Morgunblaðið - 20.06.1915, Qupperneq 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Sigurinn undir skotvcpnum kominn.
Herþjónustuskylda á Englandi?
Ræöa Lloyd George.
Þann 4. þ. mán. hélt Mr. Lloyd
George, hinn nýi hergagnaráð-
herra Breta, ræðu í Manchester
um ófriðarhorfurnar og hvað
Bretum bæri að gera. Heflr sú
ræða vakið mikla athygli víðs-
vegar, einkum vegna þess að
þar tekur hann að nokkru leyti
í sama strenginn og blöð þau,
sem hafa borið herstjórninni það
á brýn, að hún hafl ekki séð
hernum fyrir sæmilegum skot-
vopnum.
Kæðan er of löng til þess að
hún sé birt öll, en útdrátt úr
henni þykir oss rétt að flytja:
Bretland berst fyrir tilveru sinni.
Þetta er ekki í fyrsta skifti,
sem eg kem til Manchester. Eg
kom hingað fyrst fyrir 42 árum.
(Lloyd George er fæddur í Man-
chester). Síðan hefi eg oft komið
hingað og vanalega, ef eigi altaf,
í stjórnmálaerindum. Nú kem eg
hingað sem fulltrúi ríkisins og fer
með þeim þýð'ingarmestu erind-
um, sem nokkurntíma hafa verið
flutt Manchesterbúum. Fóstur-
jörð vor berst nú fyrir tilveru
sinni. Hún berst fyrir frelsi Ev-
rópu og það er mest undir þeirn
mönnum komið, sem stjórna
verksmiðjunum og vinna í þeim,
hvort Bretland á að ganga af
þessum hólmi bakbrotið og svift
heiðri og sæmd, eða það á að
hrósa sigri frjálst og óháð og öfl-
ugra en nokkru sinni áður. Eg
vil jafnvel taka svo djúft í ár-
inni og segja, að nú sem stendur
sé alt komið undir verksmiðjum
Bretlands. Hafið þið lesið frá-
sagnirnar um orusturnar í Galiziu_
Lesið þær, lesið þær vel, og þið
munuð sjá það sjálfir hvað mikið
er undir verksmiðjunum komið í
þessum ófriði.
Hvað læra má af óförum Rússa.
Bandamenn vorir, Rússar, hafa
beðið alvarlegan hnekki. Eg er
kominn hingað tii þess að segja
yður sannleikann. Það er ekki' að
ætlast til þess að þið fórnið miklu
ef þið vitið hann eigi. Rússar
hafa farið hrakfarir. Hvers
vegna? Þjóðverjar hafa unriið
sigur, stórsigur. Hvers vegna?
Ekki vegna þess að herrpenn
þeirra séu betri — engir hermenn
hafa nokkuru sinni barist af jafn
mikilli hreysti sem rússnesku her-
mennirnir. Er það þá vegna
þess að Þjóðverjar hafi betri hers-
höfðingja? í Galiziu hefir her-
stjórn Rússa á hendi sá maður,
sem er einhver hinn ailra bezti
hershöfðingi álfunnar nú sem
stendur. Er það vegna þess að
Þjóðverjar hafi haft meira lið?
Rússar hafa ótakmarkað lið, ágætt
lið. Hverju eiga Þjóðverjar þá
sigur sinn að þakka? Þeir eiga
hann eingöngu því að þakka að
þeir hafa miklu meiri og betri
hergögn, fallbyssur og sprengi-
kúlur. Þennan sigur hafa þeir
unnið — eigi fyrir snilli herfor-
ingja sinna né heldur framúrskar-
andi hreysti hermannanna — held-
ur fyrir það, að þeir hafa kunn-
að að nota iðnaðarstofnanir
sínar og sérstaklega fyrir fram-
úrskarandi fyrirkomulag í þýzk-
um verksmiðjum. 200 þúsund
sprengikúlum létu þeir rigna yfir
Rússa á einni klukkustund og
700 þúsund sprengikúlum í einni
orustu. Ef við hefðum getað
sent Þjóðverjum sams konar
kveðjur mundum vér eigi einung-
is hafa rekið þá burtu úr Frakk-
landi heldur einnig verið komnir
inn í Þýzkaland og þá hefði ófriðn-
um lyktað fyr. Því hefðu verk-
smiðjurnar getað komið til leiðar
og ekkert annað en þær.
Hvað gera þarf.
Nú sem stendur höfum vér yfr-
ið nóg af mönnum. Frakkar hafa
ágætan her og Rússar hafa óþrjót-
andi her. Það er engin hætta á
því að oss skorti menn En okk-
ur vantar verksmiðjur til að sjá
fyrir vopnum, máttinn til þess
að brjótast fram og troða hið sví-
virðilega heræði undir fótum.
Til þess að ná því fagra tak-
marki þarfnast rikið hjálpar,
hjálpar hvers ykkar, hjálpar ykk-
ar allra og allrar þeirrar hjálpar
sem hver og einn ykkar getur í
té látið.
Herskylda.
Það hefir inikið verið um það
rætt að við ættum að koma á hjá
oss herskyldu. Ef nauðsyn krefst
þess, þá er eg viss um að eng-
inn mundi hafa á móti því. Vér
höfum unnið og bjargað frelsi
voru í þessu landi oftar en einu
sinni með herskyldu. Frakkar
vörðu frelsi sitt, sem þeir fengu
í stjórnarbyltingunni miklu, ein-
göngu með herskyldu. Banda-
ríkin náðu sjálfstæði sínu — björg-
uðu tilveru sinni — með her-
skyldu, og Frakkar og ítalir verja
nú tilveru sína með herskyldu.
