Vísir


Vísir - 26.03.1958, Qupperneq 9

Vísir - 26.03.1958, Qupperneq 9
*:.$ MlSvíkudaginn 26. -mar/ 1958 VÍSIB Orænland... Frh. af 4. s. eyjanna fór fram, gáfu Banda- ríkin þ. 4. ágúst 1916 Dan- ‘mörku sérstaka yfirlýsingu um, að „stjórn Bandaríkjanna iinuni ekki setja sig gegn því, að danska stjórnin útfærði sína •dr> s' a stjóroin iiti með full- kornnum vclvílja' ;i Hað, að Spitzberger. 'væri. hv;’ undir Noreg. Dahmörk' í' hefði enga hagsmuiii ; i !ur frá.“ Það var svo sioínutí uorræn samvinna“ um þetta ;imörk ag Svíþjóð skyldu st; ójá Noreg til þess, að fá : harð, en Noregur og Svíþj óö • viðurkeiiná póiitísku og efnahagslegu hags- yfjrráðarétt Dan: ■muni til alls Grænlands.“ ’í 'em þá v: :rkur yfir af Græn- Eins og hver getur séð, felst lapdi> en Noregur og Darimörk ekki í þessum orðum nokkur sfygja Svíþjóð í !andsevja- viðurkenning á yfirráðarétti máUnu Svona fór Danmörk þá Danmerkur yfir Grænlandi. Að með utanríkiSmál íslands. En Danmörk vildi ekki láta sér hún „.erði hað ckki endasleppt! næga, að þessi klausa stæði i Þann 28 jan 1919 hafði kaupsamningnurn um eyjarnar, danski utanríkisráðherrann heldur krafðist, að þessi yfir- skrifað sendiherra sínum í lýsing væri gefin út I séistöku paris erindisbréf um þá við- ríkisráðhcrrann, að danska s_kjali eða bókum, stafaði af urkenning) sem Danmörk ósk- stiárnin megi treysta því, r V aði að íá yfir Grænlaridi, og slík útfærsla mæti heldur ekki rekur þar ekki afskipti Dan- neinum erfiðleikuin af hálfu merkur af Grænlandi lengur stjórnarinnar.“ en aftur á 18. öld. J Ihlen, utanríkisráðherrann, Þann 11. júli tilkynníi dariski sagði fyrst, „að málið skyldi sendiherrann í París danska Þér ; ruð samt beðiri!:. rið taka þá:i fram í samtalinu, að datíska stjórnin ha.’i uvn mörg ár haft það mál með hönðum itð .: ■>. iðurkenning allra'velda, er.raálið skiptir, á yfiríáðurii Damne: kur''yfir ölln Græn- I.uidi, cg að mctín hnf' j iiyggju að bera þetta mál samtímis fram fyrií hina viðkomandi nefnd. Svo segir af samskipt- um Danmerkur við Bandarík- in um þetta, og að hún hafi unnið það á, að Bandaríkin „muni ekkí setja sig á móti því, að danska stjórnin útvikki sína pólitísku og efnalegu hagsmuni tii alls Grænlands.“ „I»ér eruð beðinn að leggja áherzlu á það við norska utan- því, sem síðar kom í ljós, að Danmörk ætlaði að nota þessa yfirlýsing að fyrirmynd fyrir yfirlýsingum, sem hún ætlaði að beiðast frá öðrum ríkjum. Frá clztu tímum var hug- mynd manna um Grænland m. utanríkismálaráðherranumj að a. sú, að það gengi fyrir norðan Svalbarðsnefndin hefði verið TröIIabotninn og fyrir norðan sett á laggirnar á friðarfundin- Dumbshaf austur til Russlands, um )Það ef p|i yert að hug_ svo Novaja Zelmja var jafn- |!ci# „ segir hann >>að Noregur vel talin hluti Grænlands, og mun. gera oss erfiðle}ka •dvínaði trúin á þetta heim- skautsmeginland ekki með öllu fyrr en nálægt síðustu