Vísir - 13.09.1954, Blaðsíða 3

1
Mánudaginn 13. seplember 1954.
VÍSIR
Tlu
Þar $em ,F«s$ariiir ís-
Irii/.ku era smíðaðir.
Burmeister & Wain er merkasta
iðnfyrirtæki Dana, — 6000 í vinnu.
Vélar þes§ og skip eru liriiiiskuiin
fyrir gœði.
Kaupmannahöfn, 3. sept.
Eitthvert stærsta og myndar-
legasta fyrirtæki Danmerkur er
ugglaust • skipasmíöastöð og di-
eselvélasmiðja . Burmeister. &
.Wain í Kaupmannahöfn.
J>etta fyrii’tæki er lang-stæi’st
sinrrar tegundar í Danmörku,
nolckru stærra en Kockums-
skipasmíöastöðin sænska, en
ekki eins afkastamikil og t.d.
'Götaverken í Svíþjóð. Bui’meist-
er. & Wain skip og vélar ei’u
viðurkennd fyrir gæði, og skip
sem þar eru byggð, sigla um öll
heimsins höf, en vélar frá B & W
knýja skipast'ól frá flestum lönd-
ttm heims.
J?að er áreiðanlega engin til-
viljun, að sex nýjustu skip Eim-
skipafélags ísiands eru einmitt
smíðuð lijá þessu fyrirtæki, og
mér datt í hug, að lesendum
Vísis Kynni að vera nokkuð akk-
ur í því að kynnast þessu merka
iðnbóli nokkuð nánar, þessu
risavaxna fyriitæki, sem veitir
ttm 6000 manns góða og örugga
atvinmi.
vi., ■ -
Fljótandi fisk- og
grænmetisbúð.
Fyi’ii’ milligöngu utanríkis-
ráðuneýtisins danska var auð-
sótt mál að fá að skoða fyrii’-
tækið, og í morgun kl. 11 var ég,
samkvæmt umtali, komirin út í
Kristjánshöfn, nánar tiltekið í
Strandgötu númer 4, rétt hand-
an við Knippelsbrú, er þar eru
aðalskrifstofur félagsins.
Eg hafði nægan íínia, og gekk
um með fram skurðunum þarna,
þar sem flutu hinir undarlegustu
farkostir. þar sá ég skip, sem
var fljótandi f-isk- og grænmetis-
búð, og virtist eigandinn, snar-1
borulegur, rauðbirkinn maður á
gúmmístígvélum, hafa nóg að
gera að selja mönnum glænýjan
fisk af ýmsum tegundum — ál,
heilagfiski og fleira góðmeti, auk
hræódýrra blómkálshausa og
annars garðmetis.
Er eg gekk þania í íneira og
niinna heimspelcilegum hugleið-
ingum, vatt sér að mér maður,
sýnilega svolítið rykaður, (sá
fyrsti senri ég liefi séð hér undir
áhrifum áfengis, og er þó vín-
eða ölbúð á hvei’ju horni), og 4-
várpaði hann mig eitthvað á
þessa leið: „Undskyld, herr
direktör. De ser saa rar og venlig
ud. Kan de ikke gi mig ti’etten
öre til én sodavand?"
Eg rétti þessum manni um-
svifaláust 25 aura, enda ekki ó-
nýtt að vera ávarpaður „direkt-
ör“. Hann þakkaði ástéamlega og
sagði sv.o:
„Det var dog et nydeligt
mærke, De har i jakken (Loft-
leiðamerki). De er maaske ansat
i flyvevæsenet?“ Eg játii því, að
merkið væri laglégt, en gaf ekk-
ért út á stöðu ixiina hjá flug-
Hér sést Lagarfoss, þegar honum hefur verið hleypt af stokk-
unum og dráttarbátur tekur við honum til að draga hann
að uppfyllingu, þar sem smíðinni er lokið.
málastjóminni, og skildum við
síðan sem rniklir vinir.
Tordenskjöld og
Grundtvig.
Við Strandgötu eru gömul
hús. Eg tek eftir húsinu númer
6, næsta húsi við skrifstofubygg-
ingu B. & W. þar er max’mara-
skjöldur á veggnum, og í liann
greypt þessi áletrun:
„Peder Toi-denskjold boede her
til sin sidste í’eise 1720“.
Og hugur minn hvarflaði til
hinnar miklu norsk-dönsku sjó-
j hetju, Sem hvílir í marmarakistu
(sinni í Holmens kirkju ásamt
öðru stóimenni, en fiá því segi
eg e. t. v. síðar í annai’ri grein.
Auðvitað er búið. í þessu húsi,
svo og í öðru gömlu húsi þar rétt
h já, en þar gefur annar minning-
arskjöldur til kynna, að þar hafi
búið sálmaskáldið og prédikar-
inn Gi’undtvig á árunum 1829—
1840.
En nú er eg kominn að númer
4 við Strandgötu, gömlu húsi en
snyrtileg.u,TOg þar tekur röskur
maður og greinagóður, Gundex’-
sen að nafni, á móti mér, en
hann starfar upp uppýsingadeild
B. & W.
Fyrst förum við inn í séi’stakt
safnhús B. & W., þar sem rakin
er saga félagsins (B. & W. er
hlutafélag) þau 111 ár, sem það
hefur starfað, en það er jafn-
gamalt skemmtigarðinum Tivoli,
bæði stofnuð árið 1843.
