Vísir - 01.06.1955, Blaðsíða 4

.4
vism
Miðvikudaginn I. i'»Sni 1-955.
snauð. Engu að slðuí hefur hún
átt hlutverki að gegna í sigl-
firzkri sögu. Þangað var farið tií
að skyggnast eftir skipakomum,
meðan ferðir voru strjálar og
kaupskip fáséðari en nú er. Oft
var þröngt í búi áður fyrr og
þörf núkil fyrir nýjar vörur, er
þær gömlu voru þrotnar eða á
þrotum. Skipakomurnar voru
einnig helzta og bezta upplyft-
ingin í öllu fásinninu, og slikir
viðbuxðir voru ekki oft á ári
hverju. Þegar von var skipa-
komu, lágu því leiðir margra,
ekki sízt barna og unglinga, úf.
á strönd til að vita, hvort ekici
sæist til skipsis.
Nú fækkar ferðum út á
strönd í því skyni, enda skipa-
komui’ tíðari. Én gönguferð út
á strönd er samt vel ómaksins
verð, því þaðan er fögur út
éýn til hafs.
Furðu snemma kvölds hverf-
ur sólin að baki vesturfjall-
anna. En um lágnættið, þegar
sólin er gengin til norðuts, kem-
ur hún í ijós að nýju. Þá verð-
ur alít horðrið eitt roðabál, og
er það í senn kvoldroði og
morgmmoði. Hinn liðni dagur
heilsar þar nýjum degi. Það er
á slíkri vornótt, sem allt um-
myndast í lofti, á láði og legi.
Slík
líka.
Islands
Efitír profi. Ricliard Beek.
Árbók Háskóla íslands er
alltaf góður fengur þeim, er
fylgjast vilja með þróim þeirr-
ar æðstu menntastofnunar
landsins, og þá rnn leið með ís-
lenzkum menníngar- og fræðslu
málum á víðtækara grundvelli.
Nýkomin er út í Reykjavík
Árbók fyrir háskólaárið 1953
til 1954, og flytur hún að vanda
margvíslegan fróðleik um starf
háskólans. Skipar þar öndvegi
ræða sú, er þáverandi rektor
háskólans, dr. Alexander Jó-
hannesson prófessor flutti á há-
skólahátíðinni 1. vetrardag, 24.
október 1953. Er ræða rektors,
svo sem vænta mátti, hin at-
hyglisverðasta og tímabærasta.
Hóf hann mál sitt með því að
minnast fayurlega þeirra Áma
Pálssonar prófessors og dr.
SigUrgeirs Sigurðssona biskups,
er báðir komu einnig við sögu
vor Islendinga í Vesturheimi og
stéinsson við hlið sinnar göfugu
koiiu, Sigríðar Lárusdóttur
Blöndal. Á Hvanneyri urðu'
fegurstu verk þessa srdllings
litbrigði eiga engan sinn i til, og úr þessum afskekkta firði
bai'st list hans, hrein, göfug og
Á slíkri nótt er gottað reika jíslenzk, út um landið. — Við
um einn minningaríkastá stað i Hváimeyri og við leiði séra
Siglufjarðar, Hvanneyri. Bjarna em bundnar ótal minn-
Vegur Hvanneyrar er nú stór-
iim minni en áður var. Þá var
hún stór jörð, og bjuggu
ingar. Hér er jörðih vígð og
staðurinn helgur.
í Vornæturdýrð heima á
Hvanneyrarprestar góðu búi. \ llvanneyri skilur maður vel,
Nú er jörðin öll komin undirjkvers vc'gua list séra Bjarna gat
hús og götur. Kirkja var lögð
niður á Hvanneyri og flutt á
annan stað fyrir rúmum 60 ár-
um. Prestssetrið er þó enn á
sínum stað. Á bak við prestset-
urshúsið er gamli kirkjugarð-
urinn, nú gróinn sem tún að
mestu og slétt yfir flest leiði.
1 þessum garði hefur verið
jarðsett í marga raldir, og hér
hvíla kynslóðirnar, sem háðu
erfiðustu bai'áttuna í Siglufirði
og héldu byggðirini við með
seiglu, sem var hreinasta
kraftaverk. Yngsta leiðið í garð-
inum er nú um fimmtán ára
gamalt, og hefur það verið
varðveitt öðrum leiðum betur í
garðinum. Undir því leiði hvilir
sá maður, sem aukið hefur
hróður Siglufjarðar meir en
nokkur annar, tónskáldið og
prestui-inn séra Bjarni Þor-
þróazt svo vel hér við yzta haf.
