Vísir - 11.11.1957, Blaðsíða 7

Mániidaginn 11. nóvember 1957
VfSIR
Ia<>! Thorsieinson :
skógrækt á IM.-lrlandi
hófst um sama leyti og hér.
IHeð henni var Bagður grunnisr
nýrra iðngreina.
Með framkvæmd skógræktar-
áætlumar er verið að leggja
ííTimdvöll að mikilvægnm iðn-
greinnm og atvinmiaukningu í
Xorður-írlandi (Ulster).
Á ferðalagi þar fyrir einu ári
íékk ég nokkur kynni af hinum
miklu skógræktaráformum, sem
þar er verið að framkvæma á
vegum rikisins. Fanst mér mikið
til um það sem fyrir augun bar
'I. var að mestu rúið skógi, eins
skógræktar- og tilraunastöð. N.
I. var að mestu rúin skógi, eins
og fsland, en að vísu síðar, og
skilyrði til skógræktar eru mikl-
um mun betri víðast hvar
bar en hér, og þó býsna líkt í
hálendinu, en hvað sem um það
er, hefur verið hafist handa um
það þar eins og hér, að „klæða
landift", og því er það fróðlegt
— og ef til vill lærdómsríkt, að
kynna sér hvað þar er verið að
gera á þessu sviði, og hverjar
framtíðarvonirmenn þar gerasér
Kynnti ég mér það því nokkru
nánara, i skyndiferð til Belfast í
sumar, að afloknu íerðalagi á
vegum Nato um England.
Markí náð í aldar
lok.
í Ulster fer sérstök deild Land-
búnaðarráðuneytisins með skóg-
ræktarmálin og hefur með hönd-
um yíirstjórn framkvæmda. Það
er álit forystumanna, að örugg-
lega miði að því, stig af stigi,
að með skógræktinni komist á
fót atvinnuvegur, er verði einn
af höfuðatvinnuvegum landsins,
sem loftslags vegna sé vel ef
ekki betur til skógræktar fallið
en mörg önnur lönd álfunnar.
í lok þessarar aldar er gert ráð
fyrir, að náð verði marki
um hámarksframleiðslu og að
skógarhögg verði stundað þann-
ig að í stað livers trés, sem fellt
er, veroi vaxið upp annað í stað
inn. Þá er gert ráð íyrir, að
skógarlendur verði um 150.000
ekrur íands að flatarmáli (einn
hektari eða 10.000 ferm. er 2.471
ekrur lands) og að við skógrækt
hafi atvinnu 10.000 menn. Með
þvi að ná ofangreindu marki um
hámarksframleiðslu vinnst það
og, að Ulster verður hartnær
sjálfu sér nóg, að því er við-
arafurðir snertir.
SkógTæktin og flóttinn úr
úr sveítunum.
Lögð er á mikil áherzla, að hin
mikla atvinnuauknmg sem kem-
ur í kjölfar aukinnar skógrækt-
ar, muni verða höfuðstoð til þess
að stöðva ílóttann úr sveitun-
um, og þar með takist að upp-
ræta meinsemd, sem gerir sveit-
irnar snauðari, og gerir félags-
málalegar byrðar þjóðarinnar i
heild þjTigri.
Verkamennirnir munu yfir-
leitt ekki að eins starfa heldur
og búa á skógræktarsvæðunum
við hin bezíu heilbrigðisskilyi'ði.
Þess er og að geta, að við skóg-
arhögg og flutninga eru það
karlmenn, sem atvinnu fá, en
meðal. atvinnuleysingja í Ulster
eru karlmenn miklu íleiri en
konur.
Auka-iðngreinir.
