Vísir - 09.01.1957, Blaðsíða 9

Miðvikudaginn 9. janúar 1957.
VÍSIE
9
Eggert Stefánsson:
Skammdegisdagar
í Rdmaborg.
Horff inn í horfna öld.
Það er diinmur nóvember-
dagur í Róm. Rigning og rok
eins og heima. Svo þetta er
dagur til að taka sér bók í
hönd og lesa um Róm í staðinn
fyrir að njóta hennar og þess er
hún svo ríkmannlega fyllir
huga manns með.
Landsbókasafnið — „Biblio-
teca Nazionale Centrale — í
Róm hefur 2 milljómr bóka að
velja úr og af þeim fjalla
hundrað þúsund um Rómaborg
— þykkar og þunnar — þungar
og léttar — stórar og litlar —
á öllum hugsanlegum tungu-
málum.
Það verður því eins erfitt að
átta sig á hvað maður á að lesa
eins og fyrir tilfinningarnar —
þó næmar sé, að leysa úr öllum
áhrifum þeim sem berja að
dyrum hugans — í þessari hinni
eilífu borg. Svo maður verður
því að „marka sér bás“ —
bæði með það sem maður les,
og eins með tilfinningar sínar,
svo áhrifin verði manni ekki
ofjarl — og ef eg má nota orð-
ið „pulveriserar“ mann ekki
bæði hugsanir og tilfinningar.
Ummæii Goethes.
Þessa ofhleðslu af áhrifum
frá hinni eilíu borg Róm er eg
náttúrlega ekki einn um að
fynna. Þegar hinn ódauðlegi
Goethe vill lýsa áhrifum sínum
af Rómaborg^ kemst hann svo
að orði: „Til að lýsa Róm og
áhrifum af henni fullkomlega,
verður maður að skrifa með
þúsund pennum — því hvað
getur aðeins einn penni gert?“
Hvað mega svo aðrir dauðlegir
segja? í einu af bréfum sínum
til hertoga síns í Weimar skrif-
ar Goethe frá Róm, og segir þar
eitthvað á þessa leið: „Eg hef
komizt að raun um, að eg veit
ekkert um listir_ eftir að eg
kom hingað. Eg hefi einungs
séð dauft endurskin af náttúr-
unni í listum — en hér er listin
náttúran sjálf.“
Goeth. vaknar þarna upp við
vondan draum. Hann hefir
haldið, að hann væri að dá list-
ir, þegar hann einungis var að
skoða endurspeglun þeirra í
þekktu formi — án anda, stirðn
aða, — líflausa og án sköpun-
arkrafts. — Hinn mikli blómi
lista hér í Róm liggur í þess-
um andlegu eldgosum er skapa
og fylla og byggja upp af guð-
dómlegum eldmóði — eins og
þegar sköpunarverkið sjálft var
hafið.
Þess vegna kalla Rómverj-
arnir; meistarann „il divino“
hinn guðdómlega.
Thorvaldsen í Róm.
Annar andlegur jöfur: Albert
Thorvaldsen kemur hingað
eftir nám sitt og verðlaun sín
frá Akademíunni í Kaupmanna-
höfn. Fyrstu fimm árin, sem
hann var hér gerði hann ekk-
ert annað en að skoða, og njóta,
hugsa og læra, fyllist einskon-
ar feimni við að byrja nýtt
verk sjálfur. Hann reikaði um í
rústum Rómaborgar og hafðist
ekkert að — annað en þetta að
hlaða sig, fylla sig áhrifum
þessarra ógnakrafta, er
sti'eymdu út frá staðnum, — frá
fornöldinni grísku og róm-
versku, er sést hér, og hafði svo
sterk áhrif á hann síðar.
Einungis þeir^ sem séð hafa
Barok-myndlistina, sem fyllir
kirkjur og hallir Rómaborgar,
og svo mikið er af frá 16. og
i7. öld, skílja hve mikill vel-
gerðarmaður Thorvaldsen varð,
er hann vann á feimni sinni og
hóf starf sitt endurfæddur af
áhrifum hins hreina classisma.
Eftir að Barok-tíminn hafði
klætt stytturnar í hræðilega
fatagarma, þar sem hendpr og
andlit voru það eina, sem minnti
á mannsmynd — allt annað var
svo velútilátin álnavara, vafin
um búkinn — þá rís hans fyrsta
stórverk, Jason, eins og sólar-
uppkoma á fögrum degi eftir
drungafulla daga myndlistar-
innar í nokkrar aldir.
Hann „fæddist“ í Róm.
