Vísir - 26.03.1958, Qupperneq 9

*:.$ MlSvíkudaginn 26. -mar/ 1958
VÍSIB
Orænland...
Frh. af 4. s.
eyjanna fór fram, gáfu Banda-
ríkin þ. 4. ágúst 1916 Dan-
‘mörku sérstaka yfirlýsingu
um, að „stjórn Bandaríkjanna
iinuni ekki setja sig gegn því,
að danska stjórnin útfærði sína
•dr> s' a stjóroin iiti með full-
kornnum vclvílja' ;i Hað, að
Spitzberger. 'væri. hv;’ undir
Noreg. Dahmörk' í' hefði
enga hagsmuiii ; i !ur frá.“
Það var svo sioínutí uorræn
samvinna“ um þetta ;imörk
ag Svíþjóð skyldu st; ójá Noreg
til þess, að fá : harð, en
Noregur og Svíþj óö • viðurkeiiná
póiitísku og efnahagslegu hags- yfjrráðarétt Dan:
■muni til alls Grænlands.“
’í 'em þá v:
:rkur yfir
af Græn-
Eins og hver getur séð, felst lapdi> en Noregur og Darimörk
ekki í þessum orðum nokkur sfygja Svíþjóð í !andsevja-
viðurkenning á yfirráðarétti máUnu Svona fór Danmörk þá
Danmerkur yfir Grænlandi. Að með utanríkiSmál íslands. En
Danmörk vildi ekki láta sér hún „.erði hað ckki endasleppt!
næga, að þessi klausa stæði i Þann 28 jan 1919 hafði
kaupsamningnurn um eyjarnar, danski utanríkisráðherrann
heldur krafðist, að þessi yfir- skrifað sendiherra sínum í
lýsing væri gefin út I séistöku paris erindisbréf um þá við- ríkisráðhcrrann, að danska
s_kjali eða bókum, stafaði af urkenning) sem Danmörk ósk- stiárnin megi treysta því, r V
aði að íá yfir Grænlaridi, og slík útfærsla mæti heldur ekki
rekur þar ekki afskipti Dan- neinum erfiðleikuin af hálfu
merkur af Grænlandi lengur stjórnarinnar.“
en aftur á 18. öld. J Ihlen, utanríkisráðherrann,
Þann 11. júli tilkynníi dariski sagði fyrst, „að málið skyldi
sendiherrann í París danska
Þér ; ruð samt beðiri!:. rið taka
þá:i fram í samtalinu, að
datíska stjórnin ha.’i uvn mörg
ár haft það mál með hönðum
itð .: ■>. iðurkenning allra'velda,
er.raálið skiptir, á yfiríáðurii
Damne: kur''yfir ölln Græn-
I.uidi, cg að mctín hnf' j iiyggju
að bera þetta mál samtímis
fram fyrií hina viðkomandi
nefnd. Svo segir af samskipt-
um Danmerkur við Bandarík-
in um þetta, og að hún hafi
unnið það á, að Bandaríkin
„muni ekkí setja sig á móti því,
að danska stjórnin útvikki
sína pólitísku og efnalegu
hagsmuni tii alls Grænlands.“
„I»ér eruð beðinn að leggja
áherzlu á það við norska utan-
því, sem síðar kom í ljós, að
Danmörk ætlaði að nota þessa
yfirlýsing að fyrirmynd fyrir
yfirlýsingum, sem hún ætlaði
að beiðast frá öðrum ríkjum.
