Vísir - 26.03.1958, Side 4

Vísir - 26.03.1958, Side 4
VtSIB Miðvikudagiun .26. marz 195« Afskipti Dana af Græn- landi sl. hálfa öld. 9>au beinast öll að því að ræna Grænlandi frá íslendingum. Á tímalDÍlinu 986—1262 gerði ust inn á stjórnarskrifstofur •engihn Noregskonungur nokkra konungs. Konungur fól þeim minnstu tilraun til að fá Græn-1 að annast þar stjórnarstörf ís- lendihga til að ganga sér á lands °S Grænlands. Þetta var hond, þótt ýmsir þeirra, ef ekki aðe'ns afturtækt starfsumboð, aílir, sætu um frelsi íslands,' °S ekki í sér nokkra skerð- llíkt og svartur gamli um sálir in®u a fullveldi íslands að rétt- .góðra manna. Ástæðan var sú, -að' Grænland fór ekki sjálft >méð fullveldis- og utanlands- mál sin, heldur Alþingi móður- lands þess, svo sem ætíð var um nýlendur í forngermanskri 'tíð. Konungarnir gátu ekki náð til' Grænlands, nema með því rnoti, að buga ísland fyrst. En xiæðu þeir handgöngu íslend- ingá, sem þeir náðu loks á ár- unum 1262—64, gilti hún um léið að sjálfsögðu fyrir Græn- iand og allt yfirráðasvæði ,,várra laga“ eftir almennum í'eglum laga. — En í sjálfu sér V'ar Noregskonungum eflaust aniiélu meira í mun að ná yfir- ráSúm yfir Grænlandi og þar m’eð. löndum íslendinga í Vestur héimi, en nokkru sinni yfir ís- landi. — En svona var þetta •\raldað eftir almennum reglum lag'a þá. Eftir að íslendingar höfðu sneð Gamla sáttmála 1262—64 'géngið Hákoni gamla og 'Magnúsi syni hans, á hönd, 'lét aldrei nokkur konungur 3iylla sig á Grænlandi. Þetta var af því, að hylling höfuð- 3an(is þjóðfélagsins, íslands, 3gilti samkvæmt almennum regiúm laga í nýlendum þess <pg hjálendum. Á "árunúm 1814—1821 skild- ást'ÍSÍöfégur frá íslandi og Dan- anöffeu.' Stóð þá ísland með drænlandi áfram undir veldis- xþrota Friðriks VI., með öld- -ungik óbreyttri réttarstöðu .ghghvárt honum svo og gagn- -várt D'anmörku. Hið einásta :se'm “breyttist, var það, að ís'- lánct' var nú ekki lengur í mál- <efnasámbandi við Noreg. — IFrániVegis var ísland (með «Gráenlandi) aðeins í þjóðar- aréttarlegu persónusambandi við Danrhörk. Réttur konungs til iíslands og landa þessi hvíldi r<enn sem fyrr einvörðungu á Gamla sáttmála, sem var og er «enn, uþpsegjaniegur af íslend- Jngk hálfu. Það uppsagnar- .-ákvæði er áþreifanlegasta rsönhúnin fyrir fullveldi ís- Ilands alla tíð. Fram til 1848 ríkti konungúr sseni einvaldur yfir íslandi og löndum þess svo og Danmörkú <og öðrum löndum krúnunnar. Allan þann tíma var Danmörk varnað þess að hagga í nokkru iihihni lagalegu réttarstöðú ís- ,cands og Grænlands er var ör- -úgglrga tryggð í hendi kon- 'angs sjálfs með einvaldsskuld- hindingum í Kópavogi 1662. IHi'nn illa hug sinn til íslands auglýstu þó hinir dönsku stjórnarherrar með því að kalla þ>að' danska nýlendu, danska 'hjálendu o. s. frv. En þarna sat Tvið orðin ein. Árið 1848 var þingræðið inn- 2eitt í Danmörku. Danskir grundvallarlagaráðherrar sett- Dánmörku, fékk