Hér skilst einnig, hvers vegha
þessai' hendingar fengu sinn
tónaskrúða einmitt hér í Siglu-
firði:
Nú vagga séi- bárur í vestanblæ,
að viði er sóiin gengin.
Og kvöldroðinn leikur um
lönd og sæ,
það logar á tindum þöktum snæ.
Hvanneyri verður ávallt mið-
stöð siglfirzkra minninga.
Og hér læt ég einnig' lokið
þessum siglfirzku hugleiðing-
um, sem vorið vakti með mér.
Skrifað vorið 1953 og flutt
í útvarp á siglfirzkri kvöld-
vöku sama sumar. Birtist
hér lítið eitt breytt.
Kiistján Róbertsson.
eiga ítök í hugum margra landa
þeiira hérna megin hafsins.
Um vöxt háskólans og um ís-
lenzkt námsfólk á æðrj. skólum
innan lands og utan fór rektor
þessum orðum: „Háskólinn er í
örum vexti .... I upphafi há
skólans voru stúdentar .45, en
nú ei- tala inm-itaðra stúdenta
759. Ýmsum kennaraembættum
hefir verið bætt við og nýjum
kemislugreinum, og þó herma
slcýrslur, að við nám erlendis
séu nú samtals yfir 400 íslend
ingar. I þessum hópi eru marg-
ir, sem ekki eru stúdentar og
leggja stund á margskonar
fræðigreinar (alls konar listir,
málaralist, myndhöggvaralist,
hljómiist o. fl.), en stúdentar
munu þó vera, hér heima og er-
lendis, nál. 900—1000. Má af
þessu sjá, hve námfús íslenzk
æska er og hvilíkt ofurkapp
ýmsir foreldrar leggja á að láta
böm sín ná stúdentsprófi og
hefja síðan háskólanám. Á síð-
astliðnu vori luku 211 stúdents-
prófi. við menntaskólann í
Rej'kjavík og á Akureyri og við
Verzlunarskóla íslands."
Samsvarairdi aukimii aðsókn
og nýjum kennslugreinum hefir
háskólinn einnig fært út kví-
amar um nauðsynlegan húsa-
kost, og ætlar nú að hefjast
handá um byggingu náttúru-
gripasafns ríkisins; en um fjár-
mál háskólans og framtíð f jall-
ar rektoi' ítarlega í þessari ræðu
sinni. í lok hennar minnti hann
hina ungu stúdenta síðan kröft-
uglega á ábyrgð þeirra og skyld
ur gagnvart þjóðfélaginu og
eggjaði þá lögeggjan til dáða.
Taldi hami að sjálfsagi og hrein
Ieiki hugans væri framar öllu að
mundsson, heiðursdoktorsnafn-
bót í guðfræði í viðurkenningar-
skyni fyrir framúrskarandi há-
skólakennslu hans í þeirri
fræðigrein í rúman aldai'fjórð-
ung og fyrir vísindastarf hans
á því sviði og önnur margþætt
störf hans og mikilvæg í þágu
kirkju og kristni þjóðarinnar.
Þrír menn unnu til doktors-
nafnbótar á árinu. Guðni Jóns-
son (frá Eyrarbakka) hlaut
doktorsnafnbót í heimspeki fyr-
ir hið mikla og gagnmerka rit
sitt, Bólstaðir og búendur í
Stokkseyrarhreppi, en um það
hef ég áður ritað hér í blaðinu.
Bjarni Jónsson læknir (frá Isa-
firði) hlaut doktorsnafnbót í
læknisfræði fyrir rit á ensku í
þein-i gein. Halldór Halldórs-
son dósent (einng frá ísafirði,
en af austfirzkum ættum, bróð-
ursonur dr. Björns Bjamasonar
frá Viðfirði) hlaut doktors-
nafnbót í heimspeki fyrir rit
sitt, íslenzk orðtök, hið merk-
asta brautryðjendarit í þeim
fræðigfein, og hefi ég í huga að
rita um það síðar hér í blaðinu.
Háskóli íslands hélt hátíðlegt
með mjög virðulegúm hætti
aldarafmæli öndvegisskálds
vors, Steþhans G. Stephansson-
ar, eins og sagt er frá í Ár-
bókinni, og er þar einnig birt
hið prýðilega ávarp, sem Alex-
ander rektor flutti við það tæki-
færi; einnig flutti dr. Stein-
grímur J. Þorsteinsson pró-
fessor ítarlega og fræðimann-
lega ræðu um skáldið, og er hún
prentuð í Skífni 1953 (bls. 18
—36). Skuldum vér íslendingar
í laiidi héi- háskólanum þakkir
fyrir að llafa minnzt svo veg-
lega þessa merkisafmælis hins
miida skálds og landnáms-
manns úr vorum hópi Vest-
inanna.
