Vísir - 17.02.1956, Blaðsíða 6

VÍSIR
Föstudaginii' 17. febrúar 1956

WISIR
DAGBLAÐ ', ,.
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson. j \
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skrifstoíur: Zngólfsstræti 3,
Afgreiðsla: Ingólfssíræti 3. Sími 1660 (fimm línur)
Útgefandi: BLABAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Lausasala 1 króna.
FélagsprentsmiSjan h.f.
Móðurmálsþáttur.
Glæpur og refsing.
Erieiid álirif af ýmsu tagi hafa gert vart við sig hér á landi í
vaxandi mæli á undanförnum árum, og eru þau til góðs
að mörgu leyti, því að þau hafa meðal annars kennt landsmönn-
um hagnýtari vinnubrögð en áður tíðkuðust, og var ekki van-
þörf á því. En þau hafa einnig birzt í annari mynd, því að ým-
iskonar erlendar „bókmenntir“ hafa haft miður góð áhrif á
lesendur sína hér á landi eins og raunar annars staðar, þar sem
þær hafa rutt sér til rúms eftir stríðið.
íslendinga hafa aldrei verið neinir englar Og forfeður okkar
voru margir hinir mestu ribbaldar og bófar, en hinu er heldur
ekki að neita, að allskyns ofbeldishneigð hefur farið mjög í vöxt
hér á hinum síðari árum, og má jafnvel fullyrða, að ýmislegt
til slikra verka lærist af lestri glæparita af ýmsu tagi. Væri
það raunar fróðlegt rannsóknarefni fyrir þá, sem um þessi mál
fjalla, hvert samband er á milli ýmissa afbrota og lestims rita,
er fjalla um þau sem sérgrein, svo að gengið verði úr skugga
um skaðsemi þeirra fyrir einstaklinga, sem sækjast eftir siík-
um „bókmenntum“, er vaða nú uppi hér og víða um lönd.
Úti um heim er viða um það rætt, hvemig eigi að haga með-
ferð afbrotamanna, og hallast sumir menn að því, að þjóðfélagið
eigi að reyna að breyta fangelsum sínum í einskonar uppeld-
isstofnanir, þar sem leitazt sé við að snúa hinum brotlegu til
betri vegar, gera þá að nýtum þjóðfélagsborgurum. Þeir, sem
eru þessarrar skoðunar, líta svo á, að fangelsi, eins pg þau
hafa tíðkast, sé frekar gróðrarstia afbrota- og oibeldishneigðar
en betrunarstofnanir, svo að fangar komi þaðan jafnvel foi-
hertari og hættulegri en þeir voru, er þeir voru settir inn.
x Hér á landi er vandinn nokkur annar, því að við höfum
ekki einu sinni fullnægjandi húsakost til ao taka við þeim,
sem gerast brotlegir og eru dæmdir til refsivistar. Er haft fyrir
satt, að menn sé á „biðlista“ að þessu leyti, og verði stundum
að bíða lengi eftir að komast að, en því fylgi svo aftur, að
dæmdir afbrotamenn ganga lausir lengur eða skemur og fremja
jafnvel ný afbrot, meðan þeir bíða eftir að afplána refsingu
fyrir eldri brot. Er því full nauðsyn, að við reynum að koma
betra lagi á þessi mál hjá okkur, þvi að þótt við komum ekki
u.pp uppeldisstöðvum fyrir afbrotamenn, harðna þeir vafalaust
í ofbeldishneigð sinni, ef ekki er þegar hægt að láta þá taka
út refsingu sína.
Ýmsar breytingar hafa verið gerðar á hegningarlögunum
síðustu árin, enda mörg ákvæði eldri laga úrelt orðin og á
eftir tímanum, en ráðstafanir til að geyma sakamenn hafa verið
látnar sitja á hakanum. Það væri vitanlega bezt, ef þróunin
væri í þá átt, að ekki þyrfti að hugsa um aukið rúm til geymslu
á föngum, en þegar hún er þannig, að afbrot fara í vöxt, og menn
eru dæmdir fyrir þau, verður að vera hægt að hýsa slíka menn
á viðeigandi stöðum.
