Vísir - 13.09.1954, Blaðsíða 4

4
vísm
Mánudaginn 13. september 1954.
r
Sigurður Pétursson:
Sólarorka og þörnngar.
Verða þörungar aðalorkugjafi
mannsins er allt eldsneyti þrýtur?
Það virðist í fljótu bragði heldur ósennilegt, að lítt áberandi
plöntur, eins og þörungarnir, geti orðið mikilvægt eldsneyti og
Irkugjafi. Þetta er þó engin fjarstæða, og hafa þegar verið
erðar merkar tilraunir, sem bent geta í þessa átt.
Ekki mundi samt slíkt elds-
tjeyti vera samkeppnisfært við
kol og olíu, eins og verð á þeim
’.jörnm or nú. En kol og olía
jnnin úr jörðu eiga vafalaust
'T'ir að hækka mjög í verði og
•síðar að verða ófáanleg með öllu,
þegar námumar eru tæmdar. þá
kemur að því, að grípa verður
til nýrra aðferða til öflunar orku,
og þá vafalaust sumi'a, sem nú
þykja harla ólíklegar.
J)að verður vafalaust bráðlega
«itt helzta áhyggjuefni mann-
kynsins, hvemig afla skuli orku
til reksturs á vélum, til liitunar
og til ljósa. Enn sem komið er,
«ru það helzt e igendur olíu-
félaganna, sem eru orðnir sér
þessa meðvitandi. þeir sjá nú
þegar, að olíulindirnar verða
jalltaf vandfundnari og torunn-
ari og sennilega bráðum allar
þurrausnar.
Bílstjóri í Reykjavík, sem keyr
ir á olíustöð árið 1954 og kaup-
ir benzín á bílinn sinn, spjrr að-
eins að því, hvað benzínið kost-
ar, en ekki um hitt, hversu mikl
ar birgðir af olíu séu til í heim-
in.um, eða hvort nokkru benzín
muni fáanlegt árið 2054. Hann
mundi sennilega verða talsvert
hissa, er honum væri tjáð, að
birgðir þær af olíu, sem vitað er
um í jörðu, endast líklega ekki
nema svona í 15 ár. Og á meðan
bílstjórinn tiltekur, hversu
rnarga lítra af þessu einkar hent
uga eldsneyti, benzíninu, hann
vill fá á geyminn í bílnum sín-
um, þá sitja nokkrir verkfræð-
ingar og kaupsýslumenn á fundi
í éinhverri fjarlægri borg og
brjóta heilann um það, hvemig
fullnægt verði olíueftirspuminni
í heiminum næstu áratugina. —
þeir ráðgera olíuleit á nýjum
stöðum. Ef til vill í fjarlægum
heimsálfum, langt inni á eyði-
mörkum, inni í óbyggðum, úti
á hafi eða handan við risaháa
fjallgarða. Ef til vill verður yf-
ir fen og í gegnum frumskóga
að sækja, þar sem allt, morar í
flugum, sem bera malaríu eða
gulusótt. Og svo getur þannig
farið, að engin óiían finnist. —
Verkfræðingamir og kaupsýslu-
mennimir hafa þungar áhuggj-
ur. En bílstjórinn í Reykjavík
greiðir fyrir benzínið sitt og ek-
ur í léttu skapi til þingvalla.
Megnið af olíunni
fer til brennslu.
Síðustu 25 árin hefur olíunotk-
unin í heiminum aukizt að með-
altali um 4% á hverju ári, en
nú er ársnotkunin komin upp í
2.000.000.000 tunnur (1 tunna er
nær 160 lítrar). 30% af þessari
olíu eru notuð til framleiðslu á
hinum margvíslegustu efnum,
en hitt fer til brennslu. Frá 1859
til 1951 hafa verið unnar 41.000-
000.000 tunnur af olíu, en talið
er, að þetta sé þó aðeins lítill
hluti af allri þeirri olíu, sem til
er í jörðu. Vafalcuft finnst mik-
ið af olíu ennþá. T. d. var vitað
um meira af óunninni olíu árið
1951 en árið 1950. En í janúar
1951 var vitað um olíulindir, sem
með sömu notkun mundi end-
ast í 15 ár. Nokkur huggun er
IMýkomnir eftir-
taðdir varahlutir:
i
Amerískir vöru- og Enskir lólks- og
lólksbilar: sendibilar:
^Spindilboltar Ventlar
^Btýrisstengur Stýringar
ptýrisendar Mótor-Iegur
Einföld drif Startanker
fTvöföld drif Allt í gírkassa
'Hluti í drif Felgur
Bremsuborðar Stýrisendar
Bremsugúmmí Kveikjuhlutir
Ðínamóar Blöndungar
Startarar Ljósakerfi
Felgur Hurðaskrár
Púströr Upphalarar
Fjaðrir Sveifar
Fjaðraboltar Handföng
Fjaðrafóðringar Fjaðrir
Fjaðrahengsli Hjöruliðir
Hjólkoppar Olíuhreinsarar
Brett-i Olíubarkar
Ofangreint er aðeins smá brot af því sem til er
og ætíð að koma.
