Forvitin rauð - 01.12.1980, Side 13

Forvitin rauð - 01.12.1980, Side 13
13 Hér í blaðinu hefur verið fjallað um at- vinnumál kvenna. Við skulum nú skyggnast hundrað ár aftur í tím- ann og bregða upp mynd af vinnumennsku á ís- lensku sveitaheimili árið 1860. En hún er sótt í bókina Gomul kynni eftir Ingunni Jónsdóttur. Og bókina gróf Anna Sigurðardótt- ir á Kvennasögusafninu að sjálfsögðu upp fyrir Okkur. "Vinnumennirnir höfð- u sín ákveðnu verk. Einn gætti ánna. Ann- ar sauðanna, þriðji var í fjósinu, sótti vatn í fjós Og bæ og malaði rúg og bankabygg. Fað- ir minn hirti sjálfur lömb og hesta. A kveldum unnu piltarnir hrosshár í reipi Og ullarúrgang í hnapp- heldur og gjarðir, nema fjósamaðurinn: hann átti ekkert við það. Piltarnir voru ekki ná- lægt því eins iðnir við inniverkin og stúlkurn- ar. Oft lágu þeir uppi í rúmi , með fæturna fram á gólf, þangað til þeim þótti mál til kom- ið að fara að hátta. Þá risu þeir upp og sögðu við þjónustuna, sem sat kófsveitt við rokkinn: "Geturðu ekki farið að búa um mig?". - Það þótti sjálfsögð skylda þjónustunnar að draga vosklæði af þjón- ustumanninum. Og jafn- vel þó að þeir væru hvorki blautir né 7 Fólk var... fólk getur ekki þolað hvort annað, en ekki undir öðrum kringumstæðun. Það er tilí dæninu að hjón með ung börn skiptist þannig á. Það er allt í lagi tíma cg tima, en það er auðvitað ekki allt i lagi til lengdar aó for- eldramir hittist ekki. - Ég held að ég hafi bara aldrei farið á fund i Starfs mannafélaginu. I-íér hefur ekki fundist ég hafa tima til þess. Það er kannski eigingimi i mér, en ég var i öðrum félagsskap áóur en ég byrjaði að vinna úti, og hef haidið áfram þar. Og það er nóg að vinna úti, vera meó heimili og vera i einu félagi þar fyrir utan. Fólk kemst tæplega yfir meira. - Ég átti mér þann draum aó verða bóndakona. Enda var ég fadd og uppalin i sveit. Ég fór ung að búa, bara 19 ára. Hann var þá aó klára bifvélavirkjun og mér fannst aö þáð h'lyti að vera sama hvort ég stæði við pottana á Selfossi eða i sveitinni. Manni er skákað niður ein- hvers staóar og svo reynir maður að gera það besta úr þvi. Það er ágætt að eiga drauma san ekki hafa ræst, þá getur maður haldið i þá. EI 8 Sofna í..• koma henni á skóladag- heimili. Það mondi verða mér ömögulegt fjáxhags- lega, það kostar víst um 70 þúsund á mánuði svo ekki þarf annað en bera saman laun og útgjöld til aðrkomast aó raun um að þreyttir , réttu þeir fram býfurnar og sögðu: "Taktu í mig". - Kveld eitt , nokkuð seint , kom fjármaðurinn heim. Það var búið að kveikja, en þó var ekki allt fólkið vaknað. Maðurinn var þreyttur og ekki í góðu skapi; hefir ef til vill vantað eitthvað af fénu. Svo þegar hann kom inn og þjónustan var ekki vöknuð, bætti það ekki skaplyndið, að klæða sig sjálfur úr plöggum og utanhafnar- fötum. En þegar hann var kominn úr Og stúlk- an var enn ekki sest upp, tók hann bæði sokka sína og skó, blauta og foruga, og kastaði í hana. Hún vaknaði við vondan draum, stökk fram úr rúminu og æddi fram gólfið og ætlaði að hefna sín grimmilega, en rak sig þá í grútar- lampann, svo að lýsið helltist yfir hana. Við það sneri hún aftur Mér er þetta atvik mjög minnisstætt, og var ég þó víst ekki þá farin að hugsa neitt um jafn- rétti karla og kvenna." Rétt eins og nú þurftu konurnar að loknum sínum vinnudegi að taka til við þjón- ustustörfin. Og það kom í hlut vinnukvenn- anna í þá daga að "þjónusta" vinnumennina á bænum. 1 bók Ingveldar Gísla dóttur Myndir og minn- Taunin hrykkju ékki _ langt ef slíkur kostnað- ur bættist við. Strákur- inn er hjá dagmömmu, eins og er borga ég 120 þús. með honum þar á nánuði. Þaö má segja að það sé slóóaháttur hjá mér aó hafa ekki fengió greitt til baka frá tryggingunum það sem mér ber, en það er eins og armaó, tími og geta til að standa x eilifu braski výð þetta kerfi er oft af skomum skammti. 