Sá hét Hans Heinrich Baum-
garten, sem stofnaði þarria véla-
verkstæði árið 1843. þ rem árum
síðar gerðist Cai’l Christian
Burmeister meðeigandi í fyrir-
tækinu. Baumgáx*ten dró sig i
hlé árið 1865, en ./'William
Wain kom í hans stað. Arið 1872
( var B. & W. gert að hlutafélagi,
'ög var hinn kunni, danski
athafnamaður, C. F. Tietgen, að-
alforystumaður þess.
Gengur enn —
eftir 54 ár.
Hér verður auðvitað ekki í’akin
saga. B. & W. í einstökum atrið-
um, aðeins stiklað á stóru. Á
safninu má sjá gufuvél frá 1858
og fyrstu dieselvélina, sem B. &
W. smiðaði árið 1904. Hún cr
ennþá gangfær, en er ekki sett
af stað vegna þess, að húsið, sem
safnið er í, er frá 17. öld, og var
ekki smíðað með tilliti til titr-
ings af dieselvélum, eins og
nærri má geta. — þessi fyrsta
dieselvél B. & W. mun hafa verið
40 hestöfl, en stærsta diesélvél
heims, 22.000 liestöfl, liefur B. &
W. smiðað fyrir Örsted- orku-
verið.
■
gI
wSm
Burmeister & Wain smíðar skip til hverskyns flutninga. Hér
er verið að setja skrúfurnar á olíuflutningaskip, sem smíðað
er fyrir Standard Oil-félagið.
En geta má þess, til gamans,
að hin fræga „Selandia", fyx’sta
dieselskip heims, er sigldi um
heimshöfin 1912, var smíðuð hér,
og fram til ársins 1939 ýar taiið,
að um 43% af öllum diesel-
knúnum- skipum hafi vei’ið með
vélum, sem ýmist vorú smíðaðar
hér í Kaupmannahöfn, eða ann-
ars staðai- eftir tei-kningum og
einkaleyfum B. & W.
Alls hefur skipasmíðastöð B.
& W. smíðað yfir 700 skip, þar
á meðal „Fossana" íslenzku (sex
þein’a) og haiðskreiðustu mótor-
skip heims, systui’skip „Bas-
ai’bia“ og „Transilvania",
bæði fyrir Rúmena fyrir st.píð, en
þau gengu 25.3 sjómílur. Hér má
skjóta því inn í, að hraðskreið-
ustu hafskipin eru knúin gufu-
túrbínum, eins og t.d. „United
States" og „Queen Elizabeth".
Hjarta og heili
fyrirtækisins.
Eins og að íikum lætitr, er
starfsemi B. & W. í mörgum
deildurii, en merkastar þeirra eru
dieselvélaverksmiðjan. í Krist-
jánshöfn, og þar er „lijarta" fyr-
irtækisins og „héili", skrifstofur
og teiknistofur. Ekki geri eg til-
raun til þess að lýsa mnninum
á tví- og fjórgengis-dieselvélum,
en mér skilst, að stærstu vélarn-
ar nú sé ævinlega tvígengis-
vélar. Mér skilst, að þær séu
einfaldari í starfi og smíðum
en fjórgengisvélar, og spreng-
ingai’ í „sylindrunum" séu
hehningi-tíðari en í hinum. Læt
eg þar við sitja, að því er varðar
hina tæknilegu hlið málsins.
Gundersen fulltrúi fer með
mig um allt, — hvarvetna eru
menn að vinnu. Hér eru karlar,
sem kunna sitt verk. Hér er allt
unnið af ítrusfu nákvænmi. Mér
er sagt, að vélahlutirnir séu
smíðaðir upp á brot úr milli-
metra, qg þegar búið ér að skrúfa
þá sarrian, eigi að vera hægt að
setja véliria af stað, „pmfu-
keyra“ hana.
Dieselvélaverksmið j an
er stærst. 1
Við klifrum upp stálstiga og
virinupalla til þess að gcta séð
ofan á vélar, sem eru í smíðum.
10 svlindra, nokkur þúsundhest-
afla dieselvél hefur til að bera
sérkennilega fegurð. í slíkum
tröllauknum aflgjafa eru furðu-
legar fagra.r línur, þetta orkar á
mánri eins og minnisvarði, reist-
ur í stál um snilli mannsandans
og hugai’flug. — Með eiriu eða
tveim handtökum getur einn
maður sett þessa ólieraju af stað,
stöðvað hana, láti.ð hariá vinna
„áfram“ eða „aftur á bak“. Allt
er þetta ævintýri líkast, og cnda
þótt tæknikunnáttu minni sé
skammaidega áfátt, skvnja eg,
að liér er verið að smíða. furðu-
lega hluti, sem vegna ágætis síns
og örvggis njótá trausts u.m all-
an heim.
. Hér’.má geta þess, að diesel-
vélaverksmiðja B. & W. errmiklu
meira fyrirtæki en sjálf skipa-
smíðastöðin, og vélar af B. & IV.-
gerð eru smíðaðar í ýmsum
löndum heims, eins og fyrr er að
vikið, í harðri samkeppni við
aðrar frægar dieselvélasiniðjur,
Sex gerðir af
straujámuTn
á 7 ö krónur.
Lampar
með skerm frá krónum 45, 18 gerðir.
VeggSjés
frá 50 krónum.
Ofnar
frá kr. 100.
Áthugið: Allt á aS seljast. Verzlunin liættir á
þessum stað.
iðjfu h.f. ieekjargötu lOB