alda- mótum. Svalbarð og Nýjaland (Jan Mayen) voru efalausir lilutar Grænlands, og við þessi lönd höíðu síðan í byrjún 17. aldar verið stundaðar miklar hvalveiðar. Stjórnin í Kaup- mannahöfn héít áfram að veita styrki til hval- og seíveiða við Svalbarð, er ákvéðið þá enri var kallað Grænland, fram til 1864, meðfram með það fyrir augum, að halda sambandi við þessi’lönd krónúnnar, og það er fjarstæða að ísland cða kon- ungur íslands hafi nokkruj sinni gefið Svalbarð upp. — Er stjórn Noregs lýsti því yfir 1814—21, að Noregur gæfi úpp sérhvert tilka.ll til Grænlands, : átti þetta þá fyrst og fremst við Svalbarð, og þvi næst við Austur-Grænlarid (Eystri- byggð eða Gamla Grænland). Er síðari tíma rannsóknir höfðu leitt í liós, að SvalbarS . vár feiknaautöugt kolalapd, fýsti Norðmérin mjög áð slá klo I það. Árið 1871 lagði utánrík- isráðherra Noregs og Svíþjóð- ar þá spurningu fyrir stjórn Rússlands, hvort hún hefði neKkuð á rnóti því, að sænsk- norska veldið kastaöi eign sinni á Svalbarð. Svar Rússa var það, sem . spurningin beinlínis hafði gefið tilefni tií: að bezt væri, að Svalbarð héldi áfram að vera einkis land. Þetta er upphaf þeirrár almennu kenn- ingar, að Syálbarð væri einkis- iand, og síðar kapphlaups um að klófesta það; en sú saga verður ekki rituð hér. í fyrri heimsstyrjöld notuðu mum gera oss ernoieiKa í j Grænlandsniálinu. Ejj legg til ! að láta vora afstöðu í Svai- barðsmálinu vera háða því, hverja afstöðu norska stjórnin tekur viðvíkjandi Grænlandi.“ Erik Scavenius utanríkis- ráðh. Dana ritaði óðara sendi- herra sínum í Osló, O. Krag, veroa íhugað.“ — Og að athug- | uðu máli, síðar, „að norska j stjórnin mundi ekki erfiða framgang þcssa máls.“ Eins og hver og einn getur séð, er þetta ekki viðurkenning á yfirráða- rétti Danmerkur, heidur aðeins loforð upp á framtíðina. Og þegar Danmörk hafði undir- ritað Svalbarðssáttmálann 9. febr. 1920, sá Noregur ekki ástæðu til að efna þetta loforð. Hin háleita hugsjón Dan- merkur, að fá yfirráðarétt Dan- rrierku'r viðurkenndan á friðar- þessar fréttir, lagði fyrir hann fundinum af öllum þjóðuni, er að hitta norska utanríkismála- j málið skipti, mætti ekki mót- ráðhérrann að máli og mæla stcðu, fyrr en kom að Bretum. ' Dánsk.i utanríkisráoherranri ; sfnu'ð fil ráða ef danska stjórn— -;'t4af nú í rnarz 1930 'sendiherr- in nokkru sinrii tekur iil yfir— úrn -Ðana í Lundúnum, Parí*; ' ve- • að afhenda (the álien- ftóm og Tokio fyrirskipanir utn aísón o?) hetta landssvæði.