Vísir - 27.08.1955, Blaðsíða 4

vlsm
Laugardaginn 27. ágúst 1955.
1
WILLIAM P. KER.
ÆIdamtinnintj letit'il&hss-
wsMossímss utj
'j Saw life steadiílý, and
( saw it whole.
Fátt er öllu ómannlegra en
nð gleyma vinnrn sínuni þegar
jþeir eru horfnir sjónum — lanna
það orðtak, að gleymdur sé
genginn. þetta hefur of oft hent
okkur ísiendinga, því er miður.
íþjóðin hefur verið gleymin á þá
'imenn, er hún átti mest að þakka
'«ða mestum ljóma vörþuðu á
hamt. Eg skal iaka riærtœkt
flæmi. það eru ekki margar vik-
uir síðan porvoldur Thoroddsen
átti aldarafmæli. En ósköp har
iítið á því, að við héldurn ríppi
’ininningu þessa afreksrnanns.
Jú, f\Trir siða sakir vár eittlivað
sagt í útvarpi, en rit Jians, ó-
irietanlegar menntallndir, ináttu
Tmlda áfram að vera falin.
Lengi hefur sú sþdrning verið
—• með nokkrum kvíða — ofar-
lega í liuga rriínum, hvort ís-
lenzk menntamannastétt mundi
'nú ekki ’alveg glevma vini þor-
■ valds og jafnaldra, sem aldar-
afmæli á næstkomandi þiTðjii-
dag (30. ágúst) — gieyma
W. P. Ker. Nú erum við
rirn það leyti að fá svar við
spuiTiingunni. — En aldrei
gleýmdi haim nókkrum rini,
lífs eða Tíðnum, og áldrei
gleymdi hann íslandi. Harin
rriundi vini sína með höfðinu
(og- fá höfuð voru slík), en um
fram allt rnundi hann þá rneð
hjiirianu. „IIis friehdships were
passi.ons“, sagði Ethel Mayrie
' tim Ryron. Enginn sá, e.r Ker
þekkti, mundi hika við að héim-
færa þau orð upp á hann. En
undarlegt var það um þenna
rnann, sem liafði svo óvenjulega
haukfrána sálarsjón, að irann
var Jiiindur á vankanta og ófuii-
komleika viriá sinna. Augn-
léeknar segja, að þar sem sjálf
sjóntaugin iternur inn i augað,
sé á því „dauður" biettur, alveg
hlindur. það hiýtur að iiafa
verið slíkur dauður lriettur á
sálaraugum liins skyggna
manns, er vissi að viriúni hans..
Og væru þessir vinir hnns fjar-
staddir, var það hentast fyrir
okkur að þegja um það, að við
sæjum vankanta — sem við að
isitan tlsvititts\
sjálfsögðu gerðmn. Flest erunr
við 'sjórigóð á flísina.
En þó að bkkur skyldi lienda
sú hneisa að gleýma, þá vérða
það aðrir, sem muna. þeir ffiuna
hann háskólárnir, sérri hann
vann fyrir. Luri’dúhaliáskóli
hefur lengi haft undirbúning til
þess að minriast aldarafmælis-
ins, og víðar vei-ður það gert.
Af nörrMrum þjóðtim hofum
við íslendngar mest að þakfea,
en Jiinar líka mikið: Damnörk,
Færeyjar, Nöregur og Svíþjóð.
Öil þessi lönd elskaði hann og
vann þeim öllum. Enn skipa
ekkj þjóðtungur þeirra og bók-
menntir þann sess í enskum og
skozkum háskólúm, sem hánn
hugði þeim, en sifellt þökar þó
næi því marki. Og það er fýrir
þá kappsamlegu báráttu sem
hann, méð nokkrum vinum sín-
um, hóf árið 1917. Glöggt man
eg enn, eftir 38 ár, hriðina sem
gerð var í London allan maí-
mánuð það ár, þegar vérið var
að koma á fót norrænudeildinni
(Department of Scandinavian
Studies) við Lundúnaháskóla
—■ man Ker í ræðustólnum í
Universitý College, þar sem Sir
Edmund Gosse var fyrsti ræðu-
maðuiinn. Aldrei var líer hávær
í ræðustól. Aðiir báru líka óð-
ara á; en í einskis ræðumanns
oiðum var meiri þungi en hans.
