Vísir - 21.10.1957, Blaðsíða 4

4
VÍSIR
' 1957
til Sovétríkjánna árlega háðara Sovétríkjunum á undan- ekki tílætlaðan árángur
y
öpprelstfii gsrfirsytti artdru^sloftfou í
stjórsimslum heims.
Iti'Éáu* Lionel SSlwek, blaððnnaiin við
I3ii*min|g3íám SS«.*»Í &. Gazetá'c.
Atburðirnir í Ungverjalandi og Póllandi liafa leitt í Ijós
veikléika í stjórn Sovétríkjanna í Austur-Evrópu; „beizlað
frelsi“ getur runnið úr grcipum þeirra, sem um taumana
halda.
í síðustu orcrsendingu, sem
írelsisheljunum í Búdapest
tókst að senda frá sér, mátti
íesa vonleysi og afdráttarlausar
úsakanir.
Á meðan hinn furðu lostni
■en einskis megnugi frjálsi heim
ur fylgdist með þessari ójöfnu
baráttu, hugsuðu Ungverjar
um það, hvort allar þær fórnir,
•er þeir færðu, væru ekki árang-
urslausar. í öngþveiti götubar-
daga og algeru sambandsleysi
við umheiminn gerðu aðeins fá-
ir þeirra sér grein fyrir því,
að uppreist þeirra var eitt harð-
asta högg, sem nokkru sinni
hafði verið greitt Sovétríkjun-
um; högg, sem gerbreytti á
«inni nóttu stjórnmálaandrúms
loftinu í heiminum.
Margt brann
í þéim eldi.
Reýkmökkurinn, sem huldi
himininn yfir Búdapest, stafaði
ekki eingöngu frá rússneskum
skriðdrékum, sem verkamenn
og stúdentar höföu kveikt í —
heldur brann einnig upp til
•agna 'hirin furðulegi árangur af
.sovet-áróði’i eftirstríðsáranna.
Friðsamleg sambúð ríkja,
Genfarandinn, „andnýlendu-
stefna“ Sovétríkjanna — af öllu
þessu er ekkert eftir nema rjúk
■andi rústir ósannra goðsagna.
Sumt fólk lét aldrei blekkj-
.ast af þessum goðsögnúm né
heldur af skýrslum hinha ó-
teijandi ,,sendinefnda“, sém
heimsóttu leppríkin, og áttu
varla orð til þess að lýsa aðdá-
un -sinni á öllu, sem þeir höfðu
séð, þegar heim kom. í heild
var ahnenningsálitið samt sem
áður reiðubúið' að viðurkenna,
að tilraun kommúnista hefði
nokkuð til síns ágætis, þangað
til logar Búdapest upplýstu
’gervallan heiminn. Nú hafa
jafnvel augu hinna auðtrúuð-|
, ustu manna opnazt, og þeir hafa
séð hið sanna eðli kommúnism-
ans.
Óbreyttar
aðferoir.
Ungverska þjóðfélagsbylting-
in hefir ekki haft nein áhrif á
j þá staðföstu ákvörðun Sovét-
jríkjanna að drottna yfir lepp-
ríkjunum, né heldur leitt til
(neinna breytinga á þeim aðferð-
um, sem þau nota til þess að
fá sínu framgengt.
Aðferðirnar eru breytilegar
eftir því, hvert lepprikið á í
hlut. í Póllandi t. d., þar sem j
^ hin mikla andúð fólksins í garð
Ráðstjórnarríkjanna og komm-j
únismanns leiddi næstum því
til allsherjar uppreistar, veittu
leiðtogarnir í Kreml stjórn Gó-
'múlka náðun og levfðu frávik
;frá stefnu Sovétríkjanna, sem
jáður hafði talizt hin eina rétta.
1 Austur-Þýzkalandi og Rúm-
eníii; þar sem þjóðaruppreist er
ekki yfírvofandi, veitir komm-
júnistaflokkurinn íbúunum
jsmávegis sárabætur á sama
jtíma og hann arðrænir þá
1 miskunnarlaust.
I
i
J , •
Það er „beizlað“ frelsi.
Ohlýðni Pólverja og upp-
^reistin í Ungverjalandi hafa
sýnt-,’ að takmarkað og „beizl-
|að“ frelsi í leppríkjunum getur
auðveldlega runnið úr greipum
þeirra, sém um taumana halda.
J Ef sundúrlyndi ríkir meðal
leiðtoga Sovétríkjanna — en á
þessu stigi málsins eru full-
nægjandi sannanir ekki fyrir
héndi — þá stafar það .senni-
lega af því, að þeir geta ekki
komið sér saman um, hversu
mikið stjórnmálalegt og efna- J
hagslegt frjálsræði þeir eigi að
veita Austur-Evrópuríkjunum.
