Vísir - 06.12.1954, Blaðsíða 4

M&vlúuif
Mánudaginn 6. desember 1S54,
VÍSIR
s em
Sól í fulBu suðri.“
99
) Kjartan Óiafsson: SÓL f
' FULLU SUÐRI. Ferðasaga
| . fiá Suður-Ameríku. Bóka-
j s útgáfan Hrímfell 1954. —
j 269 bls. 8°. Prentuð í Vest-
mannacyjum,
Þétta er nýstárleg bók fyrir
m'argra hluta sakír. Ekki svo að
skilja, að það sé' nýjung að
gefnar séu hér út ferðabækur
eða frásagnir í blöðum og tíma-
ritum af meira eða minna sögu-
legum ferðum erlendra sem
hérlendra manna úti í heimi,
af. mönnum og atburðum lið-
inna alda, sem eru öllum þorra
manna hér svo ævintýralega
ókunnir, og eru sumar með
þeim hætti að lesandanum
munu verða þær minnisstæðar,
svo sem þátturinn af negra-
keisurunum á Haití og könnun-
arferðum Cabeza de Vava. Höf-
undur víkur oft að landafund-
um Spánverja og könnunar-
leiðöngrum í Ameríku, og ein-
mitt í þeim hugleiðingum kem-
ur hann inn á svið, þar sem
átt hefur sér stað einhver stór-
og ekki heldur vegna þess, að ’■ kostlegasta fölsun veraldarsög-
ekki hafi hér fyrr vérið skrifað unnar, framin í því skyni að
og skrafað um þau fjarlægu hnekkja heimsveldi Spánverja
lönd og þjóðir, sem eru efrii-
viður þessarar bókar. Það er
öllu heldur með hliðsjón af
þessu tvennu sem menn gera
sér fljótlega ljóst, að hér er á
ferðinni óvenjulega fræðandi
og skemmtileg ferðabók, þar
sem lesendum mun þykja ný-
næmi að mörgu og fróðleikur
allur girnilegur og ósvikinn að
gæðum.
Bókin mun vera fyrra eða
fyrsta bindi ritverks, sem fjalla
á um ferðir höfundar um
Ameríkurnar þrjár þverar og
endilangar. Þetta bindi tekur
til Vestur-Indía og Atlants-
hafsríkja Suður-Ameríku, frá
La Habana til Buenos-Aires.
Á svæðum þessum eru þrjáx
höfuðtungur drottnandi: —
franska( raunar aðeins í Haiti-
ríki, þar sem hún verður næsta
torkennileg í munni alþýðunn-
ar, og svo meðal yfirvaida og
glæpamanna í hinni gömlu
fanganýlendu í frönsku Guy-
ana), spænska og portúgalska,
au'k enskunnar — venjulega
mjög. bágborinnar — sem
hjálparmáls í viðskiptum við
„gringos" þ. e. útlenda túrista
o. s. frv., og indíánskra mál-
lýskna á stöku stað í afkimum
myrkviðarins. — Sp.ænska,
franska og portúgalska eru þær
tungur, sem sá verður að tala
og skilja, sem kynnast viil
íbúum þessara þjóðlanda,
er meistaralegt skáldverk og
tvímælálaust í hópi beztu
skáldsaga Hemrngway’s ef
ekki sú allra hnitmiðasta og
meistaralegasta í allri gerð og
byggingu.
Efni bókarinnar er einfalt og
óbrotið en svo snilldarlega með
það farið, og jafnframt dregnar
upp svo sannar og lifandi
myndir að lesandinn hrífst ó-
hjákvæmilega með og heillast
í senn af söguefni óg sögumeð-
ferð.
Þess má að lokum geta að
frágangur bókarinnar og ytra
útlit er hið smekklegasta í hv.í-
vetna og mjög til þess vandað.
sem hafa lesið hana og notið
hennar, er hún var gefin út í
fyrra skiptið hér á landi. Þeir,
sem lásu hana þá, munu ekki.
hika við að gefa henni sín beztu
meðmæli, og þeir voru margir,
er lásu hana þá, því að hún
seldist upp á skömmum tíma
og átti það líka skilið. Væntan-
lega verður henni einnig vel
tekið að þessu sinni, því að hún
verðskuldar það ekki síður nú,.
er nauðsynin er enn meiri, að
verulega góðar bækur verðii
ofan á í samkeppni við þær,
sem lélegri eru.
Snæbjörn Jónsson hefur þýtt
skáldsöguna, en honum standa.
fáir á sporði jafnt í ensku og
íslenzku, enda er þýðing af-
burðavel gerð .