Grænland (líkt og fyrir 126Z—64) að vera í friðí. Táekist Danmörku að afmá fullveldi fslands og innlima það, hlaut Grænland að fylgjast með því og verða danskt land að sjálfsögðu. Með heimflutningi íslands- málanna 1903—04 dvínaði trú Dana á það, að þeim myndi nokkru sinni takast að buga ísland og innlima það í Dan- mörk. Fram til þess hafði, sem sagt markmið Dana verið það, að innlima Grænland fyrir- hafnarlaust. En mieð vonbrigð- unum um ísland var þéssi von einnig brostin. Upp frá þessu verður markmið og kappsmál Dana bað: að stela Grænlandi úr sjálfs síns hendi frá íslend- ingum, og innlima það í Dah- mörk. um lögum né á yfirráðarétti ís lands yfir Grænlandi. í fyrstu benti ýmislegt til þess, að konungúr íslands myndi hafa hug á að afsala sér íslenzka einveldinu í hendur hinnar íslenzku þjóðar. En þá reyndust hinir dönsku grund- vallarlagaráðherrar ekki við- bragðsseinir, og komu í veg fyrir það. Svo hóf Danmörk þá baráttu og þann ójafnaleik gegn íslandi fjötruðu, sem þjóðníðingar vor- ir virðast enn aldrei fá henni fullþakkað: að beita þeirri að- stöðu, sem konungur íslands hafði gefið ráðherrum Dan- merkur, til þess að neyða ís- land til að afneita fullveldi sínu og innlima sig sjálft í Dan- mörk, og er það ekki tókst, þá að innlima ísland með dönsku ofbeldi. Merkisteinar á þessari braut Danmerkur og þeirra eru þjóðfunduxánn í Reykjavík 1851 undir vopríum danskra hermanna, og Stöðulögin frá 2. jan. 1871. Ðanasleikjur vorar eru sízt óvikaliðúgi'i fyrir Dani nú, en þeir vofu bá. Og nú, sem þá, er „mútan mannsins lierra frelsisstarf“ Dana á Grænlandi II. Danska Ríkisþingið hófst handa í þessum efnum stráx árið eftir h.eimflutning íslands-' málánna 1904, og setti 1905 sín' fyrstu lög fyrir' Grænland. — Voru þau um kirkju- og skóla- mál. Árið 1908 setti danska Ríkisþingið lög um sveita- stjórnir á Gi'ænlandi. Síðan hefur danska Ríkisþingið haldið þessari löggjöf sinni áfram. — Með ánauð og kaupþrælkun, sem er algerlega einstæð í ver- öldiimi nú og Benedikt yngi'i Sveinsson kallaði „skömm fyrir hnöttinn,“ og með þjóðernis- kúgun sem hvergi á, og hvergi mun nokkru sinni hafa átt sinn líka í veröldinni, eru Danir nú vel á vegi með að koma öllum vilja sínum fram við Græn- lendinga. Síðasta „umbóta- og og maðurinn hennar þræll.“ — Nú, sem þá er hið sanna föð- urland þessara auvii-ðumanna suðúr við Eyrarsund, eða hvergi. Og mútan, eða vonin um mútu, er nú, sem þá, aflið, sem knýr þá til að vinna gegn hinúm íslenzka málstað, og stýrir orðúm þéirra og gerðiun. Meðan baiátta Dana stóð um það að fá inniimað ísland í er það, að kenna Grænlending- imx áfengisncyzlu, o" leyfa liömlulausan innflutning á „eldvatninu“ til Grænlands, og steypa yfir Grænlendinp'a ölhi því hömlulausa böli, sem of- drykkjunni fylgir allstaðai-, en þó sérstaklega þar sem ástæð- ur eru slíkar sem á Græiilandi. Máske hafa þessi orð Einax's Benedíktssonár um framferði Mýndiri