Þeir eiga, með öðrum orðum,
éftir að gera það upp við sig,
hvenær þær tilslakanir, sem
þeir eru reiðubúnir að veita fari
að haf a þau áhrif ineðál íbúanna
að þeir snúist gegn þeim. Mark-
miðið er auðvitað að gera kom-
múnismann girnilegri, en alls
ekki að koma á „Lýðræðis-
skipulagi“ meðal hinna undir-
okuðu þjóða. Það virðist samt
sem áður augljóst, að „lýðræð-
isskipulaginu“ vei’ða sett viss
takmörk, sem ekki má yfirstiga;
frjálsar kosningar, hlutleysi og
efnahagslegt sjálfstæði eru á
meðal hinna forboðnu ávaxfa.
Tilslakanir í Póllandi.
Atburðir þeir, sem nú eru að
gerast í Póllandi innan þessara
,,lýðræðistakmarka“, eru þess
virði, að fylgst sé með þeim.
Gomulka sneri heim frá
Moskvu, er hann hafði fengið
nokkrar þýðingarmiklar íviln-
anir. Þó að honum tækist ekki
að telja leiðtogana í Kreml á
að flytja herlið sitt burt frá
Póllandi, þá lofuðu þeir að
Sovétríkin myndu greiða Pól-
landi fyrir þau 10,000,000 tonn
af kolum, sem Pólland hefúr
i it frá 1945. _iðslan fer fram
á þeim grundvelli, að verð
pólsku kolanna verður miðað
við vérð innfluttrar vöru frá
Sovétrík j unum.
Fréttablöð í Póllandi sýna nú
mikið sjálfstæði í umræðum
sínum um alþjóðamál. Hið op-
inbera málgagn Zycle Wars-
zawý komst m. a. þannig að
orði hinn 23. nóvember sl., að
ókyrrð sú og óvissa, sem nú
ríkti í Austur-Evrópuríkjiíi-
um, stafaði m. a. af ný-stalin-
ista-tilhneigingum meðal leið- i
töganna í Kreml. Hirin 10. nóv-;
ember sl. birtist grein í blaðinu
Trybuna Ludu, sem var undir- ^
rituð af Janusz Szezspanski. i
Greinin fjallaði um hina opin-
beru listastefnu og segir þar m.
a.: „Eg er reiðubúinn að verja
,sósial-ráunsæisstéfnuna‘, þeg-
ar því hefur verið lýst yfir op-
onberlega af stjórnarvöldunum,
að sú stefna sé aðeins ein af
mörgum jafngildum listastefn-
um“ |
Vonin byggisí á tvennu.
Þrátt fyrir allt þetta vonast
Ráðstjórnarríkin til, að Pólland
muni ekki snúa frá þeirri
stefnu, sem bjargaði stjórn
Gomulka. Þau byggja vonir
sínar á tvennu:
Pólverjar óttast að alger sam-
bandsslit við Sovétríkin myndu
veikja aðstöðu þeirra við nú-
verandi vestur-landamæri ríkis
ins. Þeir eru ákveðnir í því að
halaa austur-þýzku héruðunum,
sem þeir fengu eftir síðustu
heimsstyrjöld.
Pólland hefur síféllt orðdð
iuinum arum a 6ins la^ssviö—
inu, og það getur orðið ýmsurn
erfiðleikum háð að a eína-
hagssambandi við þau.
Kreppa í PóIIandi.
Eins og Piotr Jaroszewicz
varð að viðurkenna á fundi
miðstjórnar pólskra verkalýðs-
félaga, þá stendur Pólland nú
augliti til augliíis við alvarlega
kreppu á sviði landbúnaðar
(10,000 tonn af kartöfluupp-
skerunni eyðilögðust sökum
frosta), sykuriðnaðar, vefnað-
ariðnaðar (ónógar birgðir af
baðmuil eru til í landinu),"
þungaiðnaðar o. fl. sviðum.
„Leggið meira á ykkur við
vinnUna“, er eina ráðið, sem
pólskir leiðtogar virðast kunna.
Sömu tilbreytingarlausu á-
skorunarorðin heyrast einnig í
Tékkóslóvakíu, þar sem Zapo-
tocky, forseti landsins, lét svo
ummælt á fundi hjá verkalýðs-
f élögunum:
„Bráðnauðsynlegt er að úti-
loka íhaldssemi við vinnu ....
menn verða að afkasta meira en
tilskilið er og slá ný met í
framleiðsluaukningu“.
Burtséð frá því, að ráðherr-
um er vikið úr embætti öðru
hverju, og hinum algengu rétt-
arhöldum yfir njósnurum, þá
virðist ástandið í leppríkjunum
tilbreytingarsnautt, en allsstað-
ar í Austur-Evi’ópuríkjunum
ríkir óvissa og ókyrrð. Þó að ó-
líku sé saman að jafna, þá hafa
bæði viðnám Pólverja og upp-
reist Ungverja sannáð, að það
borgar sig stundum að berjast,
jafnvel þó að byltingin „beri
A þjóohátíðardegi hins kommúnistíska Kína va r mikið ’um að véia, skrúðgöngur og svoncfndur
„páfugladans“ r. aðaltorgi böígar iniVar, en þar er iriýndlh' tekiri'. •
Tuaröd og sagði sínar farir ekJvi
-sléttar.