Undirstöðu þeirrar byggingar,
sem þá var hafið að reisa, var
hann fyrir löngu búinn að
leggja. með íslenzkukennslu
sinni — þessi lærisveinn Guð-
brands Vigfússonar, sem dáði
meistara sinn, eins og þéir gerðu
fleiri.
það veit eg, að ef Iíer mætti
nú sjá hvað á hefur unnizt um
nám norrænna tungna og bólc-
menrita á Englandi og Skot-
ljyidi, mundi hinn drengilegi
stuðningur Dana, Norðmanna
og Svía við hugsjón lians gleðja
hann innilega; um liitt vil-e'g
engum getum leiða, hvað hon-
um kynni að finnast urn ökkar
þátt. Hann hefur, eins og við
vitum, verið hartnær enginn.
Flestir þeir brezkir háskölar,
sem íslenzku kenna, eru án ís-
lenzkra bókasafna. Skilja vænt-
anlega allir livilik fjarstæða
slíkt er. Alþingi liefur að vonurii
ekki gert neitt til þess að ráða
bót ú þessu, því „ménntamenn-
imir“ hafa ekki beðið um stuðn-
ing þess. þeir leiía hyergi stuðn-
ings —• ekki svo mikið sem að
frá þeim sjáist greinarstúfur í
blaði til þess að biðjá .um bæk-
ur, og mundi þó. margur fús-
lega láta 'bólc og bók. þjöðar-
Táiðtogi eimv liefiu' koririð frarn í
ú’tvarpi og vítt þá ósvinnu, að
íslenzk bókásöfn hafa yerið seld
eiTendum líáskólum. En hatn-
ándi manni er l>ezt að lifa. Nú
mun liann ekki með öllú frá-
hverfur því, að sei.ia sifl eigið
safn til útlarida —- ef goft verð
fengist. Én þar er eg xvú lirædd-
ur um að Hfflfuriniv standi í
kúnni. Varla mun sá háskóli, er
nú li'afi fé aflögum tii verulegra
kaúpa á íslenzkum bókunv. því
er 'sem cr. það er ekki nízlia og
ekki 'óvirðing á tungu okkar
eða bóknvenntum, seiii bólcfæð
þeirra veldur. þ;ið er getuleysið
eitt. Bökásöfri síiv létu þeir Bogi
Melsteð og Kristján Kristjáns-
son fyrir Íítið (exv til þe'irrá
lilaut hnutunni að vera kastað).
það mátti nálega heita að Bogi
gæfi sitt nvikla og nverkilega
safn. Og eg heid að aldroi fitni
neinn á því, að selja ísleiizkt
bókásafn til útíarida. Ef við
viljum éfla islerizkunámið er-
leridis, vérðurii við, eins og lvver
örimir Smáþjóð, að færa fórriir.
Satt að segja gera stórþjóðimar
hið sanva.
það væri misskitninggur að
ætla þetta útúrdúr, þegar rætt
er urn W. P Ker. En ef lionúm
kynni að .þykja við hafa verið
slakir þama, er það annað, sem
glatt mundi hafa hann, en það
er vaknandi (og þó of litið
vaknandi) álvugi fyrir að gofa
hér út fornritin sömasamlega.
Hvað hounm mundi hafa þótt
vænt um Fornritafélagið og
starf þess. Eg miivnist þess, hve
þakklátur hann var Sigurði
Nordal fyrir útgáfu hans af
Orkneyingasögu. Hann kunni að
metá vel unriið verk. En hvað
ætíi að Ivaxvn lieföi um það sagt,
að lveimflutningur ísleivzkra
handrita er hafður hér að fífl-
skaparmálum, t.d. reynt að gera
hugmyndina (hugsjönina vildi
eg sagt liafa) hlægilega með því
að stinga upþ á áð fara rheð
handritin austur i Skálholt, ■—
(Fyndriari iriénri iriundu segja
líþp á Baulu, því þar,'eru liand-
rit fyrir.)