1 rauninni á ég að borga með honum jafnvirði dagheimila- gjalds sem er um 50 þús. á mánuði, en ég fe þetta víst til baka, og svo hefur strákurinn ekki xerið þama nema stuttan tíma. En erfiðleikamir eru mestir ef krakkamir wikjast og það kemur fyrir eins og gengur. Sérstaklega fer sá litli stundum hitavellu og þá þarf ég auðvitað að vera heima frá vinnu og á meðan fe ég ekkert karp. Það kom mér illilega á óvart þegar mér var til- kynnt af atvinnurekanda að á neðan ég væri heima með veikt bam fengi ég ekkert kaup. Mér finnst þetta fyrir neðan allar hellur og ég get ekki hugsað þá hugsun til enda hvað mundi ske ef ég þyrfti að vera heima í lengri tíma kauplaus. Nú er það svo, að ég fer heldur neð strákinn í pössun jafnvel þó hann sé ekki alveg hitalaus, annað get ég ekki því fjárhagur minn færi annars algjörlega úr skorðum. ingarbrot, sem við einnig komumst í á Kvennasögusafninu, seg- ir frá konu sem árið 1916 ekki vildi una slíku óréttlæti. Konan var móðir höfundarins, Guðrún Þorleifsdóttir. Hún áleit að þar sem kaupamennirnir þyrftu ekki að sjá um þjón- ustuþrögð á sér, bæri kaupakonunum það ekki heldur. Og hún neitaði í bókinni beinir Ing- veldur orðum sínum til móður sinnar og segir; -Þarna fannst mér, mamma, koma vel fram hversu níðingslegt mis- rétti varðandi karl og konu var á þessum tímum Þarna eru þau bæði ráð- in til heyvinnu hjá sama bónda, ganga bæði að sömu vinnu jafnlang- an vinnudag, fyrir það fær hann mun hærra kaup en hún. Hann fær að hafa allan sinn hvíldar tíma sér til hvíldar á sál og líkama, en hún á í þeim sama tíma að vinna við að sjá um öll þjónustubrögð á sér, barni sínu, og henni framandi karlmanni, en loks að því loknu taka sér hvíld þann tíma, sem þá kann að vera eftir af hvíldartíma hennar. Þú sagðir hús- bændum þínum, að þú mundir, þrátt fyrir allt, sjá um þjónustu á þér og barninu þínu í hvíldartíma þínum, þar hefðu aldrei aðrir komið að, en öðrum þjónustubrögðum sinntir Ebrvitin rauð: Eru umræð- ur um verkalyðsmál á vinnustað þínum? Hvemig er félagslífi þxnu hátt- að? - Það er nær engin umræða um \erkalýðsmál á vinhu- staðnum, við erum senni- lega öll I Iðju, meira veit ég ekki. Möguleikar mínir til að taka þátt I einhverju skipulögðu fél- agsstarfi eru takmarkaðir. Bara það að skreppa í bíó eða á ball er miklum ur erfiðleikum bundið. Ef ég næ í einhvem sem vill passa, kostar það 1500 kr. á tímann, svo útstáelsið xerður manni dýrt. Fbrvitin rauð:'Ef þú fengir að ráða, hverju mundir þú vilja breyta? - Þjóðfelagið gæti hjálp- að ckkur einstæóum mæðr- um meir, t.d. með því að greiða húsaleigu og síma fyrir okkur, og með því að sjá til að við fengj- um greidd laun fýrir veikindadaga bama okkar, Það væri betra ef mhður nætti meiri skilningi þegar maður leitar til hins opinbera. S.S. 9 Fundi inn á... Forvitin Rauð: Hver eru viðhorf þin til vinnunnar? - Þetta er eins og hver önnur vinna, hvorki verri né betri. Forvitin Rauð: En hvemig finnst þér viðhorf annarra vera til fiskvinnu? - Ég hef heyrt aó mörgum þyki fiskvinna eitthvað ónerkilegri en önnur vinna. En ég hef aldrei þú ekki í þeim tíma. Húsbóndinn sat fast við sinn keip um þjdtafr- ustu þína á kaupamanni sínum. En þú sagðir, að það kæmi ekki til greina, heldur færir þú burt frá þessu heim- ili. Hann sagði, að það gætir þú ekki, þar sem þú værir vistráðið hjú hjá sér, en aftur á móti myndi hann stefna þér fyrir"rétt',' ef þú ekki gerðir sem hann hefði sagt þér og þjónaðir kaupamanninum. Þú varst hvergi smeyk og sagðir, að það ætti hann að gera og fá þannig fram, hver rétt- ur hans væri í þessu deiluatriði ykkar. Þú varst kyrr í vistinni, gekkst fullan vinnudag að þeim starfa, sem þú varst ráðin til (hey- vinnu), og sást um þjónustubrögð á þér og mér í hvíldartíma þín- um. Þessi einbeitni þín, að standa