J.
fslenzkar ræfar
og réttlæta hverskyns óhæfu-
verk keppinautanna. Skal ekki
farið frekar út í það hér, en
bók Kjartans hefur margt að
geyma um þessa hluti, sem er
vissulega athyglisvert. Skrök-
sagan, eða „svörtu munnmæl-
in“, sem Spánverjar kalla svo,
hefur fram að þessu verið ráð-
andi í kennslubókum germ-
ánskra og engilsaxneskra landa
(flestra), einnig hér, og er hún
þó greinilega á undanhaldi,
vilja menn ekki lengur taka
ailt slíkt sem góða og gilda
vöru- Frásögn Kjartans er
hlóypidómalaus og styðst, að
mér virðist, allvíða við frum-
heimildir.
Ferðasagan sjálf er bráð-,
-skemmtileg, og á ekki lítinn
þátt í því þessi sérkennilegi
háðski kaldranastíll höfundar
og orðavalið, sem oft er forn-
legt mjög. Mér dettur einn
kafli alveg sérstaklega í hug
þessa stundina sem dæmi upp
á stílinn, vitandi þó að margir
aðrir kaflar bókarinnar gefa
jafngóða mynd af honum, og
kannske betri. Það er í þætt-
inum um Argentínu, eða höfuð-
borgina Buenos Aires, bls. 190
o. s. frv. Annars er frásögnin öll
með ágætum, skiptir ein.att ura
blæ eftir aðstæðúm, og fer vel
á því á svo langri leið.
Frágangur er smekklegur,
myndir góðar, og bókin hin
ít
Tess
/a
þannig að hann hafi eitthvað af eigulegasta. Ekki kann eg al-
þeim að segja, sem mark sé á
takandi. Þar nægir engin stofn-
enska, „pidgin“-enska, bend-
jngámár né 'fetfúr ög' brettúf,'
: þó að ekki sé því að héitá að
;. bækur sínar sérgóðum lýsing-
j um á því, hvernig þeir sluþpu
> heilir á húfi frá öllu saman,
1 svo sem reyndar. er ekkj; tij-f
< tökumál.
i\ Höfundur þessarar bókar,
■ Kjartan Ólafsson hagfræðing-
i xir, ei’ tungumáTdgarpur mikill
. og hefur hann á ferðalagi þessu
allstaðar mælt á tungu þeirra
I þjóða, er hann heipsótti, eins
!■ og sagt var um Hall Teitsson
\ forðum, iivort' sem það voru
i ýkjur eða ekki. Og það þarf
\ engum blöðum Um það að
! fletta, að Kjartán er manna
! lærðastur um sögu og hagi
!: rómansk-amerískra þjóða að
fornu og nýju. Innan um ferða-
söguþætti þessa, sem eru fjöl-
breyttir að efni og fjörlega
skrifaðir, bregður hann einatt
jipp svipmyndum úr fortíðinni,
mennilega við titil bókarinnar,
„Sól í fullu suðri". Mér skilst,
að á mest öllu því svæði, sem
höf. ferðáðisf um og lýsir þarna,
hafi sólin anriaðhvort skinið
sem næst beint oí'an á kollirin
á hdhúm eðá þá ‘ „í fulíu
norðri“. Hitt er þó líka til, eins
og þar stendur, og mátti höf-
undur vera sjálfráður, hvað af
■því hann vald sem titil bókar-
innar.
Þórh. Þorgilsson. ,
Hin fræga bók Emest Herix-
ingway’s „Gamii maðurinn og
hafið“, sem talin var hafa ráð-
ið úrslitum um J>áð áð kóbels-^
verðlauriin féllu í hans hlut í
ár, er nu komin út í íslenzkri
þýðingu.
Séra Björn Ó. Björnsson hef-
ur íslenzkað bókina, en útgef-
andinn er bókaforlag Odds
Björnssonar á Akureyri.
„Gamli maðurinn og hafið“
Það er sjaldgæft. að þýðing-
ar erlendra bóka komi út í
tveim útgáfum hér á landi, en
þó kemur það fyrir.
Fyrir nokkru kom „Tess af
d’Urberville-ættinni“ eftir
Thomas Hardy í þýðingu Snæ-
bjarnar Jónssonar út í annað
sinn. Kom þessi mikla saga út
í tveim bindum árið 1942 og
seldist þá upp á rnjög skömm-
um tíma, svo að. húri hefur
verið ófáanleg síðan.
Hardy var undir lokin talinn
höfuðprestur enskra bók-
mennta, og hefur þar þó jafn-
an verið margt úrvalsskálda.
Var honum sýndur margvísleg-
ur sómi, og emi eru bækur
hans eftirsóttar, bæði austan
hafs og vestan, én sjálfur hef-
ur hann orðið . efni í margar
bækur.
Tess fjallar um snauða
sveitastúlku, og er hér um
raunasögu að ræða, enda þótt
gamansemin og kímnin sé mik-
íl á köflum. Er fengur að þvi,
að þessi stórfenglega skáld-
saga skuli hafa verið þýdd á
íslenzku í öndverðu, og ekki
síður, að hún skuli nú komin
út.á nýjan leik.
