Vísir - 28.12.1955, Síða 9

MiSvikudagirm 26. des«rkber 1933.
yísia
9
Höndlun æðra lífs.
Guðmundur Daniekson:
BUndingsleikur. Skáld-
saga. Helgafell 19S5.
Frá því að Guðmundur Dau-
íelsson kom fyfst frarn á sjón-
arsviðið sem skáldsagnáhöf-
undur, hefur mér búið í grun,
að frá honum mundi fyrr eða
síðar koma mikið og heiisteypt
skáldverk. Máttur og litauðgi
máis og stils, hin skarpa,
stundum allt að því ófreska
skyggni hana á mannlegt sálar-
Jíf, hin furðulega næma skynj-
un á öllu tilbrigði riáttúrunnar
og hin oft og tíðum örlög-
jþrungna ólga i atburðarás sagna
hans — allt þetta hefur sýnt ó-
venjulega hæfileika til skáld-
skaparlegra afreka. Fram að
þessu er sem þeir hafi ekki get-
að að full saméinast til sám-
i'æmdra heildarátaka, fen hin
síðustu árin hefur hann þó
færzt nær og nær því, að slíkt
mætti verða. í Mannspilin og
ásinn fer einn kafli, sem næstum
er sjálfstæður, aðaáanlégur
skáldskapur, persónurnar, er
•þar koma fram, svo eðlilegar og
mehnskar sem framast' verður
á kosið, en yfir þeim. seiðmögn-
■ uð, harmræn örlagadul. í Fjall-
skugganum er sviphrein saga
og yfir henni reisn, en þar er sem
skorti eihhverja fyllingu skapa-
þuriga og útsýnar. Musteri ótt-
ast er gætt táknrænu áhrifa-
magni langt út yfir gerð, örlög
og vettvang þeirra persóna, sem
þar koma fram á sjónarsviðið,
en þai' gætir þó í veigamiklum
ivafla brötalama á stíl.
í hínni nýju skáldsögu Guð-
muhdar hhíga allir kostir hans
sem rithöfundar í einn farveg.
Málið er fagurt og þróttmikið,
stíllinn breytilegur eftir efni,
glæsilega lit- og myndríkur, fen
þó hvergi um of, heldur í fyllsta
. samræmi við tilgang höfundar
■og heildina. Lýsingarnar á um-
hverfínu skera sig ekki úr eins
«g stundum áður í sögum Guð-
anundar, en falla að liugblæ
persónanna og rás atburðanna
eins og vel gerð og sjálfsögð
umgerð. Ura atburðalýsingarnar
er sama máli að gegna. Þær
niynda samfellda heild, þar
seni eitt svarar til annars. IIöí-
undurinn lýsir morðinu mjög
lauslega. Það er ekki þunga-
miðja sögunnar, og þess vegna
jnátti ekki lýsa því þannig, að
það drægi að sér athygli les-
andans nema að mjög takmörk-
uðu Ieyti. Og persónurnar, sem
allar eru dregnar svo skýrum
dráttum, að lesandinn þekkir
þær eins og hann hafi kynnzt
þeim sjálfur á hinni örlagarílvu
nóttu, sem er tímásvið sogunn-
ar, eiga hver sinn afmarkaða
reit á taflborðí atburðarásar-
iíinar og hiíta þeim leikreglum,
sem þar henta.
Þegar litið er á persónurnar
hverja fyrir sig, er vandséð,
hverri. þeirra sé lýst af rnestri
iþrótt. Veigamest eru þau. Birna
og Jón blindi, af því að þau
verða að vera það, en eg er í
vafa um, hvort höfundurinn
sýnir meiri íþrótt um persónu-
sköpun í lýsingunni á þeirn en
til dæmis á séra Oddi, svo stutl
sem kynning okkar er af ho.num
eða konu hreppstjórans —-
■ jafnvél Björgvín, jámsmiðhum,
sem meira er' umtalaður en
hvað hann kemur beinlínis við
sögu.
En hver er svo líftaug sög-
unnar, hver sú útsýn, sem hún
veitir út yfir þennan tiltölulega
íárnenna og nöturlega hóp í
sunnlenzku sjávarþorpi?
Því er það yfirleitt sameigin-
legt, þessu fólki, að það á sér
ekkert sem gefi lífi þess gildi
eða glit. En lifsfyllingu þráir
það. Þar sem svo er ástatt, ger-
ast þeir eldri kaldir og tómlát-
ir, eí þeir eignast ekki eitthvert
skurðgoð — eins og kona hrepp-
stjórans — eða þeir verða bitrir
°g leggja rækt við tilhneigingu
sína til kvalalosta. En beir ungu;
sem ekki hafa enn sleppt trúnni
á frekari íullnægingu þess, sem
hin hversdagslega tilvera veitir
þeim, mæna reikulir eftir ein-
hverjum tiskunnar teiknum.