Frá clztu tímum var hug-
mynd manna um Grænland m. utanríkismálaráðherranumj að
a. sú, að það gengi fyrir norðan Svalbarðsnefndin hefði verið
TröIIabotninn og fyrir norðan
sett á laggirnar á friðarfundin-
Dumbshaf austur til Russlands, um )Það ef p|i yert að hug_
svo Novaja Zelmja var jafn- |!ci# „ segir hann >>að Noregur
vel talin hluti Grænlands, og mun. gera oss erfiðle}ka
•dvínaði trúin á þetta heim-
skautsmeginland ekki með öllu
fyrr en nálægt síðustu alda-
mótum. Svalbarð og Nýjaland
(Jan Mayen) voru efalausir
lilutar Grænlands, og við þessi
lönd höíðu síðan í byrjún 17.
aldar verið stundaðar miklar
hvalveiðar. Stjórnin í Kaup-
mannahöfn héít áfram að veita
styrki til hval- og seíveiða við
Svalbarð, er ákvéðið þá enri
var kallað Grænland, fram til
1864, meðfram með það fyrir
augum, að halda sambandi við
þessi’lönd krónúnnar, og það
er fjarstæða að ísland cða kon-
ungur íslands hafi nokkruj
sinni gefið Svalbarð upp. —
Er stjórn Noregs lýsti því yfir
1814—21, að Noregur gæfi úpp
sérhvert tilka.ll til Grænlands,
: átti þetta þá fyrst og fremst við
Svalbarð, og þvi næst við
Austur-Grænlarid (Eystri-
byggð eða Gamla Grænland).
Er síðari tíma rannsóknir
höfðu leitt í liós, að SvalbarS
. vár feiknaautöugt kolalapd,
fýsti Norðmérin mjög áð slá klo
I það. Árið 1871 lagði utánrík-
isráðherra Noregs og Svíþjóð-
ar þá spurningu fyrir stjórn
Rússlands, hvort hún hefði
neKkuð á rnóti því, að sænsk-
norska veldið kastaöi eign sinni
á Svalbarð. Svar Rússa var
það, sem . spurningin beinlínis
hafði gefið tilefni tií: að bezt
væri, að Svalbarð héldi áfram
að vera einkis land. Þetta er
upphaf þeirrár almennu kenn-
ingar, að Syálbarð væri einkis-
iand, og síðar kapphlaups um
að klófesta það; en sú saga
verður ekki rituð hér.
í fyrri heimsstyrjöld notuðu
mum gera oss ernoieiKa í
j Grænlandsniálinu. Ejj legg til
! að láta vora afstöðu í Svai-
barðsmálinu vera háða því,
hverja afstöðu norska stjórnin
tekur viðvíkjandi Grænlandi.“
Erik Scavenius utanríkis-
ráðh. Dana ritaði óðara sendi-
herra sínum í Osló, O. Krag,
veroa íhugað.“ — Og að athug- |
uðu máli, síðar, „að norska j
stjórnin mundi ekki erfiða
framgang þcssa máls.“ Eins og
hver og einn getur séð, er þetta
ekki viðurkenning á yfirráða-
rétti Danmerkur, heidur aðeins
loforð upp á framtíðina. Og
þegar Danmörk hafði undir-
ritað Svalbarðssáttmálann 9.
febr. 1920, sá Noregur ekki
ástæðu til að efna þetta loforð.
Hin háleita hugsjón Dan-
merkur, að fá yfirráðarétt Dan-
rrierku'r viðurkenndan á friðar-
þessar fréttir, lagði fyrir hann fundinum af öllum þjóðuni, er
að hitta norska utanríkismála- j málið skipti, mætti ekki mót-
ráðhérrann að máli og mæla stcðu, fyrr en kom að Bretum.
' Dánsk.i utanríkisráoherranri ; sfnu'ð fil ráða ef danska stjórn—
-;'t4af nú í rnarz 1930 'sendiherr- in nokkru sinrii tekur iil yfir—
úrn -Ðana í Lundúnum, Parí*; ' ve- • að afhenda (the álien-
ftóm og Tokio fyrirskipanir utn aísón o?) hetta landssvæði.“
• að beiðast viðurkenningar rík-; jOrðín „rétt. slnn“ hljóta að7
isstjórnanna á þe ; vm s’öðu til levnisamnings eða
á yfirráðarétti Da . rkiir'yfir ; Ieyr.dra bréfaskrifta, 'þar sem
'Græníandi. Tekið 'sa>. fram, að Dar, •':írk skuldbiridur sig til að<
viðurkenmngin gæí. verið gef- spyrja Breta ráða, ef hún
in með sömu orðum og í yfir- í;>: ' til yfirvegunar að af-
lýsingu Bandaríkjar.na 4. hrnda Græriland. Ef Bretland
ágúst 1916, og yfirlýsingiri' sjálf hefði ekki lagt þetta band á
send með, til að skrifa eftir. f Danmörk 1920 myndi Danmörk
„minnisskjali“, sem einnig nú fyrir langa-löngu vera búin
fylgdi með, er ckki getið að selja Grænland.
