Vísir - 14.05.1958, Blaðsíða 4

vfsm
Miðvikudaginn 14. maí 1958
Gísli Guðmundsson:
IVatiialelðin til Miklnvatna
á Hiir-Aiiterils.il,
r ..................
Oiitariovatn,,.j;eni St. Lawrence
áin rennur úr, er eitt af vötnun-
um 5, er kallast The Great Lakes
og ég nefni Mikluvötn, Það er
20 þús ferkm. að flatarmáli og
þeirra minnst. Á norðurbökkum
þess er kanadíska fylkið Ontario
og þar standa nokkrar stórar
borgir svo sem Kingston, Hamil-
•ton og Toronto. Ontario er fjöl-
mennasta fylkið í Kanada og
þarúa er afarmikill iðnaðu.r og
blómleg landbúnaðarhéruð og
sums staðar mikil úvaxtarækt.
Á súðurbökkum vatnsins er New
Yorkfylki og þar eru mestu borg-
irnar Osowego og Rochester. Við
vesturenda Ontariovatn rís mikill
hjalli og hækkar landið þar um
100 m. á 30 km. vegarlengd upp í
næsta vatn, Erievatn. Milli þess-
ara vatna rennur Niagaraáin og
í henni eru hinir frægu fossar.
Þennan mikla þröskuld yfir-
stigu Kanadamenn fyrir um 25
árum, er þeir grófu Welland
skipaskurðinn. 1 honum eru 8
skipalyftur og lyftir sú mesta
þeirra skipunum rúma 15 m.
Akiingarðar og iðnað-
arsvæði.
Öll þessi mannvirki eru gerð í
sömu stærðarhlutföllum og þau,
sem nú er verið að smiða. Erie-
vatn er 25 þús. ferkm. á stærð.
Norðan við það er hinn svokall-
aði Niagaraskagi, aldingarður
Kanada, afar fögur héruð og
frjósöm. Að vatninu sunnanverðu
liggja einhver mestu iðnaðar-
svæði í Bandarikjanna, fylkin
Pennsylvania, Ohio og vestast
Michigan. Þarna er hver stór-
borgin við aðra svo sem Buffalo,
Erie, Cleveland og Toledo. í vest-
urenda Erievatns rennur Detroit-
áin og við hana stendur bílaborg-
in mikla samnefnda. Andspænis
henni hinumegin við ána er borg-
in Windsor, bílaborg Kanada.
Detroitáin kemur úr Huronvatni
og heitir þá raunar öðru nafni
þar. Hu.ron vatnið er 59 þús. km2
á stærð og stendur aðeins 3 m.
hærra en Erievatn. Á leiðinni
milli þerra eru engar vei'ulegar
torfærur, einungis um nokkra
dýpkun að ræða. Við sunnnnvert
Huron-vatn er allmikið þéttbýli
en er porðar dregur mikil skóg-
ledi, og heldur strjálbýlt, sér-
stakiega i Kanada. Út frá Huron
vatni ganga svo hin síðustu 2
af miklu vötnunum. Til suðurs
gengúr Michigan vatn, og er
enginn hæðarmunur á þeim
tveimuf en á milli þeirra er sund
sem í eru miklir straumar og
áfl hættuleg siglingaleið. Michi-
ganvatn er 58 þúsund km.2 að
Meiri umfei’ð en
um Suez og Panama.
Vestur úr Huronvatni liggur
svo hið langstærsta af þeim öll-
um, Superior eða Efravatn 85
Gífurlegt fram-
léiðshunagn.
Nú hefur verið lýst í höfuð
dráttum MikluVötnum og land-
svæðunum, er að þeim liggja.
þús. km2. að stærð. Á milli vatn-. ÍTalið er að í þeim fylkjum, sem
anna rennur stutt á eða ós og er næst eru vötnunum og ánni búi
hæðarmismunurinn 7 m. Þarna allt að 50 millj. mamis. En ef
hafa Banöarikjamenn byggt 4 ' tekin eru þau landsvæði, sem
skipaiyftur hlið við hlið og veit- | líklegt má telja að notuðu þessa
ir ekki af, því um þær fer meiri nýju skipaleið hækkar sú tala
tonnatala á þeim 8 mán. sem | upp i um 80 millj. En þessar töl-
þær eru opnar á ári en um Suez f ur segja aðeins hálfa sögu. Ef
og Panamaskurðinn til samans htið er á iðnaðar--og framleiðslu-
á heilu ári. hliðina kemur annað og meira i
Ijós. Þess héruð senda frá sér
Við vesturenda . Superiorvatns 770% af mjölkuraíurðum, 65% af
stendur hafnarborgin Duluth og jkonli> 80% af járngrýti, S5% af
er hún 3800 km. frá Fagureyjar-
Jbifreiðum, 75% af stáli, 60% af
sundi en það er mun lengri vega- vélum> 50% af kolum> sem fram.
lengd en frá sundinu til Islands. | leitt er j Bandarikjunum og
Um þessa hafnai borg fer óhemj u xanac|a 0g SVona mætti lengi
magn af járngrýti, kolum, hveiti, - teijai Þefta sýnir svo að ekki
verður um villst, að hin nýja
maís og öðrum búsafurðum og1
um 200 km. fyrir vestan hana
eru stórborgirnar Minneapolis
og St. Paul, en út frá þeim á alla
vegu liggja mestu kornræktar-
héruð Bandarikjanna. Þessar tví-
buraborgir eins og þær eru oft
nefndar, standa við Missisippi-
ána ofanverða og ekki þarf að
telja það til ólíkinda, að þarna
verði með tímanúm ráðist í að
tengja þessar stórborgir við vötn
in með skipaskurði.