Annars lýsir Thorvaldsen
bezt sjálfur áhrifum sínum frá
hinni „eilífu borg“, áhrifum
hennar á sig og sitt listalíf.
Hann er eins og allir virkilega
merkir menn eru — bæði þakk-
látur og auðmjúkur — sem oft
er lykillinn að sannri frægð.
„Eg er fæddur 18. marz 1797“
var hann vanur að segja í vina-
hóp — því þann dag kom hann
til Rómaborgar 28 ára gamall,
eftir nám sitt í Kaupmanna-
höfn. Á fyrstu fimm árunum
— eins og áður er getið —
skapaði hann ekkert sjálfur, en
endurfæddist^ og segir sjálfur,
„að þá hafi byrjað að þiðna
klakinn sem hafði legið yfir
augum mínum“.
Og loksins eftir 6 ár býr hann
svo til þessa heimsfrægu mynd
sína, „Jason'^ er vekur alheims
eftirtekt og á sínum tíma, hafði
svo stórkostlega mikil áhrif á
myndlist Evrópu.
Rómverjar hafa umvafið veru
Thorvaldsens í hina glæsileg-
ustu umgjörð, reist honum
myndastyttur, minnistöflur á
vinnustofur hans, úr marmara,
og svo eru til margar sögur í
þjóðsagnastíl sem til eru um
mörg mikilmenni, er heimsóttu
Rómaborg — og fólkið dáði.
Gæfan ber að dyrum.
Á nemendaárum sínum heim-
sóttu hann margskonar erfið-
leikar og fátækt — og hans litlu
vinnustofu í Via del Babino —
og svarf svo að honum, að hann
varð að selja gips-model sín
til að seðja hungrið — og hann
ákvað þá að fara til Hafnar
aftur.
Hestur og vagn er tilbúinn að
flytja hans litla bústofn burt,
þegar gæfan birtist í líki ensks
bankastjóra — Thomas Hope.
Hann er ástfanginn af Jason-
nyndinni, kemur til Thorvald-
sens og biður hann að láta sig
hafa Jason höggvin í mar-
mara — og borgar honum 700
Lecchini fyrir — í gulli. Þannig
byrjar hans geislum umvafna
frægðarbraut og 42ja ára dvöl
í Rómaborg, „við bálið er þíðir
klakann úr augum manns“.
Einnig á lífi Thorvaldsens
sér maður hve mikið listin hef-
ur oft að þakka frjálslyndi og
drengskap sem finnst innan
veggja hinnar kaþólsku kirkju.
Það er hinn menntaði kardináli
Gonsalvi sem fær Thorvaldsen
til að byggja grafhýsi yfir páf-
ann Pio VII., sem er í Vatikan-
inu, þrátt fyrir að Thorvaldsen
var bæði lútherskur og út-
lendingur. Og tveimur árum
seinna þegar Thorvaldsen var
kosinn aðstoðarforseti hins
fræga „Accademia di San Luca“
— sem vakti bæði öfund og
geysi mótspyrnu frá kaþólskum
listamönnum — þá var það
sjálfur páfinn, Leo XII., sem
undirritaði og samþykkti kosn-
inguna, — og hann lét sér ekki
nægja það, heldur fór í heim-
sókn til listamannsins í vinnu-
stofu hans, sem nú var mikið
skrauthýsi rétt hjá Barberini-
höllinni í miðri Róm, og heiðr-
aði þannig listamanninn á eftir-
minnilegan hátt — og sem
Rómaborg talaði um í marga
daga og lengi á eftir. Hvað list-
in skuldar háttstandandi
menningu og frjálslyndi er
kirkjufm’star í Róm stundum á
skemmtilegasta hátt sýndu list-
unum verður náttúrlega aldrei
nóg þakkað eða metið um of.
Líka það er eitt af undrum
Rómaborgar.
Mótorskellir og
vélaskarkali.
Þetta er svo dálítið af því
sem hinir „stóru“ finna til, er
þeir heimsækja og lifa í Róm.
Þessa skammdegisdaga í Róm
hef eg ekki enn opnað bók — af
þeim þúsundum sem fjalla um
Róm á „Biblioteca Nazionale-
Centrali.
Eina tek eg í hönd mér —
hún er þung — áreiðanlega 5—
6 kíló — hefur í sér allan vis-
dóm, býst eg við, um Róm —
skoðað frá þeirri hlið. Og svo
eru hundrað þúsund aðrar hlið-
ar — svo eg legg ekki út í að
vega þær allar. Eg veit að sum-
ar eru þungar — sumar léttar
— og i annarri merkingu líka
léttar og þungar. En eg hef
verið að velta því fyrir mér
þessu: Því er Rómaborg alltaf
lifandi, eilíf, ung borg? — Eg
efast um að tonn af bókum fái
leyst úr þeirri spurningu fyrir
mig.