Þá koma og til sögunnar auka-1
iðngreinir því fleiri sem lengra;
líður. Sögunarmylnur verða
reistar og verksmiðjur til að
framleiða kassa, þilplötur o. m.
fl. Skógræktin muni með öðrum
orðum færa ýmiskonar smáiðn-!
að inn í sveitimar. Hér er því j
um framtíðarskilyrði að ræða, I
sem eru mikilvæg hinum af- j
skekktu héruðum. Skógurinn!
verður þeim auðlind — og öllu
landinu. o
Á liðnuni öldum.
En litum um öxl. Eitt sinn var
frland viði vaxið sem Island.
25 árið 1921 — nú 1500,
sem starfa við skógrækt.
Talið er, að fyrir hendi séú
nú 80.000 ekrur til skógræktar,
en þar af er búið að gróðursetja
í 43.000 ekrur. Við skógrækt
unnu 1921 25 menn — nú 1500.
Vegna atvinnuaukningar á sviði
skógræktar á næstu 3—4 árum,
munu verða reist um 100 iveru-
hús. Þá er þess að geta, að
vegna skóræktarinnar hafa eigi
vegir lagðir um 480 km. á lengd,
og ráðgerð vegalagning vegna
skógræktar er um 50 km. ár-
lega.
Tilraunir.
í Ulster skilja menn til lilitar
nauðsyn tilraunastarfsemi í skög
ræktinni. Eins og sakir starida
er aðallega notað til sáningár
(plöntuuppeldis) fræ frá Norðúr
Ameríku og Skotlandi, en nórð-
ur-írsku skógræktarmennirnii’
stunda og frærækt og nota Ulst-
ar. 10.000 til eldiviðar, 3000 smál.
til húsbygginga, í dyr, glugga,
hlið o. s. frv7. 1500 smálestir af
harðviði seldar til Eire (Irska
lýðvældisins) Samkomulagsum-
leitanir fara fram um að reisa
verksmiðjur til framleiðslu á þil-
plötum og fleiru, sem í vaxandi
mæli er notað við innréttingar
í nútíma húsnæði.
Trjátegmidir.
Vegna jarðvegsskilyrða, sem
að visu eru allbreytileg, og veður
skilyrða í hálendinu, en þar er
all næðingasamt, eru gróður-
settar all mismunandi trjáteg-
undir. Barrtré frá Norðvestur-
Ameríku þrifast vel i hálendinu,
en einnig hafa veriö gerðar til-
raunir með trjátegundir frá
Svisslandi, Þýzkalandi, Korsíku
og einnig frá Japan. Af trjáteg-
undum, sem fyrir voru, má'nefna
greni, eik, eski og beyki, og þær
eru gróðursettar hvarv'etna þar
sem skilyrði leyfa. Meðfram
vegum eru gróðursett tré til
augnayndis vegfarendum.
Hestarnlr konm að góð-
um notum.
í Ulster eins og viðar fjölgar
dráttarvélum við jarðrækt o. fl.
ög not fyrir hesta minni en áður
á býlunum, en á skógræktar-
svæðunum er reynslan í Ulster
sú, að hagkvæmara sé að nota
hesta en dráttarvélar.
Þjálfun. . 1
Ungum Ulstermönnum, sem
þjálfaðir eru til skógræktar-
starfa, fer nú fjölgandi ár frá'
ári.
Lokaorð.
Hér hefur verið stiklað á
stóru, en áf því sem frám hefur
vei’ið tekið, ætti að vera Ijóst
hve mikilvægt menn telja í Ulst-
er, að klæoa landið skógi, nytja
landið til skógræktar á nútíma
visu. Ég vék að því, að skilýrð-
in til skógræktar í Ulster myndu
að sumu leyti miklu mun betrí
en hér, því að þar þrífast viða
tré, sem alls ekki þrifast hér,
en í hálendinu, þar sem úrkomu-
samt er og næðingasamt haust
og vetrarlangt, og hrjóstrugt,
eru það hinar harðgerðu trjáteg-
undir, sem reyndar eru eins og
hér á landi. Eg vona, að íslénzkir
skógræktarmenn eigi eftir aft
skreppa til Ulster og kynnast
skógræktinni þar í landi frænd-
þjóðar, þar sem saga nútíma
skógræktar byrjaði um svipaft
leytl og hér eða laust eftir alda *
mót seinustu.