Siglt til Winnipeg?
Rétt fyrir norðan landamærin
í Kanada standa hafnarborgirn-
ar Fort William og PortArthur,
en um þær fara a.llar búsafurð-
ir sléttufylkjanna kanadísku.
siglingaleið liggur inn í mikil-
vægustu iðnaðar- og framleiðslu-
héruð Kanada og Bandaríkjanna,
Sáöíeri htuti
WWJWWJWrtWAVVAV
þar sem þróun undanfarandi
áratuga hefur verið ævintýri
likust, og í Kariada virðist enn
meiri ævintýri í vændum.
Grasse-ár stiginn í St. Laurence skipaskuröi, iytnr skípinu
27 metra yfir vatnsflöt fljótsins.
að 4 metra djúpristu, eða ca. við Miklavatn, sem ekki kemur
1500 tonn. Umferðin um þessa til mála að flytja vegna þess að
leið hefur í mörg ár verið eins þeir þurfa annað eins magn af
mikil og hægt hefur verið að af- kolum og kalltsteini, en það fæst
greiða, eða um 10 millj. lésta á þarna á næstu grösum. Og svo
ári. — Kanadastjórn gerði sér eru iðjuverin, sem nota stálið
þegar um aldamót ljóst að tii einnig þarna í kring. Því var
þess að leysa þetta mál að fullu það að Bandarikjaþiiig breytti
varð að fá hinn volduga ná- j um stefnu og samþykkti aðild
granna í suðri, Bandariikin, í lið þjóðar sinnar að framkvæmdum.
við sig. Samningaumleitanir
hófust og heildaráætlun var gerð
en allt strandaði á andstöðu
Bandaríkjaþings. Talið var að
þar hefði ráðið mestu hatrömm
andstaða hinna voldugu járn-
brautarfélaga og einnig hafnar-
borganna á norðanverðri austur-
ströndinni, með New Yorkborg í |
fararbroddi.
Breytt afstaða
Baií adr íkjama n na.
Svo var það árið 1952 að Kan
Saga siglingaleið-
arinnar.
Eigi er því að neita, að nokk-
Chicago hefnr forustuna.
Við Mikluvötn er mikið um að
vera um þessar mundir. Allar
borgir, sem við þau standa, hafa
mikinn viðbúnað til að taka á
móti stærri skipum og aukinni
umferð og verja til þess of fjár.
En engin borg kemst þar í hálfý
'kvisti við Chicago, enda hefur
hún lengi haft örð á sér fyrir
framsækni og stórhug. í meira
en öld hefur þessi borg, vegna
legu sinnar, verið mesta járn-
adaþing samþykkti að fram- brautamiðstöð í BandaVíkjunuhi,
og er flutningar í lofti komu til
áratug hafa fundist þarna mikil
auðæfi í jörðu svo sem járn, kol,
nikkel, gull, úran o. fl. Bendir allt
til að innan skamms muni á
bökkum ' Efravatns rísa fjöl-
stærð, afar langt, og við suður- 'msnnar iðnaðarborgir þar sem
Manitoba, Saskatchewan og Al- uð dregur það úr gildi þessarar
berta. Norðurströnd Superior-skipaleiðar að hún er lokuð 3—4

kvæma verkið á eigin spýtur ef
Bandaríkjaþing héldi áfram að
þverskallast. En þar verða nú
veðrabrigði í þessu máli og lágu
mikilvægar orsakir til. Ein var
sú, að í síðustu heimsstyrjöld
S ‘tókst kafbátum- Þjóðverja að
I gera allar siglingar meðfram
• austursti'önd Bandaríkjanna ó-
|i tryggar um nokkra mánaða
sögunnar tck hún þar sama sess.
Og nú hefur hún ákveðið að bæta
við sig forystuhlutverkinu í sigl-
ingum einnig. Óneitanlega virð-
ist hún hafa til þess góð skilyrði.
Til norðurs og austurs eru Miklu
vötn og St. Lawrenc-e skipaleið-
in, en til suðurs framtíðarskjpa-
leið um Mississippifljót' suður í
skeið og sökktu þar allmörgum MexíkóSóa. Og út frá henni S
Eisenhower skipsstiginn í St. Laurence skipaskurðinum.
vatns er hrjóstrug og trjálbýl og ' mánuði á ári vegna isalaga. En
héruðin þar norður af hafa það má gera ráð fyrir, að með
lengst aí verið talin óbyggileg og j öflugum ísbrjótum megi stytta
til einskis nýt. En nú á síðasta þann tíma nokkuð og auk þess
enda þess stendur milljónaborg-
in Chicago. Frá Chicago liggur
grunnúr skipaskurður í Illionis-
ána, sem svo rennur út í Missi-
sippifljót. Um þessa skipaleið
eru geysilegir þungavöruflutn-
ingar á flatbotna prömmum, og
engin sérstök vandkvæði eru
talin á að stækka og dýpka hana
svo hún verði fær stærri skipum.
