður
sem unni íslandi og islenzkum
málum hugástum.
Seinna kynntist eg öðrum
ágætum manni sem dvaldist
um nokkurra ára skeið vestra
en það var síra Ragnar E.
Kvaran. Gáfumaður mikill og
ræðuskörungur eftir því. Allir
þessir menn hafa mótað mig
meir eða minna og eg stend í
mikilli þakkarskuld við þá.
— Gætir íslenzkrar menning-
ar og áhrifa enn mikið vestra?
—- Ekki sem áður, enda er
þess naumast að vænta. Ný
kynslóð er að mestu tekin við,
kynslóð sem er fædd í Vestur-
heimi og að verulegu leyti al-
in upp við enska menningu.
Vestur-íslenzku blöðin, svo og
nokkur önnur rit eða bækur,.
koma enn út en eiga orðið erf-
itt uppdráttab og erfiðara með
hverju árinu sem líður.
Ævintýri úr
1001 nótt.
— Hvað segirðu okkur svo
um komu þína til íslands og
þau áhrif, sem þú hefur orðið
fyrir hér?
— Mig hefur langað til fs-
lands í 54 ár og stundum verið
kominn nærri því að leggja af
stað, en ekki orðið af því fyrri
en nú. Við hjónin komum hing-
að ásamt nokkurum fleiri
Vestur-íslendingum þann 9.
júni s.l. og höfum ferðast víða
um landið og séð margt.
En allt það, sem við höfum
séð hefur komið mér fyrir sjón-
ir eins og ævintýrin úr 1001
nótt. Eg vissi af fregnum að
heiman að hér höfðu átt sér
stað miklar breytingar frá því
um aldamót, en að þær hefðu
orðið slíkar sem raun ber vitni
hafði mér aldrei til hugar kom-
ið. Þægindin í sveitunum á ís-
landi eru sennilega orðin meiri
en í nokkuru landi öðru og verfc
legar framkvæmdir á öllum
sviðum ehu orðnar svo miklar
hér heima að þær ganga í mín-
um augum ótrúleika næst.
— Og þú ert á annan hátt
ánægður með heimkomuna?
_— Meira en það. Fólkið hefir
borið okkur hjónin á höndum
sér frá því er við komum. Eg
tel að við höfum varið pen-
ingum okkar hvað bezt með því
að koma til íslands og endur-
•minningar sem eg hef héðan
og úr ferðinni allri verða mér
hið dýrmætasta vegarnesti á
meðan eg lifi.
Evrópuráðið getur ekki dæmt
um stækkun landheiginnar.
Ræða forsætisráðherra í gær.
Ræðu þessa flutti Ólafur Thors
forsætisráðherra í útvarpið í
gærkveldi.
„Ég kom heim í fyrrakvöld eft-
ir þriggja vikna utanför. Lengst
af dvaldi ég í Noi'egi og sat þar
m. a. fund Norðurlandaráðsins,
og cnda þótt ég viti að aðrir hafi'
gefið skýrslu um þennan fund,
þykir mér eftir atvikum rétt að
víkja hér að undirtektum ráðsins
undir þá lillögu, sem flutt var af
hálfu íslands í sambandi við
landhelgismálið.
Til þess að menn geri sér rétta
grein fyrir málinu, er nauðsyn-
legt að haft sé í liuga livað það
var, sem ísland fór fram á.
Svo sem kunnugt er, ákvað Al-
þingi að íslendingar gerðust
þátttakendur í Norðurlandaráð-
inu, en það er aðeins ráðgefandi
samkunda. Kaus Alþingi 5 full-
t-rúa er mæti i ráðinu af Iiendi
íslands. Auk þess eiga ráðherrar
rétt tii setu á fundum ráðsins...
Hinir þingkjörnu fulltrúar ís-
lands töldu að rétt mundi að
hreyfa íandhélgismáíinu á Osló-
fundi Norðurlandaráðsins, og
fluttii- þar svohljóðandi tillögu:
„Norðurlandaráð mæli með
þvi við ríkisstjórnirnar, að þæe
athugi, á hvern hátt sé unnt
að styðja íslendinga í viðleitni
þeirra til verndunar fiskimiða
við strendur íslands.“
Orðalag þessarar tillögu er
skýr og ótvíræður vottur þess, að
flutningsmönnum hennar er vel
ljóst, að Norðurlandaráðið ræð-
ur engu um úrslit hinnar svo-
nefndu landhélgisdeilu og þess
einkabanns, sem brezkir éitgerð-
armenn hafa lagt á islenzkaa
fislc í Bretlandi. Fyrir flutnings-
mörinum vakti því það eitt, að
bræðraþjóðirnar létu í ljósi sam-
úð með íslendingum í einu formi
eða öðru, ef ske mætti að það
flýtti eitthvað fyrir laúsri liinnar
skaðlegu deilu, ef daglega og i
vaxandi mæli spillir gamalli og
rótgróinni vináttu íslendinga við
eina ágætustu Öndvegisþjóð ver-
aldarinnar, Bretii.
Forseti neðri deildar Alþingis,
Sigurður Bjaranson alþm., reif-
aði niálið af liendi íslands a
fundi Norðurlandaráðsins með
rökfastri og ágætri ræðu. Sjálfur,
sagði ég einnig örfá orð, þar sem
Framh. á 7. síðu, ,