danskrar starfsemi á Græn- Frá stjórnurium í París, Róm
lanai fyrr en 1721, að Hans og Tokio komu aðeins vin-
Egede kom þangað, og virðist gjarnleg, teygjanleg svör upp á
svo sem fela eigi alla eldri sögu framtíðina. Svíþjóð stóð við-
Grænlsnds. orð í „nori-ænu samvinnunni“
Hvað gerst hafi í þessu máli og viðurkenndi skýrum stöfum
í Lúndunum frá miðjum marz yfirráðrétt Danmerlcur yfir öllu
til 19. maí 1920 er eklti vitað, Græniaridi.
en þá svarar brezka utanríkis- Ætlun Danmerkur hafði
málará’ðurieytið danska sendi- verið sú, að þegar hún á frið-
herranúm þar svo: arfundinum í París hefði fengið
,,Eg er sannfærður um, að staðfesting „allra þjóða er mál-
danska stjórnin muni eiga auð- »ð skipti á yfirráðarétti sínum
veit ri’.eð að skilja, að hin land- yfir Grænlandií“ að gefa á 200
fræðiifga legá Græhlands gerir ára minningarhátíðinni fyrir
þa'ð að stórmáli fyrir brezka komu Hans Egedes til Græn-
heimsveldið sem heild, og sér- lands út námsyfirlýsing Dan-
staklega fyrir Kanada, hver á merkur yfir allt Grænland. Nú
það. Stjórn hans hátignar var s!íkt ekki tiltækilegt, því
finiiur sig því, eftir hina gaurn- augljóst var, að henni yrði
gæfilegustu athugun málsins, harðlega mótmælt, og málinu
skylduga til að binda viður- með því hleypt í blossa. Nú var
kenníng sína á dönskum yfir- þó búið að reiða svo hátt til
ráðarétti yfir Grænlandi því höggs, að eitthvað varð að
sknýrði, að skyldi Ðanmörk gera. Þann 10. maí 1921 gaf
nskkru sinni óska að iáta eyna innanríkisráðuneytið danska
af hendi, þá vilji hún vcita því í umboði konungs út yfir-
brezka heiinsvéídinu forkaups- lýsingu um, „að stofnaðar séu
þannig: Danska stjórnin mun
vera tilleiðanleg til að endur-
taka fyrir þessari nefnd þá til-
kynningú, serii í kyrrþey hefur
i áður verið gefin norsku stjórn-
inni viðvíkjandi stöðu Dan-
merkur til Spitzbergenrnálsins,
og scm var þess efnis, að Dan-
mörk liefði ckki sérstakra hags-
muna að gæta í þessu máli, og
að menn þar af leiðandi ekki
mundú hafa neitt að mæla á
móti hinum norsku kröfum.1)
rétt.“
verzlunar-, trúboðs- og veiði-
’) Þess mætti geta í þessu
sambandi, að Danmörk varð þá,
Þeir voru ófáanlegir til að taka
þetta mál fyrir á friðarfundin-
um. Gat þá ekkert af þessari
,göfugu‘ fyrirætlan orðið að því
sinni. En sízt er þar með sagt; |
að Danir séu orðnir sliku bragði J
eða þvílíku afhuga, ef færi
Dáriská' stjórnin taldi sig af stöðvar á austur- og vestur-
byðist. Slíkt tækifæri bauðst
þeiin ekki við lok siðari heim-
styrjaldar, en býðst, máske,
við lok hins þar
eða fyrr.
næsta stríðs
og verður enn, að kaupa öll sín |
kol dýrum dómum frá útlönd-
innri og 'ýtri ástæðum, ekki
geta gefið slíkan forkaupsrétt.