I
nauðsynlegt til þess að sigrast á
erfiðleikum lifsins, er fram-
undan væru á braut þeirra,
Þá eru í Árbókinni greinar-
gerð um störf háskólaráðs á ár-
inu, skrá yfir kennara háskól-
ans og stúdenta, kennsluskrá og
prófa í hinum ýmsu háskóla-
deildum, skýrsLa um háskóla-
safnið, fjárhagsskýrslur og yfir
lit yfir störf stúdentai'áðs á um-
ræddu tímabili, auk amiars,
sem nánar skal vikið að.
í júníbyrjun sæmdi guðfræði-
Arbókinni er einnig getið
nokkuru bókasýningaf ís-
lenzkra fræða 1911—1954, er
háskólinn. efndi til í tilefni af
10 ára afmæli lýðveldsins og
haldin var í bogasal Þjóðminja-
safnsins 16. til 27. júni. Sýn-
inguna sóttu 900 manns. Náði
hún til þeirra rita einna, sem
íslenzkir menn, innan lands og
utan (að VeSturheimi meðtöld-
um), unnu að á þessu tímabili,
og sýndi það ótvírætt, að þeir
hafa ekki setið auðum höndum,
enda var sýning þessi um allt
hin læi'dómsríkasta. Sýningar-
verandi háskólarektor), for-
maður; dr. Bjöm Sigfússon, há-
skólabókavörður; dr. Einar Ól.
Sveinsson prófessor; Finnur
Sigmundsson, landsbókavörður
og Kristján Eldjárn þjóðminja-
vörður, og má með sannj segja,
að þar er hvert rúm vel skipað.
f gagnorðum formála að bæk-
lingi um sýninguna komst dr.
Alexánder Jóhannesson þannig
að orði, og‘ tala þau ummæli til
íslendinga hvarvetna:
„Rannsóknir íslenzkrar tungu^
íslenzkra bókmennta og is-
lenzkrar sögu eru nátengdar
sjáifstæðisbaráttu þjóðarinnar,
og öllum er ljóst, að meiður ís-
lendinga mun visna og kala f
rót, ef þessar þrjár höfuðgrein-
ar fá eigi að njóta yls og birtu
og aðhiynningar, svo að haim
megi blómgast og dafna á ó*
komnum öldum. Þótt margt
hafi verið unnið á liðnum árum.
í víngarði íslenzkra fræða, bíða:
ótal viðfangsefni framtíðarinn-
ar. ,,Að rækta garð sinn er a'8
rækj a skyldu sína,“ gætí verið
einlcunnarorð hvevrar menn-
ingarþjóðar, og' engum ríður
meir á þessu en fátækri og fá-
mennri þjóð, er hloíið hefur
ættgöfgi í arf og ber ríkart
metnað í brjóstí sínu.“
Það hefur verið venja, aS
Arbókinni héfur löngum orííið
samferða fylgirit eftir einhverrt
háskólakennaraima, og er það
orðið mikið ritsafn og rnerki-
legt að sama skapi. Að þesr-u
sinni er fýlgiritið Some Re-
marks on the Origin of the ,N-
Sound (Noklcrar atliugasemdir
um uppruna N-hljó'ðsins) eftir
dr. Alexander Jóhannessom
Heldur höfundui' hér dfram
rannsóknum sínum um upprunæ
tungumáia, sem þegar hafæ
dregið að sér athygli fræöi-
manna víða um lönd. Færir
haim í ritgerð þessari ný röic
fram fyrir skoðumun sínurn. er
vafalaust munu vekja verðuga
eftirtekt sérfræðinga í þe.ini
greinum út um hinn mennta'ia
heim.
deild háskólans biskupinn yfir j nefndina skipuðu þessii’ menn:
íslandi, herra Ásmund Guð- Dr. Þorkell Jóhannesson (nú-
Bretar hafa hoðio Husscin,
konungi í Jórdaniu, í héim-
sókn í næsta mámiði. 1
Nýlega varð vart við bilutt
í kirkjuorgeli í smáþorpi |
Suffölk í Englandi. Rann-
sókn leiddi í Jjós, að þrast-
arhjón höfðu gert sér hreið-
ur í því .
músik, eftir gamla og nýja tón-
smiði. Stundum leika kennár-
arnir, en oftast eru það nem-
endurnir sjálfir, sem túlka
verkin, stundum einleikur en
venjulega samspil margra
hijóðfæra eða kórsöngur með
hljóðfæraundirleik. Jafnan er
samleikur meðan hádegisverð-
ar er neytt á sunnudögum, og
er þá oftast flutt einhver létt
músik. Á sunnudagskvöldum er
safnast saman til kvöidvöku.
