Vísir - 04.11.1955, Blaðsíða 4

'tt
VÍSIR
Föstudaginn 4. nóvember 1955.
Oftlega er samvinna milli
iVýra furðulega svipuð sam-
yinnu mannanna. Sýinir hún
oft fyrirhyggju, en einnig hug-
jnyndaflutning á einhverskon-
ar máli eða skynjun, sem er
utan við venjuleg skynfæri.
Jafnvel skriðdýr, sem hafa ó-
iullkominn heila, virðast faer
um að starfa saman af fyrir-.
kyggju. Sannfærðist höfundur
um þetta einu sínni í Vestur-
Indíum, er hann athugaði tvær
eðlur. Á trjákubb úti fyrir
glugga höfundar hafði fallið
ofurlítið af niðursoðinni, sætri
mjólk og leituðu flðrildi í sæt-
indin. Ekki leið á löngu áður
en eðla tók sér stöðu rétt neðan
við brún kubbsins. Jafnskjótt
og eitthvert fiðrildi settist og
tók að gæða sér á sætindunum,
bjóst eðlan af mikilli kostgæfni
til veiða. Þegar hún var komin
uógu nálægt snaraðist hun að
bráðinni, en fiðrildið varð fyrra
“iil og flaug upp.
Aflað liðveizlu.
Þetta endurtók sig fjórum
sinnum. Þá hvarf eðlan frá
kubbnum hljóp eftir steinvegg
rétt hjá og svipaðist um á báða
bága þangað til hún fyrirhitti
sinn líka. Þá lyfti hún höfði,
blés út gulan poka á hálsi sin-
um, kinkaði kolli nokkrum
sinnum og hneigði sig. Að því
loknu sneri hún aftur og fór í
veiðistöðina. Hin eðlan elti og
tók sér stöðu hinum megin á
kubbnum.
-Nú hófust samtaka hernaðar-
aðgerðír gegn fiðrildunum. Að-
komueðlan skreiddist að brún
.kubbsins i'étt fyrir neðan bráð-
ina. Fyrri eðlan fór að eins og
áður, nálgaðist og hóf svo
snöggt áhlaup. Friðrildið gerði
sem fyrr, flögraði undan árás-
inni en flaug þá beint í ginið á
aðkomueðlunni. Þannig störf-
uðu eðlurnar saman hvað eftir
annað með mestu heppni, þang-
að til sætindin voru uppþornuð
og fiðrildin hættu að koma.
•Árás á beltisdýr.
Einu sinni í’akst eg á stóran
bóp af „coatium“. Þeir eru svip-
aðir þvottabjörnum og með
‘iangt trýni, eru algengir í frum-
skógum Suður-Ameríku. Þeir
voru að leita að skordýrum eða
.- stærri bráð.
Stórt karldýr rakst þá á belt-
isdýi’agreni. Hann þefaði af op-
inu.Vhopaði frá því í snatri og
3eit 'i kringum sig í mesta æs-
ingi. Brátt rakst hann á annað
•«p. Þessi litlu dýr hafa alltaf
tvö op á grenjum sínum. í stað
þess að fara inn þaut hann rýt-
og taldi eg vist að allmikillar
sjóveiki myndi gæta í lestun-
um. Sjálfur kveið eg engu enda
.hefi eg aldrei orðið sjóveikur á
ævinni.
Þegar eg kom út á þilfarið:
var þar fyrir maður, sem eg
var að xxokkru kunnugru. Sá
hét Árni Vilhjálmssorí. Ekki
vissi eg um.ætt ihans eða heim-
ili, en óljósan grun hafði eg
nm að hann myndi einhvers
staðar vera ættaður af Suður-
nésjum. Hann var sjómaður að
atvinnu, oftast formaður á bát-
um, en þetta vor var hann ó-
ráðinn. Árni var stór maður
vexti, hár og þrekinn og fríður
sýnum. Prúðmenni var hann
svo áf bar, greindur vel og.list-
rænix, meðal annars var hann
Svan T. Sanderson;
Ivan T. Sanderson er Skoti
á fertugs aldri. Hann er
dýrafræðingur og hefir farið
til allra meginlanda nema
Ástalíu, til að athuga þar
dýralíf. Hann hefir skrlfað
margar skemmtilegar bækur
um rannsóknir sínar á lífi
villtra dýra.