Fleiri stórborgir eru við Michi-
ganvatn, t. d. Milwaukee, og út-
frá þvi á alla vegu eru víðlend
iðnaðar- og landbúnaðarhéruð.
áður voru auðnir.
Vestur frá Superiorvatni er
allmikill vatnaklasi og er hið
stærsta þeirra Lake of the Woods
eða Skógarvatn. Ur því rennur
Winnipegáin út í samnefnt vatn.
Ekki þarf svo ýkja mikið hug-
myndaflug til að sjá fram á þá
tíma að þarna verði gprð skip-
geng leið fyrir meðalstór skip og
væri þá hægt að fara á sætrjám
alla leið til Winnipeg inni í
miðju meginlandi Novður Ame-
ríku.
eru allar áætlanir um flutninga
miðaðar við að flutningaþörfinni
sé fullnægt á ca. 9 mánuðum.
Ekkier úr vegi að rekja nokkuð
aðdraganda og sögu þessara
framkvæmda. Strax og hinni,
gömlu, frönsku nýlendu fór að
vaxa fiskur um hrygg var haf-
izt handa. að gera skipgenga leið
upp eftir St. Lawrenceánni og
eftir skurðum meðfram henni.
Þessi mannvirki voru harla
veigalitil fyrst í stað enda voru
þá skipin smá. En smám saman
stækkuðu skipin, eftir þvi sem
flutningaþörfin óx og á fyrsta
áratugum þessarai' aidar var að
mestu lokið við þá skipaleið, sem
fram að þessu hefur verið noíuð.
Um hana komast skip með allt
skipúm. Þá sáu ráðamenn þar í
landi hve mikilvægt það var að
eiga fullkomna siglingaleið upp
i Mikluvötn, og um leið að sú leið
mátti ekki vera einkaeign anp-
arar þjóðar hversu vinveitt sem
hún væri. Önnur ástæða og lík-
lega sú veigamesta var að járn-
námurnar auðugu i Mesabifjöll-
um í Minnesotafylki höfðu tæmzt
fyrr en varði i óseðjandi hít
tveggja heimsstyrjalda og
bræðsluverin miklu við sunnan-
verð vötnin horfðu fram á rekstr
arstöðvun, ef ekki rættist . úr.
Stórkostleg leit var skipulögð og
sérstök áherzla var lögð á að
kanna Labradorauðnirnar en þar
hafði fundizt járn i jörðu, all-
mörgum árum áður, en el>ki þótt
svara kostnaði að athuga það
alla vegu eru auðug og- þéítbýi
iðnaðar- og landbúnaðarhéruð,
þar sem ailar götur líggia tif
Chicago.
Rétt fyrir súnnán ChiCi'go er
I verið að breyta grunnu .stöðu-
j vatni í fullkomna höfn og á
I fyrsti áfanginn af því mannvirki
að kosta 60 millj. dollara. En auk
þess er verið að undírbúa afar-
mikla alþjóðlega vörusýningu,
sem á að hefjast vorið 1959. Er
nú verlð að hefja smíði á sýning-
arskála, sem kostar 15 millj. d.
Þessi mikla sýning á að vera sý
seguil, sem á að draga skip allra
þjóða upp hina nýju siglingaleið
er hún verður ppnuð, með alifc
það bezta, sem þær hafa upp á
að bjóða og öðrum að sýna.
nánar þá. En nú var ekki horft í
kostnaðinn, enda varð áþangur- Leiðin opin nresta voi’.
inn eftir því. Þarna fannst ótrú-
legt magn ,af járngrýti og fyrr
en varði var búið að legg ja mörg
hundruö km. langa járnbrwut
inn í auðnirnar og þar risin. upp |
smáborg. Árið 1955, sem var i
fyrsta starfsárið í þessum nám- '
um við Ungava, voru unnar þar i
tvær millj. lesta.af járngr.ýti, en 1
talið er að árið 1960 verði. vinnsl-
an komin upp í 12 millj. lesta. Og
þetta mikla magn verður að
flytja upp eftir St. Lawrenceánni
til liinna sihungruðu bræðsluofna
íslendingar hafa á undanförn-
um árum nokkrum sinnum tekið
þátt í alþjóðlegum vörusýning-
um Sú þátttaka hefur að sjálf-
sögðu verið í smáum stíl og af
vanefnum og eins og að líkum
Íætur af nokkurri vankunnáttu
á stundum. En oftast mun þó
hafa sómasamlega til tekizt. og
víst er það, að með slíkri þátt-
töku lærist okkur smám saman
hvernig vænlegast er að ná sem
Frh. á 9. s.