FORD umboðið
Kr. Kristjánsson h.f.
Laugaveg 168—170. — Sími 82295 (tvær Iínur).
það, að vitað er um mjög mik-
ið magn af óunnum kolum, en
úr þeim má vinna olíu, eins og
kunnugt er. Sennilegt er talið,
að þessar orkulindir endist
næstu tvær til þrjár aldir.
það er erfitt að hugsa sér,
hvemig mannkynið. á að geta
komizt af án olíu og kola. þá
hugsun verður þó að hugsa til
enda, því að þessir orkugjafar
eru sjóðir, sem stöðugt fara
minnkandi, þar sem útgjöld
þeirrá eru mörg þúsund sinn-
um stærri en tekjurnar. það er
því eðlilegt, að manni verði oft
hugsað til oi-kugjafa, sem ékki
er fyrirsjáanlegt að þrjóti í ná-
inni framtíð, en það er sólin.
Til hennar má rekja upptök allr
ar þeirrar orku, sem vér þekkj-
um hér á jörðu. Olía og kol era
aldagömul sólarorka. Orka, sem
grænar plöntur hafa bundið fyr-
ir milljónum ára og geymzt hef-
ur síðan í leifum alls konar
plantna og dýra, djúpt í jörðu,
allt fram á þennan dag. Upp-
gufun á vatni á yfirborði jarðar
og mishitun yfirborðsins af völd
um sólargeislanna er upphaf
hinna orkumiklu náttúrafyrir-
brigða, fallvatnanna og vind-
anna. Og jarðhitann og kjam-
orkuna má rekja til þeirrar
glóðar og þungu atómkjama,
sem geymzt hafa í iðram jarð-
ar og era af sama upprana og
sólin.
öll crkan entist
í 3 daga.
En öll er þessi nýtanlega jarð
neska orka aðeins hverfandi lít
ill hiuti af þeirri geysimiklu
orku, sem sólargeislarnir flytja
stöðugt til jarðarinnar. Vísinda
maður einn hefur reiknað þetta
út og komizt að eftirfarandi nið-
urstöðum. Hugsum oss, að sam-
an væru komin öll þau kol,
olía og jarðgas, sem hugsanlegt
er að hægt, verði að afla í frarh-
tíðinni, að höggnir hefðu verið
allir skógar jarðarinnar, og að
þar við bættist allt það úraní-
um og þóríum, sem frekast er
hugsanlegt, að til sé á jörðinni
og unnt sé að vinna. Hugsum
oss svo, að öllu þessu orkugéf-
andi efni væri dreift jafnt um
allt yfirborð jax'ðarinnar og orka
þess leyst úr læðingi með þeim
hraða, að pákvæmlega jafnaðist
á við þá orku, sem jöhðin fær
frá sólinni, og gæti því komið
í stað hennar um stundar sak-
ir. Með slíkri notkun myndu þá
öll þessi miklu orkuauðæfi jarð
arinnar aðeins endast í þrjá
daga. Svo mikil er orka sólar-
innar, að sá litli hluti, sem til
jarðarinnar berst, er 30.000 sinn
um rrieiri en öll sú orka, sem nú
er notuð bæði úr eldsneyti og
fallvötúum.
þar sem svo mikil orka berst
með sólargeislunum til jarðar-
innar, og orkulindir jarðarinn-
ar sjálfrar eru svo mjög tak-
markaðai’, þá er það eðlilegt, að
menu hugleiði þann möguleika
að binda orku sólargeislanna á
einhvem fljótvirkari hátt en
gert hefur verið til þessa. Hefur
þegar verið bent á ýmsar að-
gerðir, til þess að gera slíkt, en
ekki erá þær . ennþá svo full-
kpmnar, að þœr séu samkeppn-
isfærar við vatnsaflsvirkjanir
eða framleiðslu á kolum og olíu,
eins og nú er háttað.
Safngler eða
speglar.
Sú aðferð, sem beinast virðist
liggja við til vinnslu á sólar-
orku, er að nota safngler eða
holspegla, t.il þess að safna geisl
unum saman, og hita með þeim
vatn. Eru slík tæki þegar til og
í notkun, þó að í smáum stíl sé.
það er kunnugt, að furðu lítinn
hitamun þarf til þess, að nota
megi hann til þess að knýja
aflvél. það hefur t. d. komið til
mála, að hagnýta á slíkan liátt
þann hitamun, sem í hitabelt-
inu er á milli efstu laga s.iávar-
ins og þeirra, sem dýpra liggja.
Hitamunur þessi stafar auðvit-
að af því, hversu yfirborð sjáv-
arins hitnar þama mikið af
geislum sólarinnar.
Til eru efni, sem hafa þann
eiginleika, að safna í sig ljós-
geislum og senda þá síðan aftur
frá sér um nokkum tíma eftir
að geislaupptakan hættir. — Er
sagt, að slík efni séu fosfóriser-
andi. Til mála getur komið að
safna sólargeislum í þannig lög
uð efni á daginn, og nota þá
svo til lýsingar á nætumar.
