Vísir - 23.12.1957, Side 9

Mániídaglnn 23. desember, 195?
V í SIR
9-
rækilegan ráðsmannsreikning
sinn og fram fara nokkurskonar
úttekt á staðnum og kallaði til
sex presta og fimm leikmenn
til að vera votta og yfirskoð-
unarmenn. Var þá gerð skrá
um eignir Hólastaðar og er dag-
sett 2. maí 1396. Það er hin
merkilegasta heimild. Stein-
móði presti var falin á hendur
ráðsmennskan áfram og tók
við staðarforráðum en báðir
höfðu þeir hann og séra Þórð-
ur, biskupsumboð til að fara
með stjórn kirkjumála og bisk-
upslegt vald á Hólastóli. Það
er óvíst hvcrt Pétur biskup
kom nokkru sinni síðan til ís-
lands, en hafi svo verið, hefur
viðdvöl hans ekki verið löng,
Talið er að hann félli frá 1410
eða 1411. Umboðsmenn hans.
hafa staðið fyrir stól og bisk-
upsdæmi þangað til Jón biskup
Tófason kom til stólsins 1412.
En þá voru þeir báðir dauðir
prestarnir, Þórður og Stein-
móður. Plágan fyrri (1402—
1404) felldi þá báða. Eftir að
séra Þórður varð Hólaráðsmað-
ur og síðar biskupsumboðsmað-
ur, hefur hann oft þurft að
vera langdvölum á Hólum og í
ferðalögum vegna biskupsstó.ls
og kirkjustjórnar. Þá hefur
hann verið roskinn maður en
að líkum haldið vel líkams-
burðum og andlegu þreki. Hann
hefur ekki vílað fyrir sér um
ferðalögin. Merkin þess sýnir
fornbréfasafnið og efalaust þó
ekki nema að litlu leyti.
Á dögum séra Þórðar máttu
kaþólskir prestar. ekki kvænast.,
Við hinu varð ekkj spornað.að
þeir heíðu konu sér við hönd
til að standa fyrir búi. Prestar
og lagskonur þeirra bjuggu
saman sem hjón þó vigsluna
skorti og þótti engum tiltöku-
mál. Margir kaþólskir prestar
urðu kyn.sælir mjög og má.þar
einkum nefna hinn nafnfræga.
klerk Sveinbjörn Þórðarson í
Múla er kallaður var Barna-
Sveinbjörn. Af honum og fjöl-
mörgum stéttarbræðrum hans í
páfadómstiðinni spratt mai'gur
kjarnakvisturinn í íslenzkum
ættum. Séra Þórður Þórðaxson,
auðpresturinn á Höskuldsstöð-
um, hefur ekki fremur en flest-
ir stéttarbræður hans lifað
einlífi,. fráskilinn munaði holds-.
ins. Það er sannanlegt að börn
liefur hann átt og svo vill til að
geymst hefur merkilegt bréf, er
gefur nokkra vitneskju um
lagskonu hans, nafn hennar og
að nokkru um veraldarhag
hennar og hugsunarhátt.
Svarti dau3i
Farsótt sú, er einna ægilegust
hefur þótt í hugum íslendinga
og illræmdust er í sögum og
sögnurn barst til landsins árið
1402 og hefur hlotið nafnið
„Svarti dauði“ Svo virðist að
hún hafi geysað ákaflegast vet-
urinn 1432—1403, er sið'án var
kallaður pláguveturinn (ísl.
fornbréfasafn III. nr. 569). Þá
gerðu Þingeyingar heitbréf
jóladag sjálfan 25. des. 1402
„móti þeirri ógurlegu drepsótt,
sem þá fór vestan eftir landinu,
í hverri mikill fjöldi, lærðra og
leikra, ríkra og fátækra, fyrir
sunnan land, í Húnavatnsþingi
og í Skagafirði þá þegar með
fljótum atburðum andast hafði
svo víða var aleytt, bæoi af
prestum og leikmönnum.1-
Eyfirðingar gera sitt heit litlu