Þýzkir kommúnistar fá
Rússagull.
Viðræðum austur-þýzkil
sendinefndarinnai', sem fór til
Moskvu, og ráðstjórnarinnar, er
lokið.
í fregnum frá Bonn segir, að
tilgangurinn með ráðstefn-
unni hafi verið að treysta aust-
urþýzku stjórnina í sessi. Eitt
af því, sem samdist um var, að
A.-Þ. fengi 340 millj. rúblna að
láni hjá Rússum, sem m. a. má
verja til vélakaupa o. fl. í vest-
rænum löndum. Þetta lán er í
gulli og erlendum gjaldeyri.
Gert er ráð fyrir mjög aukn-
um viðskiptum ( og rússnesku
láni til þeirra) — og aðsovézk-
ar hersveitir verði áfram í
Þýzkalandi „um sinn“.
Þeir brenndu
sumarbústaðina.
Fyrir fáeimun dögum brenndut
éigendur sjö sumarbústaða í
skerjafirðinum við Gautaborg
bústaði sína til grunna.
Ástæðan fyrir þessu var sú,
að eigandi eyjarinnar vildi
losna við húsin af landi sínu og
hafði fengið heimild dómstól-
anna til að rífa þau. Vildu þá
eigendurnir heldur láta bústað-
ina verða eldi að bráð og
brenndu þá til ösku.
Mótorskellir og niður véla-
skarkalans í stórborginni nýju
vekur mann upp frá draumsýn-
um 18. og 19. aldarinnar — sem
ferðalag Goethe og Thorvald-
sens, hefur sett mig hér í Róm.
Hrifning — þakklæti — já,
auðmýkt — og göfgi — hefur
fyllt andrúmsloftið í kringum
mig.
Við hrossabrests-stemning-
ar véladýrkunar aldarinnar,
hrekkur maður upp — og allt
— líka draumsýnir — hverfur.
Róm, nóvember 1956.
Eimkniínir bílar
koma sér veL
Benzínskorturinn 1 Bretlandi
hefur komið af stað einkenni-
legri öfugþróun.
Bílar, sem voru fyrir löngu
teknir úr notkun og orðnir sýn-
ingargripir, hafa vei'ið dubb-
aðir upp og bruna um allt.
þetta á við um 900 eimknúnar
bifreiðar, sem benzínskömmtun.
kemur ekki við. Hefur verð-
þeirra margfaldazt siðustu:
vikurnar.
Ævintýr H. C. ADdersen ♦ 2- Utli Kláus og Stóri Kláus.
Hann þurfti að fara
langt og nú skall á hann
afskaplega vont veður. —
Rétt við veginn var stór og
reisulegur bóndabær. —
Bóndakona opnaði dyrnar
og skipaði honum að fara
burtu. Rétt hjá húsinu var
lítill skúr með stráþaki.
„Þar get ég íagt mig,“
sagði Litli Klaus við sjálfan
sig. Uppi í stráinu er gott
að liggja og svo skreið hann
upp á þakið á skúrnum og
af því að hlerarnir, sem
voru fyrir gluggunum á
bóndabænum, náðu ekki
alveg upp að ofan, sá hann
inn í stofuna. Á borðinu í
stofunni var vín, steik og
fiskur. Bóndakonan og
djáknann að skríða niður í
Nú heyrði hann að emhver
kom ríðandi. Það var bónd-
inn sjálfur, sem var að
koma heim. Bóndinn gekk
með undarlegan sjúkdóm,
sem var þannig, að, ef hann
sá djákna varð hann alveg
óður af reiði.
Þegar þau heyrðu að
bóndinn kom, urðu þau
hrædd og konan bað
djákninn að skríða niður í
stóra tóma kistu og faldi
steikina, vínið og fiskinn
inn í bakarofninum sínum.
„0, ó,“ stundi Litli
Klaus. „Er nokkur þarna
uppi?“ spurði bóndinn og
leit upp til Litla Klausar.
„Komdu heldur með mér
inn í stofuna,“ Svo sagði
Litli Klaus honum hvernig
hann hefði villst og bað um
að fá að gista yfir nóttina.
„Já, svo sjálfsagt,“ sagði
bóndinn, ,,en nú verðum
við fyrst að fá eitthvað til
að næra okkur á.“