Oft érú þá flutt erindi, og koma
gestir stundum viðs vegar að
til þess að spjalla við nemend-
ur. Stundum koma kunnir iista-
menn og skemmta, en oft leikur
hljómsveit skóMns.
Um miðjan júlímánuð er hér
í skólanum hátíð mikil, sem
stendur i tvo daga. Koma þá
hingað gamlir og nýir nem-
endur, fóreldrar og aðrir vel-
unnarar: skólans. Er þá tjaidað
því, sem bezt er að bjóða, lpik-
list og músik. Eg hefi séð dag-
ski'á nokkurra skóiahátíða und-
anfarin ár. Getur þar m. a. að
líta alkunn stórverk mikilla
meistara, er flutt liafa verið af
kór og hljómsveit skólans, og
er af því auðsætt að með á-
kvörðuninni um að æfa hið
mikla tónverk Haydns að þessu
sinni hefir engin stökkbreyting
oi'ðið. Hér er um að ræða einn
af hinum almennu þáttum
skólaiífsins eins og t. d. hin ár-
legu próf. \
\
Frú Thalia.
Hér er ieiklist mjög í há-
vegum höfð. Til þess að gefa
einhverja hugmynd um að rétti-
lega sé frá greint má geta þess
að Hái-Þór (Thunder Rock)
Thorntong Wilders var ieikinn
hér í hitteðfyrra. Leikritin, sem
voru á skemmtiskrá sumarhá-
tíðarinnar í fyrra eru þessi:
1. Einþáttungur eftir Thorn-
ton Wilder, leikinn á ensku.
2. Einþáttungur franskur,
saminn af nemöndum skólans
og leikinn á frönsku.
3. „Heimskinginn og dauð-
inn“ (Der Tor und der Tod)
eftir Hugo von Hoffmannstal.
4. „Alltaf það sama“ (Sem-
per idem). Þetta leikrit var
samið af nemöndunura. í því
voru söng- og talkórar, studdir
hljómsveit. Var músikin einnig
, samin af nemöndum. Tók flutn-
ingur verksins klukkustund.
Þótti þetta mjög athyglivert.
Þessa dagana er nú verið að æfa
Semper idem á ný og liggja til
i þess' þau rök, að skólinn hefir
verið beðinn að fiytja það í út-
varp, en það er algengt að leik-,
söng- eða hljóðfæraflokkar
skólans skemmti hér útvarps •
hlustendum.
Hér í skólanum sjálfum er
vit&nlega margt gert.til þess.að
glæða leiklistaráhuga nemend-
anna, en auk þess er jafnan
farið í hópferðir til leikhúsa ná-
grennisins, þegar eitthvað er
þar athyglivert á boðstólum.
Einkum þykir gott að koma til
Darmstadt, en þar er leikhús-
menning mjög mikil, og starfar
þar einn ágætasti leikstjóri
Þýzkalands.
Þjóðfélagsskipan.
Stjórnarfarslega séð er skól-
inn hér ríki í ríkinu. Hann er í
rauninni fámenriasta lýðveldið
í Evrópu. Eg veit ekki nákvæm-
lega hvernig forseti þess, nú-
verandi skólastjóri, var valinn,
en liafi hann ekki verið kosinn
hér á sínum tíma, þá myndi
hann nú áreiðanlega endur-
kjörinn mótatkvæðalaust, svo
að réttur hans til embættisins
er óvéfengjanlegur.
Eins og vera ber, þar sem lýð-
ræði ríkir, ganga þingmenn
hið næsta forseta að völdurn og
virðingu. Er þingið hér í tveim.
deildum. Sjálfkjörnir eru til
þeirrar efri, og eiga þar sætl
allir kennarar skóians, en kosiffi
er til neðri deildar. Eru þar að
sumra dómi færri útvaldir ert
kallaðir, eins og gengur, eink-
um vegna þess að fyrir nokkru
var horfið til þess ráðs að
fækka þingmönnum deildarinn-
ár, og hefir það síðan þótt hinn;
mesti vegsauki og keppikefli aði
komast á þing, og er hér því
bárátta hörð fyrir kosningar,
og vandlega fylgst með því á
leiðarþingunum, — bekkja-i
fundunum — að örugglega séí
haldið á málstað kjósendanna.
Mun eg nú skýra nánar frá
þjóðarsamkundu þessari: s;
Á þingfundi.
Lög um kosningar til neðri
deildar, sem hér nefnist skól;\-
Framh. á ,9, síðn j