Lofsverð starfsemi.
lenzku heitir þetta: í því skyni,
í Jteim tilgangi. Jón sagði þetta
í því skyni, að Páll heyrði til
hans. Við tölum í þeim tilgangi,
að á okkur sé hlustað.
| Þá væri gaman að minnast
örlítið á orðið matráðskona.
Það er nú oft notað í auglýs-
ingum, einkum frá sjúkrahús-
tun, og'eru kaHaðar því nafni
þær konur, sem stjórna mats-
eld þesasra stofnar.a. Matráðs-
kona er nýtt orð og alls ekkert
þjált. Sigfús Biöndai hefur orð-
ið matráður, ög merkir það
|bryti. En hvers vegna nota
menn ekki matselja í staðinn
|fyrir matráðskona, Matselja er
miklu þjálla orð og fallegra og
auk þess gamalt. Matselja er
sú kona, er stjórnar matargerð
og framreiðslu, — að fornu sú,
er sá um að skipta matnum
milli fólksins á heimiiihu, og í
nútíma þjóðféiagi hlýtur sú
kona að stjóma matseld og hef-
I ir því á hendi sama hlutverk og
: matráðskonur sjúkrahúsanna
hafa. Fyrir kemur, að húsmæð-
! ur eru nefndar matseljur. Það
er því síður en svo niðrandi
merking í orðinu, heldur er
■ virðulegt að vera matselja. Ekki
má setja síðari hluta orðsins í
neitt samband við sölu, eins og
hún tíðkast nú, þ. e. þann verkn
að að láta eitthváð af hendi fyr-
ir peninga. Matselja hefur enga
verzlun á hendi.Virðist auðsætt,
að matráðskona er óþarft orð,
matseljur eru þær konur. sem
þessa atvinnu stunda.
Svo nefnd þágufallssýki er
fólgin í ofnotkun þágufalls,
þágufall er notað, þar sem
nefnifall eða þolfall eiga að
vera. Hún er gömul í íslenzku,
finnast mÖrg dæihi hennar frá
19. öld, en sannkölluð sýki er
hún þó ekki fyrr en á okkar
dögum. Gömul þágufallssýki
er það að nota þgf. með sögn-
inni að þora, segja þora því,
þora ongu í staðinn fyrir þora
það, þora ekkert. Þetta ætti að
varast, þó að gamalt sé sums
staðar. Snorri Sturluson reit,
er hann ræddi um sannleiksgildi
dróttkvæða: „En það er háttur
Skálda að lofa þann mest, er
þá eru þeir fyrir, en engi myndi
þora það að segja sjálfum hon-
um (konúnginum) þau verk
hans, er ailir þeir, er heyrði,
vissi,-að hégómi væri og skrök,
og svo sjálfur hann. Það væri
þá háð, en eigi lof.“ (Prologus
íyrir Heimskringlu). Snorri
segir það þora, en ekki 'því þora.
Nú er þessi gamla þágufalls-
sýki, að segja þora því o. s. frv.
að breiðast út um allt land^ og
ér eigi vonum seinna að íreista
að spyrna við fótum. Ættu allir
að temja sér að segja: Þora það,
þora þetta, þora ekkert o. s. frv
Algengust er þágufallssýki
með sögnunum vanta og langa.
jRangt er að segja þeim vaniar,
j þeim langar. Með (tíðast á und-
an) þessum sögnum á að fara
■ þolfall. Það á að segja: Þig lang-
lar, þá (drengina) vantar, þær
(systurnar) langar á dansleik-
inn, bændurna vantar fé af
fjalli. Og í spuimingum: Langar
börnin í bíó?
Önnur villa er algeng í .sam-
bandi við sögnina að vanta. Það
er þetta orðasamband: Mig
vantar að fá, hann vantar að
eignast . . . Hættir mörgum við
þessari villu nú. Þetta orðalag
er ekki íslenzkt, heldur eiiskt:
I want to ... Ber að varast
þetta mjög. Hér á að nota þurfa,
ekki vanta. f staðinn fyrir mig
vantar að fá bíl á að segja:
Eg barf að fa bíl. Eg þarf að
j f inna Kristin, en ekki mig vant-
'ar að finna Kritsin.
| Orðtakið, í því augnamiði, er
aldanskt orðtak (i det Öjemed)
og ætti að forðast það. Á ís-
ILO ákveður rannsökn á
þvingunarvinnu í heiminunt.