Nú mun hafa veiúð reynt að
semjá um annað heppilegra
form, sem báðir aðilar gætú
sætf sig' við. Og 20. júlí 1920
tilkynnti brézka utanríkismála-
ráðuneytið danska sendiherr-
anufn í Luridúnum: „að stjórn
hans hátignar viðurkennir yfir-
ráðárétt haris dönsku hátignar
yfir Grænláridi, cn vegna hinn-
ar landfræðilegu nálægðar við
sambándslaiidið Kanada, verð
strönd Grænlands, svo að allt
landið sé hér eítir lagt undir
hinar densku n.ýiendur og
stöðvar og hina dönsku stjórn
Grænlands“, þ. e. að allt Græn-
land sé lagt undir starfrækta
stjórn, að pólitískir og efna-
hagslegif hagsmunir Danmerk-
ur séu 'útfærðir til alls Græn-
lands, en yfirráðarétturinn yfir
því er hvergi nefndur á nafn.
Þessi yfirlýsing var að verulegu
leyti ósönn. Og þegar Danmörk
löngu síðar fyrir fasta aiþjóðá-
um.
ur stjórn haris liátignar að ddómstóinum var í þessu sám-
áskilja sér rétt sinn til að vera Framh. a 11. síðu.
* 17
II. C. Æmclez's&n
Hamingjuskórnir - 3.
áíram
Justitsráðið Kelt
Norðmenn góða aðstöðu lands ' göngu sinni OP velti því fyr-
síns til að róa að.því öllum ár--^ ^ hvernig ;stæði á þess-
um við Bandamannastorveldin,1 ° 1
að þau viðurkenndu yfirráða-, DlCytingU, S.°m OlOin
rétt Noregs yfir Svaibarði, ogjvar á borgmni. Brúin yfir
6. maí 1917 símaði norski hl hallannnar var horfin.
sendilien'ann í Banderíkjunum sá óijóst m6(a f [r
heim, að utannkisraðherrann 1 , , * . J . f ^
Washington hefði íýst sig því úibakkáriúrn cg ia.f.sí ao
eindregið fylgjandi, að Noreg-j lokum á tVO karla sem VOl'U
nr fengi Svalbarð. Leið þessa^ þal- me§ bátkænu. „Öskar
máls lá éiririig til stjörná Dan- hcrram að
merkur og Sviþjóðar. Þann 2.
apríl 1919 símaði norski sendi-
herrann í Khöfn heim, að
'ann aö vera flúttur yfir
í Hólmmn?“ sögðu þeir.
„Ot í Hólminn,“ át Jústits-
ráðið undrandi eítir þeirri.
því hann vissi ekki á 'hvaSa'
öld harm nú lifði. Því leng-
ur sem hann talaði við
fcrjumcnnma, því verr
gekk honum að átta sig á
taii þeirra. „Eg skil alls
ékki Borgundarhöi'msmál,
sem þið ta!ið.“ Að lokum
varð hann gramur og snen
við þeim baki. „Eg heid að
eg íái mér heldur lélíi-
vagn,“ sagði hann við sjálf-
an 's;g. En þégar hann fór
að svipást um ertir vagni,
sá hann engan. Svo gekk
H'aííii af stað og var nú al-
veg t iss um ?.ð hann væri
veiktir, Hann kom að dyr-
um. 'sem voru hálf opnar
og féil’ hirtán út á götuna.
Þctta var hjórstofa og'þar
voru samankomnir nokkrir
góðbcrgarar, skipstjórar
og nokknr menntamenn,
sem sátu yfir glasi af öli.
„Afsakið,“ sagði Justits-
ráðio við veitingakonuna,
sem kom til hans. „ Það er
eitthvað að mér, viljið þér
ekki vera svo góð og ná í
iéttvagn handa mér?“ —
Konan hnsti aðeins höfuð-
ið, hun vissi ekki hvað
léttivagn var, en hún var
ekki í neinum efa um að
hann væiri veikur og rétti
shonum því krús með vatnu
v