Orkuvinzla plantnanna.
Aðferð sú, sem mestar vonir
eru tengdar við eins og stendur,
til þess að binda orku sólarinn-
ar, er sú, sem grænu plönturnar
nota við tillífun kolsýrunnar.
En með hjálp blaðgrænunnar
binda plöntumar, sem kunnugt
er, orku sólargeislanna, og nota
hana til þess að byggja upp
prkurík efnasambönd, eins og
sykur og mjölva, úr hinum orku
snauðu samböndum koltvíildi og
yatni. Á þennan hátt er öll sú
örka til komin, sem vér sækj-
um nú í kolin og olíuna. En að-
ferð plantnanna er seinvirk og
það hefur tekið þær milljónir
ára að binda þá orku, sem safn-
azt hefur fyrir í kolunum og
plíunni. Slíkar aðferðir virðast
vera allt of seinvirkar, til þess
a.ð hægt sé með þeim að bæta
veralega úr orkuþörf nútímans.
En plöntumar eru ekki jafn
hægfara í efnaskiptum sínum,
t. d. eru þær mjög misjafnlega
afkastamiklar við tillífun kol-
sýrunnar. það er alkunna, að
örsmáar frumur eru oft mjög af-
kastamiklar, þ. e. efnaskiptin,
sem þær valda, eru geysilega yf-
irgripsmikil miðað við stærð
frumunnar. þannig er þessu líka
varið með suma örsmáa græn-
þörunga. þeir virðast með hjálp
sólarljóssins og blaðgrænunnar
geta byggt upp orkurík efnasam
bönd, eins og sykrunga og feiti,
með ótrúleguni hraða.
þörungar og eldsneytL
Eins og stendur, er það græn-
þörungurinn Chorella pyrenoid-
ost, sem dregið liefur að sér at-
hyglina. Er þörungur þessi ör-
smár, en getur vaxið mjög hratt,
ef nægileg kolsýra er í vatninu.
Við ræktun í 15 cm. djúpu vatni
getur hann bundið 2% af orku
þeirra sólargeisla, sem á yfir-
borðið falla. Við rækturi venjú-
legra mat- og fóðurjurta næst
aftur á móti aðeins 0,1% af órkú
sólargeislanna. Hefur þörungur-
inn skilað uppskeru, sem nem-
ur 15 tonmim af þurrefni á ekru
(ekra er ca. 0.4 hektari), en þáð
er fimmfalt á við beztu upp-
skeru af venjulegum mat- og
fóðurjurtum. þó telja vísinda-
menn að hægt muni enn að þre
falda afköst þörungsin« TTefur
Carnegie stofnunin í Biindarikj-
unum gert tiiraunir neð þéssa
ræktun í stórum sfH
Hvernig þörungnrnir verðn
notaðir sem orkugtnfi í rramtíð-
inni, er ekld unnt no sogja éftn-
þá. Möguleikar eru íil þcss ao
vinna úr þeim eldsneyti fyilr
breyfla á efnafræðilegan liátt.
Er talið, að 1.000 timnur af slrku
eldsneyti fengjust af 22,4 ekrum,
ef uppskeran er 35 tonn af þör-
ungaþurrefni af hverri ekru. —■
Segja má, að eldsneytisfram-
leiðsla svipuð þessari hafi átt
sér stað lengi, en það er fram-
leiðsla á vínanda, en hann er
bæði notaður til brennslu og á
hreyfla, þó að í smáum stíl sé.
Vínandi er sem kunnugt er frani
leiddur úr sykri við gerjun með
gersveppum, en sykurinn er oft
ast unninn úr fjölsykrungum s.
s. mjölva og sellulósa.
En vísindunum fleygir fram,
og fyrr en varir má búast við,
að gátan um starfsemi blaðgræn
unnar verði leyst. þess verður
ef til vill ekki langt að bíða,
að í stað þöranga og annarra
plaritna með blaðgrænu getí
komið eitthvert litarefni, fram*
leitt í efnaverksmiðju, sem not-
að verði sem hvati til að breyta
koltvíildi og vatni í sykranga
með hjálp sólargeislanna. —■. Til-
raunir hafa þegar verið gerðar
í þessa átt, og gefa niðurstöður
þeiiTa góðar vonir. Ef til vill
Verður það af slíkum upprana
eldsneytið, sem bílstjórinn í
Reykjavik tekur á bílinn sinn
árið 2054.
Heimlld: Roger Adams: Man’s
Synthetic Future. Science 15,
febr. 1952.
Flóra
Geymslupláss 60—70
Im. i eSa viS miðbæinn
óskast til leigu.
Flóra
THRICHLOR-HREINSUM
Bj(|)Re
Sólvallagutu 74. Si'mi 3237.
11 Barmahlírt C.
ASallundur
verður haldinn í Skátaheimilinu í kvöld 13. sept.
klukkan 20.
Venjuleg aðalfundarstörf.
Stjórnin.