Ætluinin' «») bmHna hamm
aiPgáða&mBnþtfklkt.
Ný lækningastofa
á Akureyri.
Akureyri, í gær.
I þóp Akureyrarlækna hefir
nýlega bætzt nýr læknir, en það
er Erlendur Konráðsson, áður
héraðslæknir í Norður-Þing-
eyjarsýslu.
Erlendur Konráðsson hefir
um sjö ára skeið verið héraðs-
læknir Norður-Þingeyinga með
jaðsetri á Kópaskeri. Nú hefur
hann sagt embættinu lausu,
!setzt að á Akureyri og sett þar
á stofn sjálfstæða lækninga-
stofu.
Erlendur læknir er sonur
hins kunna kennara Konráðs
Erlendssonar.
Okíðaráð Reykjavíkur efndi í gærkveldi til kennslu í skíða-
^ göngu á tveim opnum svæðum hér í bænum, til þess að
gefa þeim bæjarbúum, er hug hefðu á því, tækifæri til að
kynnast undirstöðu atriðum þessarrar hollu og skemmtilegu
iþróttar. Er þetta ágætlega til fundið og þess að vænta, að
áhugi sé svo mikill, að ástæða þyki til að halda kennslunhi’
áfram, því að vafaiaust skortir ékki vilia skíöaráosins toa
skíðagarpa til þess að halda starfinu áfram, ef almenningur
sýnir, að hann kann að meta þessa viðleitni.
1 Kennslan hófst ekki fyrr en klukkan níu, svo að hópurinn
var þá að sjálfsögðu takmarkaður, en það virðist mega athuga
það, hvort ekki sé hægt að koma við kennslu á öðrum tíma,
þegar unglingar og böm geta notið hennar. Fátt er eins heilsu-
samlegt og útivist í góðu lofti, og skíðaíþróttin er einmitt stund-
uð á þeim árstíma, þegar innivera manna er mest. Þess vegna
er sérstaklega mikilvægt, að hún nái sem mestri útbreiðslu og
uppremiandi kynslóð læri að meta hana og iðka, Það er því
Piginlega æskilegra að skíðaráðið reyni að gefa unglingum
Qií bömum kost á kennslu en þeim, sem eldri eru.
Alþjóðavinnumálaskrifstofau
í Genf (ILO) hefir skipað und-
imefnd til að rannsaka hve
mikil brögð séu að þvingunar-
vinnu í heiminum. Formaðm-
nefndarinnar er Svisslpndingur
frá Al’jjóða Rauða Krossinum,
Paul Rúgger.
Hlutverk nefndarinnar verð-
ur að safna skýrslum og kynna
sér kæmr, sem ILO hafa borist
um þvingunarvinnu. Nefndin
gefur síðan skýrslu til David A.
Morse, aðalforstjóra stofnunar-
innap en hann mun leggja mál-
ið fyrir ái'sþing ILO, sem haldið
verður í júní n. k.
ILO hefir áður fjallað um
þvingunarvinnu, því að á árs-
þingi stofnunarinnar 1953 voru
j lagðar fram rannsóknir sér-
nefndar, er hafði kynnt sér mál-
ið og komizt að þeirri niður-
j stöðu, að enn væri talsvert um
þvingunaryinnu í heiminupi.
j Samkvæmt, reglugerð ILO
skal taka mál þetta fyrir á
tveimur ársþingum .í röð og
verður það því énn á dagskrá
ársþingsins, sem haldið verður
1957. Hugmyndin er, að reyna
að komast að samkomulagi við
aðildarþjóðir ILO um að gerð
verði alþjóðasamþykkt, er banni
þvingunarviimu með öllu.
Fyrirspurnir um þvingunar-
vinnu hafa verið sendar til
alira landa, og verða svörin birt
og rædd á ,á.njþir.ginu í júní.