Þeir hafa séð fólk, sen'. lifir lif-
inú með meiri glæsibrag', og
þeim finnst, að það hljóti að
hafa höndlað hamingjuna.
Auður — peningar — verða þá
hið mikla hnoss, sem nauðsyn
ber til að höndla. í umhverfi
sögufólksins er það Karl hinn
ríki, sem hefir unnið það afrek
að verða ríkur. Iiann á fjársjóð
í kofanum sínum, þai’ sem hann
býr afskekktur og aleirin. Hinir
ungu menn horfa á vafurlogann
upp af fjársjóði Karls ríkaj
Raunsæi þeirra raskast meir og
meir, og Ijóminn af gullinu
verður bjartari og bjartari. únz
einn þeirra, Theódór, ákveður
að láta til skarar skríða og
ræna fénu, og þær eru miklar,
þær skýjaborgir, sem hann hef-
ir þegar reist fyrir ránsfenginn.
Mistök valda því, að hann verð-
ur Karli að bana. Svo er komið
að honum, þar sem hann stend-
ur dulbúinn yfir líkinu, og þá
brestur hann kjark og leggur á
flótta, áh þess að hafa náð í
fjársjóðinn. Hann er ekki for-
hertur glæpamaður. Hann er
áttavilltur og ærður unglingur.
Og þá er hið gullna ævintýri er
orðið að blóðugum veruleika,
verðm- það hans fangaráð, að
grípa dauðahaldi í nýja fárán-
lega grillu og álpast fyrir-
hyggjulaust undan landi á bát-
kænu — út í opinn dauðann —
eins og Ífáhií álpáðist út í hið
glæfralega rán.
Svo eru það þau ffiraa og
Torfi. Birna hefir skyndilega
haft sig upp í áð brjóta af sér
fjötra niðurlægingar og þræl-
dóms og séð í hillingum þá lóft-
sýn, sem hún kann að nefna
æðra líf. Hún hefir farið til
prestsins og til skurðgoðsins í
þorpinu, Göða Loftssónar, en
hún finnur fyrst það, sem hún
hefir leiíað að, þegar hún hitt-
ir Ttírfa, örvilnaðan, haldandi
það, að hann verði sakáður um
rnorðið á Karíí ríka, og upp-
götvar, að húri eiskar hann og
ákveður að taka hann að sér.
Og Torfi, sem vér.ið hefir vinnu-
dýr og amakefli heima fyrir,
stækkar í eigin aúkum og
finnur sína mjög, þá ,’er
hann verður þess vísari, að
Bhna ann hcnum, að henni
gengur ekki meíjramkun til
að taka hann að sér, svo illa
sem virðist fyrir hor.um komið',
heldur djúp og fórnfús ást. Og
þau vita nú sinn veg, þó að það
komi svo í ljós, að sú haetta vof-
ir ekki yfir Torfa, að honum
verði kennt morðið. Birna segir
við Jón blinda, sem hefir mis-
þyrmt henni og þrælkað hana:
„Æðra líf er að vera fær um
að hlusta á þig og hafa þig' fyrir
augúnum án þess að fyrirlíta
þig og fyllast viðbjóði og láta
þig ósjálfbiarga gjalda'þess í
dag, að þú spýttir á mig heil-
brigður í gær.“
Og þau héidu hvort síha leið,
laus úr blindingsieiknum, ,,þar
sem áílir höfðií bundið fyrir
augun og enginn sá, hvað
hann var að eítast við.“. Þau
fóru „þangað, sem þau vissu að
þörfin fyrir þau 'var brýnust:
hún inn til blindingjans ósjálf-
bjárga, hann heim til málþola
fénaðarins, - sem beið hans.“
Þannig endar sagan, og þarna
tel eg mig engu hafa við að
bæta.
Guðm. Gíslason Iíagalín.
öflugt bindindisfé-
i
söngnum og annaðist undirleik.
Að síðustu var dansað og lék
einn gestanna frá umdæmis-
stúkunni, Magnús Jónsson, á
harmoniku fyrir dansinum. —
Björn Björnsson sýslumaður
Rangæinga var staddur á
skemmtuninni. Hanri hélt þar
snjalla ræðu og hvatti nemend-
ur skólans til bindindis og
reglusemi. Hátíð þéssi fór hið
bezta fram og var hinu ný-
stoínaða félagi til sórha í hví-
vetna.