er tekiri á bcka- og ritfárigasýn’iiigú í Loiidön (National Stationery and Book Trades Fair) og tók'u'öll 'sarnveldislöndín j þátt í henni. Borgarsijórinn í Lóndon setti Sýriingúria. Stúlkan er ein af sýningafdöniurium og er að sýna líeillaóskakoft, sem má setja á grammófóii eiris óg grammófónplötu, og liljóma- þá' heillaóskirnar. párfa á Grænlandi, alarei verið ÍJiáflfeunún' , :,Rans kerfang vai‘"aiiðsv'eiþt \ hjá stútum og staúpum.' siœrðist þar svíðinesins 'hirð j yíir kaupum. Konan var rétt.láus i kaiiparav.s riki, ef kven þótt frítt, var hún hremmd uvdír skálum." V.V .■ i Vilji Danasleikjur þær, sem gert hafa hróp að Landssám- bandi ísl. Græníandsáhuga- manna, vinna gegn þessu böli á Grænlandi, eða einhverju öðru böli þár, skulu þeir ekki mæta andstöðu vorri, og eigi heldur nokkrum þeim hlut, er þeir kynnu að hafa vilja og manndóm til að gera Græn- lendingum til gagns. En aldrei hefi eg rekist á, að þessar bleyður hefðu dug eða mann- dóm til eins eða neins, en þó allra sízt vilja til að veita Grænlendingum skyldugt lið- sinni. Eg skal hér ekki rekja feril Dana á Grænlandi. En aðeins nefna, að með nýju grund- vallarlögunum dönsku frá 5. júnl 1953 voru Grænlendingar á vestui'strönd Grænlands fyrir sunhari Snæfell 'knúðir til að sénda 2 fulltrúa á Ríkisþing Daná. Ekki tekuf bettá til ann- 1 ara hlútá Grænlárids. En bæði j þessi lagasetning Dana og öllj örihúr varðandi Grænland j lilýtur og verður áð rofna fyrir| þjódáféttinúm, séxn alla tímá hefúr gilt milli íslendinga og Dana. Á aöalþingi Sþ. fékk Dan- mörk sig' svo leysta undan þeirri skyldu, að gefa ritara Sþ. skýfslúr urn Grænland, fyrst og fremst méð 'skirskötú'n til þess, áð Grænland hefði aldféi verið nýlenda í venju-1 legum skilningi. Landnáms-1 mehn íslands hefáu tekið þjóð- | félag sitt með sér yfir þangað (endá hlaut svo að vera á 10. öld). Grænland hefði alla tið, síðan á víkingaöld ekki átt nokkurt bjóðfélagslegt sjálf-J stæði, heldur ; verið hluti úr lögum (án grænl. löggjafar- þings, grænl. löggjafar, grænl. ^ utanlandsmála eða fullveldis), dominion eða nýlenda með sérstökum hætti og tillieyrt Islandi, allt siðan á víkinga- öld, með sérstökum hætti og' íslandi, („Politically Green- lanð was with Iceland").1 Allt hetta var staðfest af danská utánríkistnáláráðutíeytinu heimá í Ðamnörku í yfirlý;- ingú þcss 27/11 1954: , I pcli- tisk HLMiseende hörte Grön- land sammen med Island'*. —] (I þjóðféíágsfégu tilliti héýroi Græniarid íslándi til). Hér skál lieldiir ekki lengra út í þessa sálma farið, enda þótt Dasiinörk hafí ekki getað. sýnt frarii á, að Island hafi nokkru sinini giatað þessum' yfirráðarétti, né að' Danmörk | háfi siðar eignast yfirráðarétt yfir Gra?nlandi, III. Dánska stiörttin veit, að ekki muri Ísland fáahlégt t.il að af- •salá sér yfirráðafétti sínurii vfir Græriláfídi og því aldrei borið það við að leita hér við- urkenningar á yfirráðarétti sínum yfir