W. P. Ker korri sex sinnum
liingað tíl iands, síöast 1913, og
haivn hafði kynni af flestum
þeinv mönnum, er í kringum
aldanvótin settu svip á íslenzkt
-menntalíf og bóknvenntinvar,
bæði hér heimá og í Kaup-
mamvalvöfiv, allt. frá Matthíasi
Jochumssyni og niður eftir. Við
fi'áfal! Matthíasar gekkst lvaivii
fyrir sorgarathöfn í Lundúna-
luiskóla. Kvæði Matthíasar um
Shakespeáre, • það cr fara átti í
liið mikla minningai'rit, Book o:I
Homage, 1916, lenti á sjávar-
liotni og konvst því ekki í bók-
ina, og inegum við lengi hamva
það slys. Eftir að liöfundurinn
liafði sent það á ný, þýddu þeir
það með niikilli prýði Sir Israel
Gollancz og Dr Jón Stefánsson.
Með þeirri þýðingu liirtist það
í The Times Literary Supple-
ment 14. sept. þá um haustið..
Nokkru síðar koni eg 1 i 1 Kers
og bað Jvaivn mig þá að lesa
fyrir sig upphátt íslenzka text-
ann. Fjarri fér því, að eg væri ,
noklcru sinni 'siiiliingur á
kvæðáléstur,' en hváð eftir ánii-
að varð eg að 'lesa kvæðið. K'er
ljðmaði áf árite'gju ýfir örðkyngi
skáidsins. Stúridum éndui'tök
hami þá það, sem lvonunv þötti
aili'ásftjállast lvjá Matthiasi.
Nokki'u síðar gaf Ciai'eridoi;
Pi'ess vit- frunitetxa og þýðingu
með viðhöfn, sanvstætt. minnirig-
ai’í'itiivu. þegar eg gcrðist bók-
Sali, tókst mér að séíja af þeirri
útgáfu eitt — eitt -- eintak Ú
éina krónu og iuttngu aurá.
þarna 'sjáið þið íivert hiát ís-
leridingar lögðu þá á verk TiÖf-
riðskálds sins. Eh þó að nvargt
sé með ágæturn í minningár-
ritinu riiikia, þar sem andlégir
leiðtogar nvargra þjóða lögðii
saman, er þar ekkert það, ér
þoli samanhurð við kvæði
áttræða skáldsins ísienzka.
N'onlaust. væri það, að ætla aS
telja upp í grein þessari rit Iters,
þó að aðrir skrifuðu meira. Til
er tæmandi skrá yfir þau og
mun hana að fi-nna í bókasöfn-
um hér. Tvö eru rit lvans fræg-
ust: Epic and Homance og Th«
Ðaxk Ages, Um hina fy.nl sagði
Desmond McCarthy (í New
Statesman 4. des. 1921) að liúri
væri „one of the rivost delightful
and soiid hoolcs ot' Itistorical
criticism ever written1' (tiarin
var þar að ræða um það, er Ker
ségir um islenzkar fórivbok-
rive.nntir). Unv þctta skiist mér
að sámmála séu altir þeir, er
bezt kunna um að dæma.
Margir rnenn, sumir þeirrá
frálvæi'ir að ritsnilld, lvafa gert
tilraunir til að lýsa þéssum á-
gæta manni. En hver með öðr-
unv lvafa }>eir fundið að liiut-
Framh. á 9. síðu
uppi, renndi sér á bakið og
glefsaði fiskinn um leið.
Eg var hræddur við þetta ó-
Léti, en Bill virtist standa á
sama um hann.
Við drógum upp lóðina til
skiptist; það var erfitt verk. En
þennan dag var líka sérstak-
lega góð veiði. Flatbytnan onk-
. ar var bráðlega fullhlaðin — of-
. Maðin, meira að segja, ef
. skeytt hefði verið um fullt ör-
yggi-
„Svona góð fiskveiði er
hreint ekki slorleg atvinna,
- góði,“ sagði Bilí. „Meira að
segja betri en prédikanir!“
' Hann hló. Hann vissi að eg,
prestssonurinn, leit heldur nið-
•ur á fiskimannsstarfið sem at-
vinnu, og að eg vonaðist til að
.geta boðið Sally eitthvað betra.