(Frá S.þj.).
Bergmáli hefur borizt bréf um
lestur þingfréttanna, en þær
hafa áður sætt gagnrýni manna
á meðal áður, en bezt er að láta
bréfritarann tala sjálfan: „Út-
varpið okkar fær sinn skammt
af gagnrýninni, og ekki óeðli-
legt, þar Sem það liefur á hendi
mikið útbreiðslustarf á sviði
frétta, fróðleiks og skemmtiefnis
til allra landsmanna. Smekku<-
manna er misjafn og getur ein-
um fundist það ágætt, sem
annar vill hvorki heyra né sjá,
en um dagskrá útvarpsins má
það segja, að hún er með hvérju
árinu séíii liður fjölbreyttari, svo
allt stefnir þar í rétta átt. Geta
menn þó alltaf fundið' að ein-
hverju, en slík gagnrýni cr nauð-
synleg og þeim, sem stjórna því
góður leiðarvísir, hvort sem
farið er eftir henni eða ekki.
Þingfréttirnar.
Ánnars var tilefnið með bréf-
inu að ræða nokkuð þingfrétta-
lésturinn, en hann er að verðá
mésta skömm, þótt fréttaritarinn
sé að ýmsu leyti áheyrilegúr
vegna þess, að röddina skortir
hann ekki. Þingfréttaritarinn er
farinn að tína ýmislcgt til nú,
sem iionum sjálfum finnst skipta
máli úr fjárlögunum og sagði á
miðvikudagskvöldið frá kostnað-
inum við sendiráðin m. a. Hafði
liann það lag á því, að liann til-
kynnnti að hann myndi telja
sendiráðin upp eftir dýrleika og
byrjaði fyrst á Moskvu, siðan
AVashington og þá Lundúnum,
en endáði á Osló, en þar var
kostnaður minnstur. Þetta var nú
gott og blessað, en síðan hóf
hann lesturinn aftur og taldi nú
sendiráðin upp eftir því hve
ódýr i rekstri þau höfðu reynzt
og byrjaði þess vegna á Osló.
Þetta er nú furðulegur frétta-
flutningur. Manni kom til húg-
ar að fréttaritárinn vœri að leika
sér. Kannske haiin liafi verið að
drepa tímann.
Kjams og smjatt.
Að hann þurfi ekki að fara
sparlega með tima útvárpsins
bendir líka til .þetta eilífa kjams
hans og smjatt á orðunum, sem
er lirein andstyggð og reyndar
einkennilegt að að þvi skuli ekki
áður hafa verið fundið. Skýring-
i#er kannske aðeins sú, að þing-
i'réttaritarinn sé svo helgur mað-
tir, að ekki inegi segja honum til
syndanna, og svo hitt, að engin
lagfæring fáisf, þótt að sé fund-
ið. Nei, sannieikurinn er sá, að
þingfréttalésturinn. er í heild ó-
viðunándi og þörf .á því að nýr
maður sé þar ;séttur tií að sþreyta
sig. Það 'er nokkur vandi að lesa
vel þingfréltir, og þarf meira til
en röddjna. Helzt þarf lestur-
inn að vcra lifandi og skemmti-
legur, en ekki jáfn nnuðsynlegt
að flýta sér beint úr þingsal. i
útvarpið til þess að liefja óund-
irbúinn lestur á þingfréttum
sama dags. Komið hefur í'yrir að
þingfréttaritarinn hefur' komið
eins og úr spretthlaupi i útyarp-
ið og þurft góða stund til að
jafna sig, áður en skaplegur lest-
ur gæti liafizt.
I
Segulband notað.
I Litill vandi væri að gera þing-
fréttir að þætti, sem allir fylgd-
ust með af ánægju, auk þesS' sem
allir þyrftu að fylgjast með þeim
vegna þeirrar þýðingár, er störf
alþingis hafa fyrir alla landsbúa.
Sjálfsagt væri að nota scgulband
ið til þess að taka upp hluta úr
ræðum þingmanna, t. d. um nierk
I ustu máliu og útvarpa síðan í
1 þingfréttatiiua. Þetta hefur ver-