Vísir - 25.10.1957, Blaðsíða 3

Föstudaginn 25. október 1957
Vf SIB
Þegar Dalhousie lávarður yj-
irgaf Indland vorið 1856, eftir
að hafa verið þar landstjóri í
7 ár, gerði hann Ijósa skýrslu
um framfarir landsins og á-
stand.
Honum fannst það vera gott,
yfirleitt. Margar þýðingarmikl-
ar umbætur og gagnsamlegar
höfðu verið gerðar, og stór
landssvæði höfðu vanizt veldi
Austur-Indlandsfélagsins. Se-
poyum hefur lengi liðið vel,
skrifaði Dalhousie lávarður. Vit-
anlega voru árekstrar við
landamæri og einstök mótmæli
gegn ensku stjórninni hugsan-
leg. En þessháttar „er ekki hægt
að líta á sem truflun á friðnum
á Indlandi fremur en hægt er
að álíta slagsmál í Lundúnum,
sem koma fyrir lögreglurétt,
merki um borgarastyrjöld á
Bretiandi. Eg álít því, að ég
geti fullyrt, að ég yfirgefi Ind-
land í friði, bæði hið ytra og
innra“.
Ókyrrð virtist engin vera.
Þessi lýsing getur hafa fegr-
azt af óskhyggju og ánægju
með sjálfan sig. En ekkert
bendir til þess, að nokkur ó-
Jkyrrð hafi verið um þetta leyti.
Uppreistin kom óvænt, og
fregnin um skotfærin— smurð
með svína- og uxafeiti —• .var
almennt álitin vera hin eigin-
lega orsök. En brátt var tekið
að ræða dýpri orsakir, og marg-
ir réyndu að sýna fram á, að
fregnin um skotfaerjn hafi að-
eins verið neistinn, • sem kom
sprengingunni af stað. Uppreist-
in hafi verið óhjákvæmilegt
spor í sögulegri þróun.
Það, að leita að greinilegri
orsökum, var að vísU. rétt og
gott. En nokkurar almennar ta-
hugasemdir verður að gera við
hinar mörgu skýringar. Þegar
þessi rit um uppreistina eru les-
in, finnst manni, að lítið sé gert
úr spurningunni um skotfærin,
blátt áfram af því, að höfund-
um ritanna finnst uppreist út
úr svona máli ósennileg. Það
er skilianleg tilhneiging í trú-
arbragðaflokkum,- að lita á trú-
arhugmundir annarra flokka
sem hreina vitleysu, sem ekki
sé hægt að líta á með alvöru.
Fyrir Breta hefur trú Múham-
eðstrúarmanna á því, að svínið
væri óhreint, og trú Hindúa á
heilagleika kúnna, verið jafn-
brjálæðiskennd og trú kristinna
manna á, að vín og brauð gæti
brevtzt í blóð og hold, er í aug-
iim annarra trúrélaga. Menn
hafa ekki trúað því, að svona
skoðanir gæti haft slíkar at-
hafnir í för með sér, og því hafa
þeir skotið öðrum ástæðum
fram fyrir þær.
Dauðasynd og útskúfun.
En indverski höfundurinn Sen
— sem líka nefnir aðrar prsak-
ir — gerir það ljóst, að spurn-
ingin um skotfærin hefur get-
Indverjar komust ekki hátt.
í fyrstu — og lengi vel —
hafa menn trúað því, að upp-
reistin væri „hernaðarmál“. Það
var venja að tala um „sepoya-
að haft úrslitaþýðingu. Það var , uppreistina“, og leggja þá
dauðasynd að handleika þessi I herzlun á það takmarkaða
og
skotfæri — það þýddi útskúfun
í jarðneskri tilveru og eilífa
glötun. Þetta var því engin til-
sérstaka, sem gerðist. Það hefur
verið sagt, að sepoyar hafi ver-
ið óánægðir og tortrýggnir
gerð hjá Sepoyunum. Þeir voru gagnvart hinni brezku. stjórn.