“ • að beiðast viðurkenningar rík-; jOrðín „rétt. slnn“ hljóta að7 isstjórnanna á þe ; vm s’öðu til levnisamnings eða á yfirráðarétti Da . rkiir'yfir ; Ieyr.dra bréfaskrifta, 'þar sem 'Græníandi. Tekið 'sa>. fram, að Dar, •':írk skuldbiridur sig til að< viðurkenmngin gæí. verið gef- spyrja Breta ráða, ef hún in með sömu orðum og í yfir- í;>: ' til yfirvegunar að af- lýsingu Bandaríkjar.na 4. hrnda Græriland. Ef Bretland ágúst 1916, og yfirlýsingiri' sjálf hefði ekki lagt þetta band á send með, til að skrifa eftir. f Danmörk 1920 myndi Danmörk „minnisskjali“, sem einnig nú fyrir langa-löngu vera búin fylgdi með, er ckki getið að selja Grænland. danskrar starfsemi á Græn- Frá stjórnurium í París, Róm lanai fyrr en 1721, að Hans og Tokio komu aðeins vin- Egede kom þangað, og virðist gjarnleg, teygjanleg svör upp á svo sem fela eigi alla eldri sögu framtíðina. Svíþjóð stóð við- Grænlsnds. orð í „nori-ænu samvinnunni“ Hvað gerst hafi í þessu máli og viðurkenndi skýrum stöfum í Lúndunum frá miðjum marz yfirráðrétt Danmerlcur yfir öllu til 19. maí 1920 er eklti vitað, Græniaridi. en þá svarar brezka utanríkis- Ætlun Danmerkur hafði málará’ðurieytið danska sendi- verið sú, að þegar hún á frið- herranúm þar svo: arfundinum í París hefði fengið ,,Eg er sannfærður um, að staðfesting „allra þjóða er mál- danska stjórnin muni eiga auð- »ð skipti á yfirráðarétti sínum veit ri’.eð að skilja, að hin land- yfir Grænlandií“ að gefa á 200 fræðiifga legá Græhlands gerir ára minningarhátíðinni fyrir þa'ð að stórmáli fyrir brezka komu Hans Egedes til Græn- heimsveldið sem heild, og sér- lands út námsyfirlýsing Dan- staklega fyrir Kanada, hver á merkur yfir allt Grænland. Nú það. Stjórn hans hátignar var s!íkt ekki tiltækilegt, því finiiur sig því, eftir hina gaurn- augljóst var, að henni yrði gæfilegustu athugun málsins, harðlega mótmælt, og málinu skylduga til að binda viður- með því hleypt í blossa. Nú var kenníng sína á dönskum yfir- þó búið að reiða svo hátt til ráðarétti yfir Grænlandi því höggs, að eitthvað varð að sknýrði, að skyldi Ðanmörk gera. Þann 10. maí 1921 gaf nskkru sinni óska að iáta eyna innanríkisráðuneytið danska af hendi, þá vilji hún vcita því í umboði konungs út yfir- brezka heiinsvéídinu forkaups- lýsingu um, „að stofnaðar séu þannig: Danska stjórnin mun vera tilleiðanleg til að endur- taka fyrir þessari nefnd þá til- kynningú, serii í kyrrþey hefur i áður verið gefin norsku stjórn- inni viðvíkjandi stöðu Dan- merkur til Spitzbergenrnálsins, og scm var þess efnis, að Dan- mörk liefði ckki sérstakra hags- muna að gæta í þessu máli, og að menn þar af leiðandi ekki mundú hafa neitt að mæla á móti hinum norsku kröfum.1) rétt.“ verzlunar-, trúboðs- og veiði- ’) Þess mætti geta í þessu sambandi, að Danmörk varð þá, Þeir voru ófáanlegir til að taka þetta mál fyrir á friðarfundin- um. Gat þá ekkert af þessari ,göfugu‘ fyrirætlan orðið að því sinni. En sízt er þar með sagt; | að Danir séu orðnir sliku bragði J eða þvílíku afhuga, ef færi Dáriská' stjórnin taldi sig af stöðvar á austur- og vestur- byðist. Slíkt tækifæri bauðst þeiin ekki við lok siðari heim- styrjaldar, en býðst, máske, við lok hins þar eða fyrr. næsta stríðs og verður enn, að kaupa öll sín | kol dýrum dómum frá útlönd- innri og 'ýtri