Samstarí
ra.
Eyru manna nema ekki mál dýra,
en áhrifaríkt er það samt.
andi og ý.lfrandi í áttina til sem stóð dálítið sér. Hann
flokks síns. Brátt kom hann
afturmeð tvo af félögúm sínum.
Sá sem uppgötvað hafði grenið,
setti nú félaga sína á vörð,
hvorn við sitt opið. Síðan skreið
hann sjálfur inn í grenið.
Eftir nokki'ar mínútur varð
gífurlegt uppnám og hávaði
inni í greninu og beltisdýr
braust út úr fyrra opinu. En
vörðurinn hremmdi þegar hið
æðisgengna dýr. Vöi'ðurinn
andspænis skaust þá inn 1 opið
sín megin.
■Þegar hér var komið málum
lokuðum við báðum opunum
bragðaði á ávexti þar, sem virt-
ist vera eins og hann átti að
vera, því hann hoppaði upp og
niður jafnt og þétt í miklum
æsingi. En hinir voru komnir
nokkuð á burt og heyrðu ekki
til hans.
Ekki var þó litla greyið svo
eigingjarnt að setjast þarna að
krásunum einn, nei, hann elti
hina og kom brátt aftur með
vin með sér. Sá api var stærri
en hinn og hann bragðaði líka
á ávöxtunum. Hann blaðraði
líka ósköpin öll og af mestu
kæti og hvarf aftur til flokksins.
urinn með miklum látum og
var nú sezt að veizlunni. Við
og grófum upp grenið. Þar Skömmu síðar kom allur hóp-
fundum við „eoatiania“ tvo,
beltisdýrsmóðurina og leifar af
nokkrum ungum hennar. Hefð-
uin við ekki .gripið hér í taum-
ana hefðu þessir þrír „eoatiar',
með lævislegri samvinnu, getað
veitt alla fjölskylduna.
Þegar eg hafði fengið sann-
anir fyrir samstarfi villtra dýra
fór eg að taka betur eftir og sá
bátt að þar var ekki undan-
tekning að dýrin viðhefði þess-
ar aðferðir.
bolinn. Ráku þau trýnin ofan
í leðjuna og bisuðu; við bolinn
þangað til hann valt úr skorð-
um. Var þá heldur en ekki
hrifsað til sín. Þarna undir voru
stórvaxnir safamiklir sniglar,
sem svínin höíðu náð með sam-
eiginlegu átaki.
Faðir minn bjó á jörð, sem
hann átti í Austur-Afríku og
sagði mér oft frá aðferðum
ljónanna á veiðum. Um sólar-
lag felur kvenljónið sig ein-
hversstaðar við troðningana frá
vatnsauga, þar sem dýr • svala
þorsta sínum. Karlljónið fer
langan krók og nálgast vatns-
augað hinum megin frá og þar
rekur það upp sitt hræðilega
öskur, svo allt nötrar við. Dýr-
in, sem eru að drekka við vatns-
augað, flýta sér að drekka
nægju sina og flýja síðan, sem
mest þau mega ofan troðning
ana — frá öskrinu — en lenda
þá beint í gininu á kvenljóninu.
Þá hættir karlinn að öskra, en
flýtir sér í máltíðina hinum
megin.
Það er þó ekki hungrið ein-
göngu, sem kemur af stað sam-
vinnu milli dýra. Aðrar hvatir
geta kómið til — t. d. með-
aumkun eða samúð. Náttúru-
fræðingar hafa sagt frá þvö er
tveir fílar studdu særðan fíl úr
fílahjörðinni milli sín, til þess
að hjálpa honum að komast
undan veiðimanninum.
Fílar veita hjálp.
Maður einn, sem eytt hafði
hálfri ævi sinni í frumskógun-
um í Bengal, sagði mér einu
sinni frá merkilegu atriði, sem
hann hafði sjálfur séð.- Veiðiför
var nýafstaðin ög hafði heppni
fylgt. Kvenkýr fullvaxin hafði
Öpum sagt til matar.