á rétti þínum í stað þess að láta beita þig auðsæju ranglæti, sem hér átti að gera, fór svo mjög í taugarnar á húsbændum þínum, að upp úr sauð eftir nokkurn tíma. En ekki tóku þau þann kost- inn að stefna þér fyrir rétt, heldur ráku þig með barnið þitt, tveggj- a ára, út af heimili sínu. En þá fórst þú og kærðir. Og þú varð- ir sjálf þitt mál af einurð og festu, og vannst það. Húsbónda þínum var gert að greið- a þér skaðabætur.fyrir vistrofin". Og Ingveldur heldur áfram. heyrt það beint frá neinum. Viðhorf þeirra sem ég umgengst eru jákvæð. Forvitxn Rauð: Hvað finnst þSr um samningana? - Þeir eru ekki nógu góóir. Hækkanimar eru ekki nægar. Þær katia til með að étast upp þegar nauósynjavörumar hakka. Þær hakka örugglega fljótlega þaó gerist venjulega i kjölfar kauphakkana. Forvitin Rauð: Ætlar þú að halda árfam i fisk- vinnu? - Já það er ekki annað fyrirsjáanlegt á næst- unni. ChS. 10 Þroskamerki... eiga að þrifa okkar eiginn skit. Fannst að við ættun að hjálpast að. Bömin ættu að venjast þvi. En nú er mér farið að finnast að okkur veiti ekki af að fá einhverja hjálp, við vinnun svo mikið. - Við höfum sum sé skipt þessu með okkur i mkkuð mörg ár, með misjöfnum ár- angri. Ég hef talið að ráðskonustarfið og stjóm- unin lenti á mér. Sjálf- sagt er þessi verkaskipt- ing uppeldinu að kenna og þvi aö maðurinn minn kemur aldrei heim fyrr en un sjö á kvöldin. Svo er sjálf- sagt ráðríki sem gerir þetta að einhverju leyti. Ef mað- ur vill láta gera hlutina á ákveðinn hátt, þá spilast þetta ujp i hendurnar á manni. Maóur er búinn að eigna sér þetta svið. - Okkur gefst samt timi til fjölskyldulifs, til þess að Úr kvennasögusafninu "Auðbjörg Gissurar- dóttir mágkona mín sagð- i mér ekki alls fyrir löngu, að hún hafi ver- ið sem krakki 11 - 12 ára stödd við þingstað, þegar þingað var í þess- u máli, og að sér væri enn £ fersku minni, hvað margt fólk var þar að fylgjast með því, sem þar fór fram, og hvað það hafi hrifist af frammistöðu þinni þar, ekki síst kvenfólk ið. Heyrt hefi ég haft fyrir satt, að eftir að mál þetta var afgreitt frá sýslumannsembættinu £ Arnessýslu hafi að mestu lagst niður þar um slóðir að ætlast væri til, að kaupakonur tækjust á hendur þjón- ustubrögð á kaupamönn- um, endurgjaldslaust, £ hvildartima sinum". EI gera eitt og annað saman. Ég var talsvert i félagslifi hér áður og hafði mikinn á- huga á þvi, en skar það niður vegna anna. Þannig má segja aó þessi mikla vinna hafi kcmið niður þar. Það verður félagslifið sem situr á hakanum. Ég hugsa að feknar séu ekki sérlega miklir furdamenn utan vinnu- staðar, þeir vinna mikið og halda sig svo heima þess á milli. - Maðurinn minn er útvarps- virki að mennt. Fólk verður oft hissa þegar það heyrir það. Menn eru svo "impén- eraðir" af feknastarfinu. Og hann fær að heyra það beint og óbeint að fólki þyki þetta einhvern veginn ekki eins og það á að vera, svona rétt eins og mönnum þykir þaó ekki passa að konan sé hávaxnari en maður- inn hennar. Ég held að feknadýrkunin hafi farið svolitió i taugarnar á hon- um. En það er ekki mikill menntunarmianunur á okkur og mér finnst vera jafnraaði með okkur. - Kcnur eru ekki jafn frama- gjamar og karlarnir sem betur fer. Ég er ekki á móti metnaði, en frama - framans vegna. Þegeir karl- mennimir láta sig ékki muna um að standa á fjöl- skyldunni sinni, á meðan konumar styðja dyggilega við bökin á þeim. Það finnst mér ekki til fyrir- myndar og þroskamerki fyrir hvem san er að taka ekki þátt i sliku framapoti. En það fer að harðna á dalnum hjá þeim sem minna streða, þegar atvinnuleysið blasir við i ladcnastéttinni. EL- „Geturðu ekki farið að búa um mig?“

x

Forvitin rauð

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Forvitin rauð
https://timarit.is/publication/56

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.