Sögustaðir á Þiáigvöllum.
í skógræktarstöðinni í Tallymore Park.
Landið var klætt sínum frúm-
skógi allt til upphafs seytj.ándu
aldar. Þá er farið að höggva skóg
og taka landið, þar sem skógur
var höggvinn, til jarðræktar, i
vaxandi mæli, og var þess þörf
sökum þess hve fólkinu fjölg-
aði og ekki nema gott um það
að segja — ef ekki hefði verið
allt of mikið höggvið, á átjándu
og nítjándu öld, og engin breyt-
ing í rétta átt fyrr en i upphafi
20. aldar (1903). Þá fara menn
að vakna-»til aukins skilnings á
hverjum landgæðum þjóðin hafi
verið svift með eyðingu skóg-
anna. Þá er þess að geta, að i
fyrri heimsstyrjöldinni var, af
illri nauðsyn, gengið hart fram i
skógarhöggi i Ulster.
4000 ekur lauds 1921.
Þegar norður-írska ríkisstjórn-
in kom til sögunnar 1921, voru
skóglendur 4000 ekrur að flatar-
máli. En nú fer að komast skrið-
ur á skógræktina. Og jafnvel
meðan síðari heimsstýrjöldin
stóð var gróðursettur skógur á
1000 ekrum lands árlega. Eftir
síðari heimssíyrjöldina heíur
verið gróðursettur skógur á 2500
ekrurn lands árlega til viðbótar
og brátt mun þvi marki náð, ef
gróðursett verði í 3000 ekrur ár-
lega.
erfræ í vaxandi mæli, og gert
ráð fyrir smáminnkandi fræinn-
flutningi.
Ilrjóstugfc land gert
arðbært.
Með skógræktinni er einnig —
og það er mjög mikilvægt, unnið
að því að gera hrjóstugt liálendi
arðbært. Þetta land er að vísu
notað til beitar sumstaðar, en
í skjóli íramtiðarskóga verða
beitarskilyrðin margfalt betri.
Til þessa ná skógræktarbeltin
ekki liærra en 1200 ensk fet (um
400 m.) og var þö þarna víða
um gróðurlitið og óarðbært land
að ræða, en fyrir hver 100 fet
serri hærra er farið bætist við
5000 ekur lands til skógræktar.
og má af því marka mikilvægi
þess, að fram er sótt —- og
hærra.
/
50 þús. smál. árlega.
Trjáviðarfrarrileiðslan nemur
árlega 50 þúsundum smálesta, en
þess er að geta, að aðeins eru
felld fremur ur.g tré, vegna
grisjunar, en hún er þó mikil-
væg orðin sem sjá má af eftir-
farandi: Útílutningur ti'jábola í
stoðir í námum Wales og Skot-
lands nam i fyixa 23.000 lestum,
7000 smál. trjáviðar í girðingar-
stólpa, 5000 smál. til kassagerð-
ÚXÍMTÚ.
Sú kenning virðist vera nokk-
uð rötgróin meðal landsmanna,
að einhverjir fornmenn Iiafi
veitt Öxará úr hennar upphaf-
lega farvegi í nýjan farveg um
Almannagjá og Þingvelli, til
þæginda fyrir alþingismenn og
annað fólk, er þangað sótti um
þingtímann, og jafnvel til íeg-
urðarauka að því er fossinn
snerti.