reknir áfram af angist, þegar, Indverjar gátu ekki komizt
þeir báðu enska foringja sínajhærra en að verða lautinantar
um skýringu í skotfæramálinu. eða höfuðsmenn, og það • gilti
Þeir sviku þá heldur Bretana aðeins gagnvart Indverjum;
en trúarbrögð sín, og það var. brezkur liðþjálfi var hærri í
rétt, frá þeirra sjónarmiði. ! tign en indverskur formgi. Laun
Þessi rannsókn á „dýpri“ or-' sepoya voru miklu lægri en
sökum hefur dregið fram marg- brezkra hermanna. Nýjar reglu
ar staðreyndir, sem eru að vísu ‘ gerðir um einkennisbúninga og
merkilegar, hafa getað haft á- hárumbúnað vöktu óánægju.
Uppreist Indverja:
HVAÐ VAR AÐ
BAKI?
hrif til uppreistar. En oft finnst
manni, að þeir, sem rannsaka
málið, dragi fram allt, sem hef-
Ur orsakað óánægju, ári þess að
sanna það eða gera það; senni-
legt, að það sem tekið er fram,
hafi orðið til óánaegju og enn
síður, að það hafi orsakáð upp-
reistina. ' ;
fjrvin.
Fátt gagna frá Indverjum.
Söguritunin um uppreistina
er öll'á þann veg, að gögn frá
Indvefjum eru mjög sjaldgæh
Uppreistarmenn eða Indvei'jar
lögðu um þetta leyti ekki til
mikið af gögnum og þau gögn,
sem voru til, hafa: sjálfsagt
eyðilagzt mjög snemma. Brezk
gögn hafa því verið undirstaða
rannsóknarinnar. Indverski
söguritarinn Sen hefur og vitn-
eskju sína að mestu úr brezk-
um gögnum. Jafnvel hann not*-
ar því nær eingöngu brezk
skjöl, ríkisskýrslur, endurminn-
minningar og bréf.
Enskur höfundur kallar upp-
reistina „algerlega hernaðar-
mál“. Annar kallar hana „trú-
arbragðastyrjöld". Og sá þriðji
nafnir hana „uppreist aftur-
haldsafla gagnvart stjórn, sem
vildi umbætur á gömlum stofn-
unum“. Þessi nöfn hafa eitt
sameiginlegt: Hér er þeirri
hugsun hafnað, að um hafi get-
að verið að ræða indverska
þjóðaruppreist gegn brezku
stjórninni.
Indverskar hersveitir höfðu
þrátt fyrir venju og loforð, ver-
ið sendar út úr landinu, jafnvel
jafnvel „yfir vatn“ til Burma,
— sem var þá viðurstyggð fyrir
Hindúa. Bretum gekk miður í
ýmsum bardögum — í Persiu
og Afghanistan —* 1 og það hafði
eyðilagt trúna á, að þeir væru
ósigrandi. Þetta éru, nokkurar af
þeinvkringumstæðum, sem full-
yrt er að hafi undirbúið upp-
reistina.
Trúarorsakir eru líka til-
nefndar, að minnsta kosti
báru Bretar ekki næga virð-
ingu fyrir ýmsurii trúarvenjum
Múhaméðstrúarmannapg Hind-
úa. Kristnir trúboðar voru líka
athafnasamari en þeir höfðu
verið, og jafnvel revndu sumir
foringjar í hernum að snúa her-
mönnum sínum til kristni.
Margir Indverjar þóttust líka
sjá í allskonar umbótum — t. d.
hinum nýju byssum — tilraun-
ir til að ryðja hinni ýýju trú
braut, en það hefur vafalaust
verið ranglega ályktað.
Umbótum ekki fagnað.
Austur-indverska félagið
fylgdi yfirleitt þeirri reglu, sem
álitin hefur vei'ið einkennandi
fyrir ensk stjórnmál í nýlend-
unum, að skipta sér sem minnst
af venjum og ástæðum þess
fólks, sem það drottnaði yfir.
