Vísir - 30.11.1956, Blaðsíða 6

Vísir - 30.11.1956, Blaðsíða 6
 VÍSIB Föstudaginn 30, nóvember 1956. D A G B L A Ð Ritstjóri: Hersteinn Pálsson. Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson, Skrifstofur: Ingólfsstræti Aígreiðsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1S60 (fimm línur) Otgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F. Lausasala 1 króna. Félagsprentsmiðjan h.t. AEþýðisforingl taíar. Þótt aðstaða Rússa í Ungverja- landi sé nú mun traustari en áður í krafti vígvéla þeirra, bera þó fregnir það- an með sér, að þeim hefur engan veginn tekizt að brjóta andúð og mótspyrnu þjóðarinnar á bak aftur, og' j það á áreiðanlega langt í land, að þeim takist það. ' Munurinn á ástandinu í ' iandinu nú og fyrir mánuði er aðeins sá, að ungverska þjóðin getur ekki leng'ur barizt með vopnum, því að þau hafa "annaö hvort verið ' tekin af þeim fáu, sem. þau ' höfðu, eða gegn þeim er teflt slíku ofurefli, að vopnuð, skipuleg mótspyrna er vonlaus, og verður þá ekki annað eftir en að taka upp skærubaráttu eða ó- virka andspyrnu líkt og' Indverjar gerðu forðum, þegar Gandhi stjórnaði bar- áttu þeirra gegn Bretum. Indverjar sigruðu að vísu gegn Bretum, en það er mikil spurning, hvort Ungverjum tekst. að leika það eftir þeim. Báðar þjóðir hafa samúð al- heims með sér í slíkri bar- áttu, en munurinn er sá, að önnur yfirþjóðin lét álit ' heimsins hafa áhrif á sig og ' sá að sér, en hin kærir síg kollótta um almennings- ' álitið heima fyrir og annars staðar, og fer sínu fram, ' meðan ekki stendur slíkt ' vald gegn henni. að hún sjái ' fram á, að hún muni ekki ] geta sigrað. Það eitt skilja kommúnistar, þegar þeir ' standa frammi fyrir aðila, ' sem er ekki máttlausari en þeir sjálfir. Kadar hefur sannað í útvarps- ræðu, sem hann hélt um miðja vikuna, að honum hefur ekki enn tekizt að sannfæra verkamenn um það, að þeir verði hólpnir undir stjórn hans. Hann hefur lýst yfir því, að verkamenn megi ekki gera svo strangar kröfur, að ekki verði undir þeim risið. Það er einkennilegt, að heyra ,,alþýðuleiðtoga“ taka þann- ! ig tii máls. Hingað' til hefur mönnum slulizt, að unnt væri a6 fullnægja öllum kröfum verkamanna, hvar sem væri, og þeim væri, alltaf fullnægt í ríkjum þeirn, sem stjórnað er að sögn í þágu þeirra — al-' þýðuríkjunum. Það er einkennilegt, að Þjóð-' viljinn skuli ekki geta um þessa ræðu Kadars vinar j síns. Þjóðviljamenn voru ekki seinir á sér að birta stefnuskrá stjórnar hans í byrjun þessa mánaðar, og lýstu síðan yfir því, að þeir gerðu það, til þess að auð- velda mönnum sjálfstæða ,,skoðanamyndun“. — Þeir voru ekki að gera það af því, að þeir væru fylgjandi hon- um eða stuðningsmönnum hans! En Þjóðviljinn hefði átt að hjálpa mönnum enn frekar við sjálfstæða skoð- anamyndun með því að leyfa þeim að heyra meira af því sem Kadar hefur að segja — sérstaklega það síðasta, þar sem hann tal- aði éins og' ,,íhaldsforkólfur“ um það, að menn mættu ekki spenna bogann of hátt í kröfum sínum. Það er svo óvenjulegt að heyra ihalds- ræður austan um járntjaldið —— og þó! joáttvir Eitt af þeim útlendu orðum, sem við þrástögumst á, að á- stæðulausu og til málskemmda, er lýsingarorðið praktískur. Orðið er danskt, eins og flestir vi.ta. Merking þess . er þoku- kennd og ónákvæm í dönsku. í orðabók Freysteins Gunn- arssonar er hún sýnd með 12 mismunandi íslenzkum orð- um, og þessa óg'löggu merk- ingu h'efur orðið einnig fengið hjá okkur, svo óglögga, að ejnsdæmi má teljast um orð, sem við íslendingar tcjkum okkur í munn. Ef við ætlum að' ná með íslenzkum orðum merk- ingunum í praktískur, nægir okkur varla minna en einn tugur orða. Nefni ég hér heníugur, hagkvæmur, hag- nýtur, hallkvæmur, hagsýnn, heppinn, heppilegur, glúrinn, raunhæfur, verkséður o. s. frv. Við segjum, að þessi og þessi sé praktískur, en