Hin eina skráða heimild fyrir
þessari kenninu mun vera ein
lítil málsgrein i Sturlungu, þar
sem sagt er frá ferð Ketiibjáin-
ar Ketilssonar landnámsmanns,
er hann fór austur fyrir Mos-
íellsheiði i landaleitan, en þar
segir svo (II17): „Hann fór upp
í landaleitin um varit. Svo segir
í landaleiun um vorit. Svo segir
Teitr. En þeir gerðu sér skála
þar sem þeir liöfðu náttból, ok
kölluðu þar at Skálabrekku. En
er þeir voro þaðan skamt famir,
þá komu þeir á árís ok hjöggu á
vök ok felldu í öxi sína ok köll-
uðu har.a af því öxará. Sú á var
síðan veitt í Almannagjá og fell-
ur nú eftir Þingvelli."
Frásögn Lanðnámu.
Það er þessl litla málsgrein:
„Sú á var síftan veitt í Almanna-
gjá olt fellur nú eftir Þhigvelli",
sem almennt hefur verið útskýrð
þannig, að þessi vatnsveita hafi
verift gerð til þess, aö bæta úr
vatnsleysi á Þingvöllum, þar sem
ekkert rennandi vatn hafi verið
þar, og hafi jafnvel orðið að búa
til nýjan farveg fyrlr áná I þessu
skyni. Eg held að menn hafi
lagt annan skilning i þessa |
vatnsveitu í Sturlungu, heldur en
hún gefur tilefni til, og byggi ég
þá skoðun á eftirgreindum airið- ’
um.
Gera má ráð firir, að höfund- j
ur Sturlungu hafi heitnild -sína
um ferðalag Ketilbjarnár, úr
Landnámu (hls. 225, en beett
við hana tveimur veigamiklum
atriðum, sem Landnáma minnisl:
ekkert á, og sem líklegt er aft
engar heimildir hafi veiáð fyrir,
annað en görnul niunnmæli. I
fyrsta lagi minníst Landnáma
ekkert á að ís hafi ýerið á ánni,
heldur aðeins að „þeir týndu þar
öxi sinni“, og kölluðu ána því
Öxará. Á báðum stöðunum,
Sturlungu og Landnámu, ber
sögunum saman um, að þetta
hafi skeð að vorlagi, og gerir þaft
söguna um ísinn dálítið vafa*
sama, þó að vísu geti hún stað -
ísl. Þá minnist Landnáma ekkert
á að ánni hafi verið veitt i A14
marinagjá. Annaðhvort ér aft
höfundurirtn, Ari fróði, helur
ekkert vitað um þessa gömlu
vatnsveitusögu, eða þá að hann
heíur talið hana svo hæpna aft
að engu væri hafandi, sérii sögu-
Jeg heimild, en Ari var vandur;
að heimildum, eins og rit h*pa.
sýna.
Landnám Hrolleifs.
1 frásogn Landnámu ura laral-
nám Hrolleiís Elnarssonar 'ir
svo (bls. 228): „Ilánn nam iöridi
t .l móts við Steinröð öll fyrir ut-
an Öxará, er felir um Þingvölt,
ok bjó í Heiðabæ nokkura vetr.'ý
Hér virðist liggja beint yift að á*
lykta, að þeir HroIIeifur og
Steinröður hafi miðað landa-
merki sín við þá Öxará, sem þá
þegar æéll um Alrnannagjá og
Þingvöll löngu áður ep Alþingi
var stofnað, en ekki viö kvísl þá,
sem úr henni rann, og þeir Ket-
ilbjörn týndu í öxi sinni.
En öryggasta sönnunin fyrir
þvi, að náttúruöflin sjálf hafi út-
hlutað Öxará hennar núverapdi
fasta farvegi löngu áður en
Kenningu kollvarpaft.
nokkur maður kom þar við sögu,
eru þær upplýsingar í bók próf.
Matthíasar Þórðarsonar, „Þing-
völlur", að jarðlag í völlunu.ini
hafi myndazt af framburði úr
ánni. Þar segir (bis. 70): „Aft
þvi er ráða má af jarðlagi í völl-
unum, haía þeir myndazt, senni-