En nú voru uppi á Englandi
ýmsar frjálslyndar gagnsemi-
stefnur, og' það hafði þau áhrif,
að ýmsar umbætur voru gerð-
ar. Þó að þær væru sjálfsagðar
frá Breta sjónarmiði, voru þær
brot á helgum erfðavenjum
Indverja. Til þess taldist skipí-
ing jarða í frjálslyndari átt,
einnig tilraunir til að tryggja
öllum jafnan rétt gagnvart lög-
unum; forboð móti því að
brenna ekkjur og einnig lög,
sem levfðu ekkjum að giftast
á ný. Óánægju vakti það líka,
þegar indversk fyrstadæmi féllu
beint undir brezka stjórri, ef
furstinn dó barnlaus —• var þar
með eyðilögð venjan um erfðir
fósturbarna — eða ef stjórnin
reyndist mjög ódugleg; í kon-
ungsríkinu Oudh, sem brezka
ríkið tók undir sig af þeim or-
sökum 1856, -var óstjórnin og
sóunarsemin svo hneykslanleg,
að bæði indverskir og enskir
höfundar hafa orð á því, en
samt var þjóðin þvi mjög mót-
fallin, að brezka stjórnin slægi
eign sinni á það.
Þjóðernistilfinning kom til.
Varla er hægt að greiða úr
því, áð hve miklu leyti þetta og
önnur atvik hafi rekið uppreist-
ina af stað. En yíst er, að
brezkar bókmenntir hafa hald-
ið því fram á síðari árum, að
samkend og samheldni meðal
Brezkt flóttafólk leynist úti fyrir Delhi. Úr bók Chanibers
„History of the Revolt in India“ 1859.
Indverja og byrjandi þjóðernis-
tilfinnig hafi haft sína þýðingu.
Indland, sem heild eða eining
var ekki hugmynd, sem snerti
aðra en nokkura vitmenn í
lnadinu.
En á sumum stöðum, fyrst og
fremst Oudh, var eins og stað-
bundin þjóðernistilfinning. Og
þar við bættist, að stjórn Breta
framkallaði óvilld, því að hvítir
menn höfðu sérréttindaaðstöðu
hjá henni, sem meira eða minna
byggðist á yfirburðum hvíta
kynflokksins. Indverjar fengu
ekki annað en lágar stöður með
lágum launum, þeir umgengust
ekki hvíta menn sem jafningja-
og allsstaðar og' gerður á þeim
greinarmunur, í gistihúsum, í
klúbbum og á járnbrautum.
Nokkrar athugasemdir eftir
Russell sýna ástandið greinilega
— en eí til vill um of. „Hör~
undslitur minn er vegabréf mitt
— trygging fyrir tign minni. Á
Indlandi er ég umsvifalaust í
stjórnarstétt — og er höfðingi.
Þannig er ég fæddur — ég er
| lávarður, vera sem hefur sér-
jstök forréttidi og stendur ofar
ivenjulegum lögum landsins.
I
[Skýringar í bók Nehru.
I Aldrei er vagn hvíta manns-
ins litinn vingjarnlegu auga. Æ,
þetta augnatillit. Hver getur ef-
' azt um hvað það þýði, hver get-
jur komizt hjá því að túlka það?
j Það er í gegnum þetta, sem mér
(hefur lærzt að vnenn óttast ekki
aðeins kynflokk minn, heldur
er hann hataðaur af öllum.“
j Fyrir nokkurum árum, meðan
sjálfstæðisbaráttan stóð, vra
uppreistin talin „sjálfstæðis-
styrjöld“ eða „frelsisstyrjöld“ í
nokkurum bókum, sem brezka
stjórnin bannaði. Þegar Nehru
í síðari heimsstyrjöld skrifaði
bók sína „Indland uppgötvað“,
gekk hann ekki svo langt í
skýringum sínum. Uppreistin
var, skrifar Nehru, „aðallega
lénsmannauppreist, studd af
lénsherrum og' fylgismönnum
þeirra og víðtækri fjandsemi við
útlendinga.“ „Þjóðernistilfinn-
ing, sem hefði getað knýtt ind-
verskt fólk saman, var ekki til.