ættum að kalla hann hagsýnan, verkséðan eða glúrinn, allt eftir því, við hverja merkinguna við eigum; einnig ræðum við um praktísk störf, en það er á íslenzku raunhæf störf, hagkvæm störf, hallkvæm stórf eða heppileg störf; praktísk vél er á íslenzku lientug vél, og þannig mætti lengi telja Öll þessi íslerizku orð', sem sýnd eru í staðinn fyrir prakt- ískur, hafa mismunandi merk- ingar og blæ, og sýnir það, hve íslenzkan er nákvæm og rík af blæbrigðum borin saman við önnur mál. Ef til vill finnst sumum, að á hitt beri að líta, að þeim, sem ekki nennir að muna nema sem fæst af orðum, kunni að virðast þægilegt að geta gripið til slíks þokuorðs sem praktískur er, — bví óná- kvæmari merkingar, bví færri orð að muna. En minnumst þess, að ekki hagnýttu forfeð- ur okkar slík þægindi, og væri betur, a'ð við gerum það ekki heldur. Nefna má annað dæmi, er sýnir, hve kröfuhörð íslenzkan er um nákvæmni borin saman vi'ð ýmis Önnur mál. Öll þekkj- um við orðin hali, rófa, skott, dindill, tagl, stertur, sporður, stél. Hvert þeirra hefur sína sérstöku merkingu, og engum altalandi íslendingi dettur í hug að rugla beim saman, segja t. d. rófa, ef átt er við tagl, stertur, þegar átt er við stél. Öllum þessum orðum slengja Danir saman í eitt, hale, og sömuleiðis enskumælandi þjóð- ir, tail. Þegar minnzt er á lýsingar- orðið praktískur, ber einnig að nefna sögnina að praktísera og nafnið praksís. Þar er ekki eins auðvelt við að fást, því að þar er íslenzkan fátækari af orðum. Oft má þó nota sögn- ina að starfa í staðinn fyrir praktísera, en þó nær hún því eigi nærri alltaf. Dæmi: Cand. jur. Tómas Guðmundsson er hættur að praktísera. Ekki nægir sögnin að starfa hér ein sér. Hættur að starfa sjólfsætt, hættur lögfræðistörfum, laga- framkvæmd yrði nær lagi, en gott er það ekki, og hætt við, að nýyrðis burfi við, ef losna á við þessa dönsku sögn. I stað- inn fyrir praktíserandi lög- fræðingur, praktíserandi lækn- ir höfum við varla annað en lögfræðingur án embættis, læknir án embættis, og er hvorugt gott. Starfandi lög- fræðingur nær varla því, sem 'felst í praktíserandi lögfræð'- ingur. I staðinn fyrir nafnorðið praksís má held ég oftast nota störf, framkvæmd, reynd. í staðinn fyrir: betta er þannig í praksís, eigum við að seg'ja: þetta er þannig' í reynd, reynd- inni, framkvæmdinni. Lögfræð- ingurinn, læknirmn hefur mik- inn praksís, — þar getum við sagt, að lögfræðingurinn, lækn- irinn hafi mikið að gera, mikla lag'aframkvæmd, mikil læknis- störf. Þagað um margt. E n Þjóðviljinn þeg.ir syo sem um meira en'síðustu ræðu. Kadars. Blaðið' er alveg hætt að tala um hættuna í „hernámsmálunum“, .énda þótt utanríkis'ráðuneytið hafi iýst yfir bví, að „sam- komulag“. hafi háðst’.’ Mál- gagn Krernlvérja; 'spýf . ekki einu sirini um það, hvað ,,samkomulagið“ hafi verið. Það virðist engan áhuga hafa fyrir að vita, hvort það hafi verið um áframhald- andi ,,hernám“ eða brottför liðsins. Hvað er um að vera? Er Þjóðviljinn líka að svíkja í þessum málum — eða hvað vakir fyrir blaðinu, er það þegir svo þunnu hljóði? Ein- hvern tíma hefði mátt vænta stórra fyrirsagna uni ,,svik“ og annað því líkt. Skyldi skýringin vera sú, að það geri sér grein fyrir því, að unnið hafi verið í þág'u málstaðar húsbænda þess með „samkomulaginu", þár sem það er fuliyrt, að þáð muni hafa inni að halda á- kvæði, sem fjarlægi ísland Atlantshafsbandalaginu? — Það er ósennilegt, að „ætt- jarðarvinirnir“ við Þjóð- viljann láti svíkja þjóðina enn einu sinni, án þess að hreyfa andmælum. Nært.