Við höfðum bækistöð á fljóts-
bakka í Suður-Ámeríku og á
trjáhum yfir höfði okkar virtist
vera „þjóðbraut' fyrir apa.
Litlir grænir íkprna-apar fóru
hjá í flokkum með nokkurra
daga millibili. Þeir eru stöðugt
að leita sér áð þroskúðum á-
vöxtum.
Dag nokkurn sá eg að einn
apinn fór afleiðis og yfir í tré,
sönghneigður í bezta lagi og
hafði fagra tenórrödd. Hann var
nokkuð hneigður til víns, en fór
vel með -það og sá að jafnaði
ekki á honum nokkra breyt-
ingu nema hvað hann varð kát-
ari.
Við tókum tal saman. Spurði
Árni mig hvert ferðinni væri
heitið og sagði eg honum það.
Hann vildi líka fá að vita í
hvorri lestinni eg væri, en eg
sagði honum einnig hið sanna
í þeim efnum og að eg hefði
fengið húsaskjól hjá 2. vél-
stjóra.
„Þar varstu heppinn," sagði
Árni. „því það verður ó-
skemmtilegt að vera niðri í lest
þegar fólkið fer -að selja upp.“
Eg sá að vin. var. í Árixft,- enda
, ... ,veiðst og stálpaður kálfur með
litum svo a að storx apmn væri v ■ .
. .......\ henm. Kalfurmn var ekki
bundinn en fékk að leika laus-
um hala í girðingu, þar sem
móðirin var traustlega fjöti'uð
við staur á útbyggingu. Um
nóttina rauf kálfurinn girðing-
una og hvarf.
foringi, sem vildi sjálfur reyna
hvernig ávöxturinn væri áður
en hann legði svo fyrir að
hinir skyldu koma og gæða sér
á honum.
Sameiginlegt átak.
í Vestur-Afríku er til ein-
kennileg skepna með fjaðra-
skúfa á eyrunum, og kallast
Rauðár-svín. Einu sinni bar
það við, að við sáum foringja
fyrir svona svínahjörð nálgast
stói'an trjábol, sem lá þar í
feni. Svínið þefaði undir trjá-
bolinh, brokkaði svo yfir að
hinni hliðinni á bolnum og þef-
aði undir hann þeim megin.
Auðsætt var að eitthvert lost-
huga viðleitni. Vefarafuglinn í
Afríku er gott dæmi um það.
Þetta eru litlir spörfuglar, sem
gei'a sér löng, hangandi hreiður
og festa þau á greinarnar á há-
um frumskógatrjám.
Þegar fuglar vefa.
Þegar vefarafuglarnir gera
hi'eiður sín, vinna þeir saman
tveir og tveir. Sækja þeir fyrst
langar jurtatrefjar og hengja
þær á einhvera grein. Þegar
nógu margar trefjar eru komn-
ar taka þeir að binda saman
endana með miklum hagleik og
bregða þeim í lykkjur, einna
líkast því, sem könur gera er
þær prjóna. Þarna verður þá
hangandi voð, sem smám saman
fær bjöllulag og þegar svo er
komið er þörf á nákvæmri sam-
vinnu.
Annar fuglinn er þá að starfi
inni í bjöllunni en hinn utan á
henni og þeir bregða jurtaþráð-
unum út og inn og rétta hver
öðrum með goggnum. Stundum
! víll einhver fuglinn breyta eitt-
hvað til, þrífur þá jurtaþráð á
i burt, þar sem verið var að nota
(hann og fer með hann á annan
stað, þar sem hann tekur að
bregða honum inn.
Svona vinna þeir dögum sam-
an, bregða og vefa þangað til
þetta er orðið að löngum holum
sokk. Endinn á sokknum víkk-
ar og er eins og hnúður í lag-
inu, með hringlaga opi í botn-
inum og þar er hálfpallur, sem
hreiðx'ið hvílir á. Er þetta hin
slyngasta furðusmíð.
Spor höggvln
í troðningum.
Enskur náttúrufræðingur,
Cherry Kearton að nafni, hafð-
ist í heiTt ár við á eyju í Ind-
landshafi sunnarlega, þar sem
voru varplönd mbrgæsa. Segir
hann frá furðulegu atviki.