Daginn eftir kom nefnd
manna í sömu erindágerðúm. í
nefndiHni voru allir áhrifa-
mestu menn héraðsins, aðals-
:menh, prófastar, sýslumenn,
sóknarnefndarménn og stór-
bændur. Þessir miklu menn
lögðu fast að Jóhönnu að koma
og: klæða lík Elnu. Lofuðu þeir
því. að vera viðstaddir á meðan
þessi athöfn færi fram, svo
Jóliönnu þyrfti ekki að leiðast
né ’vera óttaslegin.
Jóhönnu þótti ógerningur að
neita þessum höfðingjum um að
stoð þessa og fór með þeim.
Þegar Jóhanna sá lík Elnu
kom skjálfti mikill yfir hana.
Titraði hún öll frá hvirfíi til
ilja. Hafði hún þó séð margt
allóýndislegt um dagana. En
aldrei hafði hún séð neitt eins
hryililegt og lík Elnu. Á hinu
náhvita andliti var illyrmislegt,
storkriað’ glött. Er’ JóKaririá 'sá
það þótti henni sem kalt vatn
rynni milli skinns og hörunds á
sér. Iíana langaði til þess að
hætta við að Idæða líkið. En
hún hafði lofað að gera það, og
loforð sín sveik Jóhanna ekki.
Mennirnir fóru að syngja og
tala til þess að Jóhönnu leidd-
ist ekki á meðan hún væri að
vinna verk sitt. Skyndilega
hæfti Jóhanna áð klæða líkið
— tók sér hvíld.
Elna hafði verið i þjönustu
fjandans, og eitthvað þurfti að
gera til þess, að hún gengi ekki
aftur. Það varð ekki hjá bví
komizt að blnda likið í kistunjvi.
Og það þurfti að gera það vél.
Hnýta hnútinn svo fast, að
énginn mát'tur, hvö'rki á jSrð-
inni ei'a í víti, gæti leýst hanri.
Jóhanna vaf ekki viss úm
a?F‘hun'' mIfndi géía 'hhýtt hnút-
'irin eiris'ö'g ve: a b::r. 'Þc.ð vár
'sial'dan náuðsynlegt að bin’da
lík.
Jóhanna settizt, tók sór ullár-
þræði, sneri þá sarnan og bjó
jtil sex álna langt band. Á méð-
an hún var að búa til bandið
las hún „Facir' vor“ sjö sinn-
um. í nafni guðs almáttugs
batt húri þá samán' fætur líks-
ins í kistunrii.
I Næsta sunnudag var Eliv.i
jarðsett, og var kirkjukiukkún-
um hringt elns fagurlega við
þessa jarðarför sem aðrar. Það
létti yfir fólki þegar Elna var
komin í gröfina. Á ieiðið iétu
! menn þyngsta steininn, sðm
þeir gátu riáð í. i
Árin liöu og Elna var næstum
gleymd. En Jóhínna'haf Ji vér-
ið ól'áanleg til þess að klæðá lík
frá'því er liún klæddi lík Einu.
Nótt eina, lörigu, löngu eftir
að Elna v-ar jcrðuð, vaknaði
Jóharina. . Hún sváf ein í litlu
lierbergi. Henni varð þegar
Ijóst, að hún væri e.kki ein í
h.erberginu. Það var dauft
tunglsljós og Jóhanna sá, að
..grá vera sat á legubekknum.
„Ertu þaína, EIna?“, spúfði
Jóhanna rólega. ,.Hva3a 'érindi
áttu?"
Veran stóð hægt á fætur og
-kom ao rúmi Jóhönnu. Gráa
veran siækkaði, og frá herini
lagði ískúlda.
„Hnúturinn var ekki nægi-
lega fast hnýttur,“ sagði aftur-
gangan með hásri rödd, er
hljómaði eins og hún kæmj úr
riki dauðans. En nú mun eg
linýta hnútinn. Að þessú sinni
skal hárin vérá r'étt hnýttúf'og
óleysanlégur. ..
Á næsía 'áugábragði sá Jó-
hanna baridið,. sem hún ' háfði
snúið sarriari og fann er þ'ví
var brugðið um bals hennar af
tveirri kræklóttum höhdiim og
he'rt að. Jóhörinu lá- við köín-
un. Hún 'gapti. Hanni tókst að
reka upp öskur áður en allt
íoft var horfið'.úr 'bafka'henriaiv
Öskrið var átakánlegt eins og
vein þeirra manlra, sem eru í
bráðri lífshættu.
Þegar eftir að Jóhanna 'hafði
öskrað heyrðúst 3æti mikil í
eidhúsinu. Þar var stóri lumd-
ut’inn. Harin gelti ákaflega
grimmdaflega, kom að her-
bcrgisdyrunum og sparn fótum
Framh. á 9. síðu.