æk- ast er því að ætla. a 5 þeir eygi það, að þjcðin verði einmitt borgið — eða stefnt Bann gegn Jesúítum num- ið úr lögum í Noregi. Sviss er eina Evrépuiandið, seni bannar Iiftirfarandi bréf hefur Berg- mál borizt frá Borgara: „Það hefur þótt við brcnna á þessu landi að afgreiðsla væri ekki sem kurteislegust og ekki ' liafa opinberir starfsmenn alltaf jverið þ-.ii' til fyrirmyndar. Hér í : hænum mun einna oftast vera .kvartað undan afgreiðslu Sjúkra- I samlagsins og sjúlfsagt ekki allí-. •af að ósekjti. Nýlega þurfti ég að f;i endurgreiddan ljfseðil í Sjúkrasamlaginu. — Þetta Jiefur komið fyrir mig áður og miitnt- ist ég þess, að afgreiðsla vár eitf- itvað stirð i því sanibandi. i Hringdi fyrst. Til þess að fara ekki erindis- leysu hringdi ég i Sjúkrasamlag- ig og spurði hvenær lyfseðlar værtt endurgreiddir. „Það cr bara núna,“ sagði ])ýð kven- mannsrödd. Síðan bætti liún þvi við að það væri hálftvö, en klukkan var aðeins 7 minútur yfir eitt þegar ég hringdi. Til I frekari skýringar sag'ði stúlkan | ífiér að venjulega væri lyfjafræð- ingurinn ekki kominn fyrr en hálftvö, en h-ann væi’i kominn j núna. Eg brá skjólt við og fór niður í Sjúkrasamlag. I Matartíminn. | í Jyfjafræðingsherberginn hitfci I ég roskna kontt, sem spttrði all- I undrandi hvérnig ég væri þang- . að kominn þar eð þur væri mai:- artími. Eg sagði sent var að ég hefði nýlega hringt og fengið , upplýsingar um að lyijafræðþng- urinn væri lil viðtals. Konan tjáði mér þá, aö þ-að Væri aðeins afgreiðslan sém væri opin í mat- artímanum, en matartími á efri hæð í Sjúkrasamlaginu væri til klukkan 15 mínútur yfir eitt. Eg beiiti konttnni á -að þægi- Hegra væri fyrir almenning ef þessi skrifstofutími væri til- kynntur í sjúkrasamlagsbóktm- um en ekki takli líún neina þörf á því. Battð ég henni þá að skrifa fyrir han-a í blöðin hve- nær matartíma sjúkrasamlags- starfstmanna efri hæðar lyki og það er hér með geri. Meðlimum Sjúki-asamlágsins skal bent á að skrifa hjá sér hve- nær matartíma efrihæðarmanna stolnunarinn-ar lýkur.“ Meðiimir athugi. Við þetta er i sjálfu sér cngu að bæta nema þvi kannske, að Bergntál finnst ekkert undar- Iegt, þótt maiartími sé til Id. 13,15. Það virðist aðeins eins og sáarfsstúlkan í S. R. hafi ekki attað sig á hvað klukkan væri, og al þvi er allur mtsskilning- urinn .sprollinn. Kr. Osló í nóv. Tvö eru bau lönd í Vestur- Evrópu, sem hafa haft það í lögum, að Jesúítar megi ekki pangað koma. Nú hefur annað þessara landa, Noregur, fellt bann þetta niður, en hitt landið, Sviss, virðist ekki munu gera hér r. eiha breýtingu. í norska Stórþinginu var í fvrri viku samþykkt með 111 atkvæðum gegn 31 að nema það ákvæði úr lögum, sem bannar Jesúítum að setjast að í landinu. Allir þingmenn sé á leið til björgunar — n.ieð ' margefndu „sanikomulagi“. Slíkt ætti að koma á dag- inn bráðlega. kristiíega lýðrEeðisflokksins, einn þingmaður verkamanna- ílokksins, 7 hægrimenn og 2 vinstrimer.n greiddu atkvæði : gegn lagabreytingunni. j Umræðurnar í stórþinginu stóðu í .9 klst. ög 'tðku alls 40 : þingmenn. til máls.. Andstæð- ingar -jesúítanna bentu á. það í ræðum sínum, að.engin regla hefði gengið- eins langt í því að telja „að tilgangurinn helgi meðalið“ og Jesúítar hafi verið hatrömmustu fjandmenn frjálsrar hugsunar. i Þeir, sem töluðu fyrir breyt- ,ingunni töldu að Norðmenn ( gætu ekki flokkað Jesúíta ö'ðru vísi en aðra menn, og ekki mætti bannfæra neinn trúar- l-flokk. , Athugasemd frá StræUsyögiuim Reykjavíkuv. Nokkurs misskihiings virðist gaéta um strtetisvagnafargjöld nemenda á barna- og gagn- fræðastigi. Bæjarráð samþykkti hinri 20. þ. m., að nemendur barnaskólahna, þótt eídr 1 seú en 12 ára skulí greiða' sömú' fár- .gjöld með strEetisvögnuriúm og yngri ., nemendur. Þessi sam- þykkt bæjarráðs nær því að- eins til þeirra barna. sem verða 12 ára í síðasta bekk barna- skóla, en ekki til nemenda á gagnfræðastigi. Strætisvagnar Reykjavíkur. Aheit á Stran.daJ"kirkju, afh. Vísi: Kr. 250 frá Þ. B. Til inaimsins sem missti báða fætuma, afh. Vísi: Kr, 50 frá M. B., 50 ! írá P. G.

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.