Þ.eir, s.em til þekkja, halda
því fram, að fleiri bækur verði
gefnar Út nú fyrir jólin en á
sama tíma að undanförnu Er
það því að þakka, að almemx-:
ingur hefir mikil auraráð. óg
bókaútgefendur bjartsýnni, þlví
að hið erlenda v.öruflóð, sem á
sínum tíma kom í veg fyrir
það. að bækur þættu heppilega-
til jólagjafa. hefir mettað vöru-
þörfina, svo að menn geta á ný
snúið sér að bókum til gjafa.
En úr vöndu er að ráð fyrir þá,
sem þurfa að fara eftir auglýs-;
ingum.;blaðanna $ip þaíj, hvaðaj
bækur þeir eígi að kaupa til að
gefa vinum sírium. eða lésa
sjálfir. Auglýsingarnar eru því
miður samdar þannig, að ekki
verður annað af þeim skilið en
að hver bók uin.sig sé hin bezta,
annað hvort í sínum flokki eða
þótt Iitið ;sé á heildina.
Valið. er auðvaldara, þegar
um er að raéða bækúr, sem stað-
izt hafa tönn tímans og dóma
niannq um langan aldur,. eins
og Tess eftir Hardy. Þá • geta
merin ekki aðeins stuðzt við
það, sem fróðir menn hafa sagt
um slíka bók með öðrum þjóð-
um,. heldur og leitáð til þeirra,
— Moistnar
Bókaútgáfa Meningarsjóðs J
heí’ir nýlega gefið", út ritiS j
„Mannfundir“. Ísíenzkar ræður |
í þúsund ár, sem Vilhjálmur Þ.
Gíslason, útvarpsstjóri, Siefir:
tekið saman.
Þetta er mikið rit, 432 bls. í
Skírnisbroti. í þ.ví eru 195 ræð-
ur og ræðubrot eftir 114 :ræðu-
menn. 19 myndir eru sérprent-
aðar á. myndapappír. ,
Safni þessu er. ætlað að gefa
yfirsýn um megneinkenni ís-
lenzkrar ræðumennsku og
marga snjöllustu og sérkenni-
legustu ræðumenn Islendinga í
rúmlega þúsund ár. í bókinni
eru ræður, sem fluttar hafa
verið á Alþingi, á manntals-
þingi, á þingmálafundum, í
ríkisráði, í réttarsölum, í
kirkjum, á þjóðhátíðum og hér-
aðshátíðum, vð vígsluathafnir,
í veizlum og samkvæmum, við
mínningarathafnir og útfarir óg
viðar.
Hr hér í fyrsta sinn reynt
að setja fram í einni bók sýnis-
horn úr öllum greinum ís-
lenzkrar ræðugerðar frá upp-
hafi, Bókin á að sýna nokkuð
í þúsund ár
IIé í
sögulega þróun ræðunnar að
efni, formi og sstivLtegundum.
Ræðurnar eru teknar mjög víða
að, úr jprentquðum og óp.renv-
uðum heimildum. Þær ,f jalla um
stjórnmál, trúmál, réttarí'ar,.
sj álfstæðisbaráttuna, kvenrétt-
indi, atvinnu- og fjármál, bók-
menntir og listir, skóla- og
menningarmál. Þá eru einnig.
ræður frá ýmsum mannfagnaSS
o. fl. Meðal ræðumannanna erii
margir áhrifamestu menn Is-*
landssögunnar og fjöldi annars
fróðleiks úr ýmsum áttum og.
stöðum þjóðfélagsins.
Bókin hefst á ritgerð um k-
lenzkar ræður eftir Vilhjálm:.
Þ. Gíslason. Hann hefir einni'g
ritað skýringar með ræðunum.,
-— Prentun og bókband annað-
ist Prentsmiðja Hafnarfjarðar.
@ Herréttur í Paris kx’að upp.
líflátsdóm í gær yfir 3 fyrr-
verandi foringjum í aðalstöð
Gestapo í Lyons í seinusta
heimsstyrjöld, en nokkrir
hlutu fangelsisdóm.
við heilbrigSiseítirlitið í Reykjavík
m er laus til umsóknar, veitist frá 1, febrúar n.k.
Umsækjandi skal vera á aldrinum 21—35 ára og hafa
sérmenntun á sviði heilbrigðiseftirlits, eða skuldbinda sig
til að afla sér hennar erlendis. ;
Laun samkv. IX. fl. launasamþykktar Reykjavíkur-
bæjar.
Umsóknir sendist undirrituðum fyrir 12. desember
næstkomandi.
Reykjavík,
Austurstræti 10 A.