Á hverjum moi'gni fóru mör-
gæsirnar í halarófu ofan að
sjónum til þess að fá sér sund-
sprett og gengu þá jafnan eftir
Tveirn nóttum síðar váknaði troðningi,' sem þær höfðu Sjálf-
fólkið í húsinu við hark mikið
úti fyrir ög þegar kömið var á
vettvang sást til fílkýrinnar er
var á hlaupum í áttina til skóg-
ar og fylgdu henni tveir stórir
karlfílaj', sinn hyoru megin, en
kálfurinn elti — var. hann að
minnsta kosti á stærð við kálf-
inn, sem strokið 'hafði. 'Við
! rannsókn kom í Ijós, að hinir
steíku hlekkir, sem kvenfíllinn
var heftur með á afturfótum,
æti var þai'na undir og hann höfðu verið snúnir í sundur.
kallaði þá hjörðina til sín. Margt af því, sem dýr vinna
Svínin skipuðu sér þá í röð saman, er mikið þolinmæði-
samhliða öðrurn megin við ti'já-! vei-k og útheitir stöðuga sam-
var hann með Vel hálfa flösku 1
af brennivíni og bauð mér að
súpa á. Þá eg það.
Segir ekki af ferð okkar ann-
að en það, að morguninn eftir
að við fórum frá Reykjavík
komum við til Vestmannaeyja
og enn var tekið fólk þar. Eftir
nokkra viðstöðu í Eyjum var
haldið áfrarn austur með landi
til Austfjarða. Þar var hver
höfn þrædd til þess að setja
fóllc á land.
Um Árna er það að segja, að
mér fannst hann undarlegur
á leiðinni. Samt söng hann mik-
ið eins og hann átti vanda til,
enda mikið sungið á skipinu.
Það sem vakti sérst-aka athygli
mína var það, að þegar Árni;
var ekki að syngja eða þá að
tala við fólk, var hann síraul-
andi fyrir munni sér sömu
hendingarnar og sama lagið, en
henaingarnar voru úr uppháfi
sálnxs eftir Einar pi-est Jóns-
son í Fellsmúla og hljóða þann-
ig:
,,Mín lífstíð er á íloygiferð
eg flýti rríér til grafar.“
Eg heyrði Árna aldrei fara
með meir en þessar tvær hend-
ingar, en þær raulaði hann í sí-
fellu.
Svo vai' það dag nokkurn
meðan skipið var statt á Aust
fjörðum, að eg kom út úr klefa
mínum, en út úr Honum Var
gengið aftan á yfjrþygging-
upni, alveg við afturlestifta.
*..1:: :j :n; ': > ö
ar gert. Stundum lágu troðn-
ingárnir eftir gi’óðui'laUsum
svæðum, sem urðu mjög sleip
þegar rigndi og gátu þá mör-
gæsirnar ómögulega gengið
uppréttar á slíkum stöðum. Fór
þá til stór flokkur mörgæsa,
sem hakkaði í jörðina og gerði
þar hvássar rásir svo áð braut-
in varð eins og steikarrist eða
þ.vottábretti. Svona gátu þær
sti'itað tímunum saman þar til
er komin var gárótt braut er
þúsundir mörgæsa gátu gengið
eftir án þess að missa fótanna.
Blíðskaþarvéður var úti, en
fáir á fei’ii. Mér varð liíið fi'ám-
eftir þilfarinu og sá þá hvar
Árni lá út á lunninguna stjórn-
borðsmegin. En það undarlega
skeði að mér sýndust Áftxiarnir
vei'a tveir, báðir nákvæmlega
eins og sá eg ekki b'etur en áð
hvor um sig myndi vera Árni.
Eg horfði á þá ofurlitlá stúnd,
líklega sem næst einni mínútu
og undraðist það hve mennirnir
voru líkir. Brá eg heftdinni fyr-
ir augun til þess að sjá betur
og til þess að vita hvort mér
gæti missýnst. En allt kom
fyrir ekki, sama hvernig eg
hvessti sjónir á hiennina -í- eg
gat ekki betur séð en að menn-
irnir væru tveir.
\ Niðurl. j
!,: d ' ' Mcl-t. 'íö