„— Hvað — ertu að roðna,
3Davi!“ hélt hann áfram glott-
sndi.
„Æ, hsettu þessu,“ svaraði eg'
í styttingi.
„Hétt á eftir kom „Elisabeth
Dunbar“ til okkar og lagði upp
í. Við rérum að skipinu. Á me'ð-
an háseti um borð hélt í bátinn,
köstuðum við fiskinum með
göfflum yfir lágan borðstokk-
inn og inn á þilfarið. Margir
fiskanna voru svo þurtgir, að
víð unglingarnir áttum fullt í
fangi með að valda þeim á
gaffalenda.
Þegar við vorum búnii’ að
tæma bátinn, klifruðum við
upp á þilfar skonnortunnar,
drögum flatbytnuna upp.
hreinsúðnm hana og settum á
sinn stað, og flýttum okkur svo
í matinn. Eftir matarhléið vár
lóðin beitt á ný og við fórum
aftur af stað í síðdegistúrinn.
Úndir kvöld, þegar síðdegis-
.veiðin hafði verið innbyrt, voru
álíar fiskistíurnar á þilfarinu
sneisafullar, svo að út af fióði.
Að mati skipstjórans var dags-
veiðin um fimmtíu þúsund ensk
pund. Þetta hafði verið góður
veiðidagur.
Skipið okkar var undursam-
lega heppið í þessari ferð. Oft
var mokfiski og það hét lé-
legur dagur, þegar við vorum
ekki með þrjátiu þúsund pund
á þilfari að kveldi. Skipstjórinn
okkar var hreinn töframaður;
þegar fiskurinn hætti að „vera
við“ á einlvverjum stað, flutti
hann skipið á annan. Hann
virtist aldrei vera í vafa um
hvar við ættum að renna næst.
Hann setti háseta í stafninn og
lét hann mæla dýpið og kanna
botninn, og sv okallaði hann allt
í einu: „Setjið bátana út“ og
það brást ekki, að alltaf var
fiskur fyrir.
Álltaf vakriað'i * feú' tilfirinirig
hjá mér, þegar við fórum í bát-
inn okkar, að ef til vill sæi eg
skip ökkar aldrei aftur. Þokan
kom oft svo skyndilega og var
|svo dimm! Það var svo mikið
|undir skipstjórriara okkar
úiomið, — glöggskyggni hans
og reynslu, að finna okkur
1 aftur. Skipsklukkan hringdi í
sífellu þegar þoka var á, en
þetta var svo veikur hljómur,
’missterkur og undarlegur, að
1 stundum vórum við í vafa um
hvort það væri klukkan eða
eitthvert annað hljóð. Auk þess
var hættan a£ rekísnum eða
ásiglingu annarra skipa.
En bankafiskimaðurinn v'erð-
ur að taka þessá áhættu, og
þegar vel fiskast, gleymast all-
ar hættur. Eins og éinhver hefir
sagt: Maður getur ekki verið
dauðhráeddur 1 sex klukkutíma
að
vera
að hugsa um það. Og auk þess
'skapar umgengni við hættuna
J að vissu leyti lítilsvirðingu
fyrir henni.
Það var glaðasólslcin, þegar
við fórum frá skonnortunni óg
staðurinn, þar sem „Meyjan“
var, sást greinilega. Skipstjór-
inn benti okkur á staðinn og
varaði okkur við að koma
nærri henni.
Hamingj an vár nieð okkur.
Áður en .síðdegistíminn var
hálfnaður, var flatbytnan okk-
ar orðin slétt-full, og ennþá
var fiskur á lóðinni.
„Hvað ætlar þú að gera við
hlutinn þinn,“ spurði Bill.
„Þú lætur hann líklega í bank-
ann?“ Hann átti við það, sem
mér áskotnaðíst fyrir alia ferð-
ina.
„Auðvitað!“ svaraði eg.
„A^riMlað , — áuðvitáð!*6.
’ samsirimi-iháHri. iii^áð geri eg'.