Þjóðernisstefna á nútímavísu
heyrði framtíðinni til.“ En samt
sýnir frásögnin samúð með upp-
reistinni, sem mögulegri þjóðar
hreyfingu og ensku furstarnir,
sem hjálpuðu Bretum, eru kall-
aðir kvislingar, en það átti ekki
við þá.
Andstœðingar unnu saman.
Núverandi fræðslumálaráð-
herra, A. K. Azad, hefur skrifað
formála fyrir bók Sens, sem ný-
lega er gefin út um uppreistina,
Framh. á 9. síðu.
Jllllt dýralíf biblíunnar
er samankQ'Bnið i dýragarði
Jerúsalems.
„Hvað er sætara en
hunang og hvað er grimm-
ara en ljóð“. Dómarabók-
in 14—18.
t
Sá hluti Jerúsalcmsborgar,
sem Israel tilheyrir, er snauð-
ur af jþví, sem fcrðamenn givn-
ast að sjá. Það er í gamla bæn-
um, sem tilheyrir Jórdaniu, að
menn jhaía margt að skoða.
En í Jerúsalem Júðanna ligg
ur „bara“ leiðin á Sionsfjallið
og á hæsta stað þess horfir
maður löngunaraugum inn yfir
hinn lokaða múr og bak við
hann grunar mann fremur en
maður sjái musterisplássið grát-
múrinn o gmusterin.
Ekki gefst það betur þó að
farið sé í annan stað við landa-
mærin. Þar kemur .maður á
hæð, sem er ágætis útsýnisstað-
ur — með rústum allt í kring
— og sér Betlehem rísa í silf-
urgárrri sólarmóðu. En ekki
nær maður til staðarins héðan.
Stúrinn snýr maður frá. Vilji
svo vel til að helgidagar sé í
nánd getur maður í félagi við
einhvern kunnugan farið í
hringför um samkunduhúsin,
sem eru mörg, og kýs maður
þá helzt að koma í þau, sem
eru með austurlandasniði, því
að þau eru skrautlegust og
mest á þeim að græða fyrir
ferðamenn.
Þegar lokið er þessari dag-
skrá er ekki mikið eftir að gera.
Þeir sem áhuga hafa fvrir forn-
rfæði og listum forsóma ekki
það sem býðst á forngripasafn-
inu. En þó að fornfræðingar
ísraels reyni af öllum mætti
’að skapa nýtt forngripasafn í
staðinn fyrir það, sem tapaðist
í stríðinu, er þó forngripasafnið
aðeins á byrjunarstigi. En
blaðamaður verður að reyna
'að nota hvern hálftíma þó að
dagskráin sé nokkuð þröng —
og nú datt mér í hug dýragarð-
urinn með orðskviðum úr
biblíunni. Já, því ekki aö fara
þangað?
j Eg hafði þegar uppgötvað
hversu töfrandi það er að nota
biblíuna sem sögubók og ferða-
bók í fornfræði. Eg' hafðd skoð-
að jarðrækt, grasaheiminn,
vatnsveitumál með heilaga
ritningu í höndunum en ekki
íhugað það að til þessa heyrði
lílta samsafn dýra. En sann-
I leikurinn er sá að hér er dýra-
í garður alveg einstakur í sinni
röð. Hann liggur á grýttri hæð,
sem er í norðvesturhluta hinn-
ar nýju Jerúsalemsborgar. Oll
þau dýr sem nefnd eru í biblí-
unni er uhér, allar fuglai' og
i höggormar eru hér í búrum
eða girðingum. Öllu er ná-
kvæmlega niðurraðað. Á litlum
spjöldum eru tilvitnanir um
dýrin og eru tilvitnanirnar
teknar frá Jesajasi, Salomon,