ástæðum, ekki geta gefið slíkan forkaupsrétt. Nú mun hafa veiúð reynt að semjá um annað heppilegra form, sem báðir aðilar gætú sætf sig' við. Og 20. júlí 1920 tilkynnti brézka utanríkismála- ráðuneytið danska sendiherr- anufn í Luridúnum: „að stjórn hans hátignar viðurkennir yfir- ráðárétt haris dönsku hátignar yfir Grænláridi, cn vegna hinn- ar landfræðilegu nálægðar við sambándslaiidið Kanada, verð strönd Grænlands, svo að allt landið sé hér eítir lagt undir hinar densku n.ýiendur og stöðvar og hina dönsku stjórn Grænlands“, þ. e. að allt Græn- land sé lagt undir starfrækta stjórn, að pólitískir og efna- hagslegif hagsmunir Danmerk- ur séu 'útfærðir til alls Græn- lands, en yfirráðarétturinn yfir því er hvergi nefndur á nafn. Þessi yfirlýsing var að verulegu leyti ósönn. Og þegar Danmörk löngu síðar fyrir fasta aiþjóðá- um. ur stjórn haris liátignar að ddómstóinum var í þessu sám- áskilja sér rétt sinn til að vera Framh. a 11. síðu. * 17 II. C. Æmclez's&n Hamingjuskórnir - 3. áíram Justitsráðið Kelt Norðmenn góða aðstöðu lands ' göngu sinni OP velti því fyr- síns til að róa að.því öllum ár--^ ^ hvernig ;stæði á þess- um við Bandamannastorveldin,1 ° 1 að þau viðurkenndu yfirráða-, DlCytingU, S.°m OlOin rétt Noregs yfir Svaibarði, ogjvar á borgmni. Brúin yfir 6. maí 1917 símaði norski hl hallannnar var horfin. sendilien'ann í Banderíkjunum sá óijóst m6(a f [r heim, að utannkisraðherrann 1 , , * . J . f ^ Washington hefði íýst sig því úibakkáriúrn cg ia.f.sí ao eindregið fylgjandi, að Noreg-j lokum á tVO karla sem VOl'U nr fengi Svalbarð. Leið þessa^ þal- me§ bátkænu. „Öskar máls lá éiririig til stjörná Dan- hcrram að merkur og Sviþjóðar. Þann 2. apríl 1919 símaði norski sendi- herrann í Khöfn heim, að 'ann aö vera flúttur yfir í Hólmmn?“ sögðu þeir. „Ot í Hólminn,“ át Jústits- ráðið undrandi eítir þeirri. því hann vissi ekki á 'hvaSa' öld harm nú lifði. Því leng- ur sem hann talaði við fcrjumcnnma, því verr gekk honum að átta sig á taii þeirra. „Eg skil alls ékki Borgundarhöi'msmál, sem þið ta!ið.“ Að lokum varð hann gramur og snen við þeim baki. „Eg heid að eg íái mér heldur lélíi- vagn,“ sagði hann við sjálf- an 's;g. En þégar hann fór að svipást um ertir vagni, sá hann engan. Svo gekk H'aííii af stað og var nú al- veg t iss um ?.ð hann væri veiktir, Hann kom að dyr- um. 'sem voru hálf opnar og féil’ hirtán út á götuna. Þctta var hjórstofa og'þar voru samankomnir nokkrir góðbcrgarar, skipstjórar og nokknr menntamenn, sem sátu yfir glasi af öli. „Afsakið,“ sagði Justits- ráðio við veitingakonuna, sem kom til hans. „ Það er eitthvað að mér, viljið þér ekki vera svo góð og ná í iéttvagn handa mér?“ — Konan hnsti aðeins höfuð- ið, hun vissi ekki hvað léttivagn var, en hún var ekki í neinum efa um að hann væiri veikur og rétti shonum því krús með vatnu v

x

Vísir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.