1. des. s.l. gekkst nemenda-
félagið fyrir hátíðahöldum. In-
spector scholae, Daði Sigurðs-
son, ílutti ávárp, aðalræðu
dágsins hélt óskar Jóhssón í
Vík. Skölákóririn söng undir
stjórn frú Guðrúnar Sveins-
dóttur. Síðan skemmtu nem-
endur sér við félagsvist, en hún
á miklum vinsældum að fagna
í skólánum. Má segja að félags-
líf i skólanum standi með xniki-
um blóma.
Af góðum gestum sem heim-
sótt hafa skólann í vétur ber
ennfremur að nefria Kristmann
Guðmundsson, rithÖfund. —
Dvaldist hann í Skógum á veg-
um bókmenntakynriirigar i
skólanum í fjórá dagá'og fíutti
hin snjölíustu erindi um nökk-
ur öndvegisskáld íslenzk og las
upp úr verkum þeirj-a.
Heilsufar nemenda í Skóg-
um. hefur Arerið gott, nema hvað
hálsbólga og kvef. hafá stungið
sér niður. Ekki var það þó al-
variegt og að mestu iiðið hjá.
Snemma á bfessu skólaári
heimsótti Brynleifur Tobíasson
Skógaskóla.
Fluttí- hárin fröðlégt eriridi
um binöindismál og' sýndi kvik-
mýnd. Hrlfúst riemehdur mjÖg
af máli hans og gengust í sam-
bandi við þessa merku heim-
sókn fyrir 'stofnun bíridifidis-
félags í skólanuni. Gekk meiri
hiuti nemenda þegar í það óg
á hið ung'a félag vaxar.di. vin-
sældum að fagna í skólanum.
Laugardaginri 3. des. efndi
bindindisfélagið tii fyrstu árs-
hátíðar sinnar. í tilefni þess
heimsóttu skólann nokkrir á-
gætir gestir frá umdæmisstúk-
unni nr. 1. Hátíðin hófst með
ávarpi formanns ,félágsins, Jöns
Rúnars Guðjónssonar, en síðán
' tóku' hiiiir göðu gestir til máls
hver af öðrum. Þorsteinn J.
Sigurðsson flutti ræðu, Maríus
Ólafsson skáld, las frumort
kvæði; Sigurður Guðmundsson
flutti': frásöguþátt, Þorgrímur
Einarsson, léikari, skemmtimfeð
upplestri og látbrágðslist,. Þórð-
ur Steindórsson fluíti á\rarp.
Sýnd var' hmri fagra kvikmynd
Tjöid i skógi. Milli atriða var
söngur. bæði fjöidasöngur og
kórsöngur, áuk þess s'öng'.tvö-
faldur kvartett drerigja. Frú
Guðrún Sveinsdóttir, er dval-
izt hefur um skeið í skógurn og
haldið söngnámskeið, stjórnaði
l
TiEkynning \
t
Skorað er á skattgreiðendur í Reykjavík að greiða skatta
sína upp fyrir áramót.
Athugið, ; . eignarskattur, slysatryggingagjöld og al-
•mennt trýggl' asjóðsgjald eru frádráttarhæf við næstu
skáttalagningi., hafi gjöldin verið greidd fyrir áramót,
Dráttarveu'. aí ógreiddum gjöldum tvöfaldast éftir
áramótin.
TölÍstjórrnn í Reykjavík, 27. desbr. 1955.
Ævintýr H. C. Andersen ♦ 2.
,^*jVV%VVw - .VJW»V.Vt."«VV'W,«■AW0V*,

BB'
B0

ni-ý ;íh Y#&!
.-eíZSS??/ . _
„Elsku pabbi,“ sagði
hin minnsta af dætrunum,
„ætlarðu þá ekki að segja
mér hverjir þessir gestir
eru?“
„Svona, svona,“ sagði
g-amli kóngurinn, „engan
asa, en tvær af dætrum
mínum verða að vera til-
búnar að giítast. það er
neínilega gamall tröllkarl
væntanlegur frá Noregi.
norðan úr DofrafjöIIum,
og strákamir hans vciöa
með í fönnni. Þetta er
bezti karl, einn af þenn al-
beztu þarna norður frá,
heiðarlegur og kátur karl.
Og þið megið trúa, að ég
hiakka tii komu hans.“
I sömu svifum komu
blysberar og kölluðu:
„Þeir koma, þeir
koma! “
Og dæturnar hneigðu
sig og huldust næstum
siæðunum.
Og þama stóð tröilkarl-
inn úr Döírafjöllum með
kiakahúfu á höfði, í bjarn-
skinnsfeldi og ioðstígvél-
um, en synirnir vom létt-
klæddir, enda voru þeir
hraustleikamenn.
„Er þetta hóll,“ sagði
einn, „þetta köllum ðáð
holu í Noregi“.
„Hættið þessu bulli,
strákar,“ sagoi tröllkarl-
inn, „annars halda menn
að þið þekkið ekki mun á
hól og holu.“