Grænlandi. Því myndi mikilsvert, • að geta fjötrað og múlbundið ísland til langs 'tíma,-'og'nofá þá-náðar- sturid þéss til að fá viðurkenn-' ing — ef ekki ábyrgð — ann- ara ríkja á ýi'ir-'áöái-éíti' 'Dain- merkur yfir ' Grænhmdi, — Áður en fyrri heimsstyrjöld hófst, virðist Danmörk hafa verið farin að :-da þetta. Og náðartíminn barst Dan- mörku upp í hend tar. Haustið 1917 i afði Jón Magnússon komið því svo við Dani, að samningar yrðu tekn- ir upp milli Danmerkur og ís- lands um samband landanna, og er Alþingi í apríl 1918 gerði það að skilyrði fv.'ir upptöku samninganna, að danskur samningamaður eða dönsk samninganefnd yrði send til Reykjavíkur, gekk danska stjórnin að þessu, auðvitað vel vitandi um það, að meS send- ingu slíkrar samninganefndar til íslands viðurkcnndi hún fyllilega, með þessum verknaði einum, fullveldi Islands. — Þessi danska samninganefnd kom til Reykjavíkur 29. júní 1918, og hafði Danmörk þar ineð þá viðurkennt fullveldi íslandi. En íslenzku nefndinni láðist að benda á það við samningana og þannig hlotnaðist Danmörku umboð til að fara með utan- landsmál íslands í 25 ár eða til 1. des. 1943. Strax á 2. ef ekki 1. ári fyrri heimsstyrjaldar kom fyrsta tækifærið, til að leita viður- kenningar á rétti Danmerkur til yfirráða á Grænlandi. Vér vitum eigi hvenáer samn- ingar byrjuðu um hina lög- lausu sölu Vesturheimseyjanna' okkar til Bándaríkjánna, eða hver átti frumkvæði til þeirrar sölu. En um máriáðarmótin okt. —nóv. 1915 fær danski sendi- herránri í Washington skeyti varðandi sölu eyjanna frá Erik Scaveniusi utanríkisráðh. Dana, þar sem svó er að orði kcmist: „Vegria danskra tilfinninga, og vegná Eskimóanna, væri æski- legt, að danska stjórnin út- færði umötínun ssna méð yfir- ráðuin (Óverhöjhed) þjóðfé- lagsiris svo, að hún grípi yfir allt Grænland. I viðtali um nýlendurnar (eyjarnar) ber að halda hessu sjónarmiði fram.“ í skeyti dags. 3. nóv. 1915, er sendiherranum falið að biðja Bandai-íkin um, að ógna Dan- mörku íil að selja eyjarnar: „Til héss, að liægt sé að koróa malinri í gegn inri á við og út á við, vcrður' salau að kömá frarii sem riaúðsyn, til að köiri- ast hjá, að Bandaríkin táki' eýjárriar mcð einræði • þarfir hermála sinna. Rannsakið, hvort skilja beri hina amerisku málaleitan aðeins sem tákn uni lörigun til að kaupa, eða auk þess sem ábendingú um liugsan legar fyrirætlanir, ef ekki verð- ur úr kaupiun. Ef um Siið síðar- nefnda er að ræða, þá er bezt að Ameríka láti hað opinber- lega í ljósi.“ Hvort Bar.daríkin hafi fengizt til að ógna Dan- mörk, er meira en óvíst, þótt danska stjófnin segði síðár, til þess að koma sölunni fram, að Bandaríkin hefðu hótað að taka eyjarnar með valdi, ef Dan- mörk vildi ekki selja þæf! Er til kom, vildu Bandarík- in ekki viðurkenná yfirráð (suzerainty) Danmerkur yfir öllu Grænlandi. En er sala Framh. á 9. síðu. ,

x

Vísir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.