Hún hefir verið hið öflugasta
vopn í höndum þjóðanna í bar-
áttunni fyrir frelsinu.
Samt sem áður mundi það vera
ötórt glappaskot að grípa til her-
skyldu nema nauðsyn bæri til
þess. Eg ímynda mér að þeir,
sem eru henni andvígir, geti með
sanni sagt að æskumennirnir hafi
ekki hikað við að verða við þeim
áskorunum, sem til þeirra var
beint, að berjast fyrir frelsi ætt-
jarðarinnar. Þeir streyma alt af
að — fleiri en hægt er að víg-
búa. Það væri gott að geta stært
sig af því, að þessum ófriði lokn-
um, að vér hefðum gert það, sem
engin þjóð hefði nokkru sinni
gert og það án herskyldu, að
æskumenn vorir af öllum stéttum
og frá öllum heimilum hefðu af
fúsum vilja fórnað lífi sínu fyrir
föðurlandið.
öðru máli er um það að gegna,
hvort eigi bæri að skylda rnenn
til þess að vinna í verksmiðjum
landsins og að hergagnagerð. Það
væri eigi að ófyrirsynju gert.
Vér skulum vera alveg hrein-
skilnir við sjálfa oss. Þegar
þessi ófriður hófst var engin þjóð
eins illa undir hann búin og vér.
Samt sem áður syrgi eg það eigi
svo mjög. Það mun verða vörn
sögunnar í vorn garð þegar hún
fer að dæma um ófrið þennan.
Vér höfðum eigi búið oss undir
ófrið. Vér drógum eigi saman
lið til þess að standa yfir höfuðs-
vörðum Þýzkalands eða Austur-
ríkis eða til þess að fótumtroða
frjálsræði neinnar þjóðar. En það
varð aftur til þess að vér vorum
verst undir ófriðinn búnir.
Eg hefi eigi staðið í þessari
nýju stöðu nema nokkra daga.
En það sem eg hefi séð hefir
sannfært mig um það, að þjóðin
hefir enn eigi lagt fram helijiing
iðnaðarkrafta sinna til þess að
leiða þennan ófrið farsællega tii
lykta. Vér berjumst nú gegn
þeirri þjóð, sem komið hefir á
hjá sér því fyrirkomulagi, sem
er langbezt í heimi, hvort held-
ur til friðar eða ófriðar, og
vér höfum sýnt svo mikið
kæruleysi og hugsunarleysi að
að vér hefðum eigi getað haldið
sæmd vorri óskertri mikið leng-
ur, jafnvel þótt friður hefði hald-
ist.
Þjóðin þarfnast allra þeirra
véla, sem hægt er að nota til
framleiðslú skotfæra og hergagna,
allrar þeirrar þekkingar, sem
þarf til að famleiða það, og allra
starfskrafta þegna sinna. Hver
einasta sprengikúla er lífvörður
þjóðarinnar. Þær eru eigi ein-
ungis gerðar til þess að drepa
óvini, og það verða menn að hafa
hugfast. Vér þurfum eigi annað
en lesa sögurnar af orustunum
til þess að sjá hvernig stóru fall-
byssurnar ónýta vélbyssur óvin-
ananna, sem að öðrum kosti
hefðu orðið ótal mönnum að
bana, hvernig þær sundra gadda-
vírsgirðingum og leyfa hindrun-
arlaus áhlaup. Eg sný því máli
mínu til allra: Leggið fram alla
ykkar krafta til þess að verja'
líf hinna hraustu hermanna, sei»
berjast fyrir frelsi ættjarðar vorrar.
En þá kemur spurningin: Get-
um við komið öllu því í fraiU'
kvæmd, sem gera þarf, án þess
að grípa til einhverra óbrigðulla
ráða?
Ríkið verður að ganga fyrir
öllu Öðru. Fyrst og fremst verð-
um vér að draga,. meira lið í
verksmiðjurnar og í öðru lagi
verðúr stjórnin að hafa hönd í
bagga með þeirn fremur en ver-
ið hefir. Frakkar eru í þessU
efni á undan okkur. Það seni
eg hefi nú i hyggju að gera sem
hergagnaráðherra, var gert í
Frakklandi í september og okto-
ber í haust. Sá maður, sem kom
þvi í framkvæmd, var ungur
jafnaðarmaður og hann gerði það
eingöngu af umhyggju fyrir föð-
urlandi sínu. Hann sameinaði
allar hinar stærstu verksmiðjui'
í Frakklandi og mér þykir vænt
um það að nú hefir hann ná-
kvæmlega sömu stöðu á hendi og
eg, og eg býzt við því að hitta
hann bráðlega til þess að ráðg-
ast við hann um það hvað gera
skal. Að einu leyti hefir hann
staðið betur að vigi en eg. Allir
verkamenn í Frakklandi eru
verkamenn stjórnarinnar og leið-
ir það auðvitað af herskyldu
þeirra. Eftir lögum þeirra má
senda verkamennina til hvaða
verksmiðju sem er, alt eftir því
hvar stjórnin heldur að þeir
geti orðið að mestu gagni-
í Frakklandi og Ítalíu eru
og verksmiðjueigendur undir
valdi stjórnarinnar, alveg eins
og hermennirnir i skotgryfjunuin
En eg vil segja ykkur það
skýrt og skorinort, að það getui’
orðið hættuiegt að treysta því í
þessu landi að framhaldið verði
eins og byrjunin. Við höfum
fengið mikinn sjálfboðaher, hinn-
stærsta snm sögur fara af. Hann
skiftir miljónum, en það tók tíu
mánuði að safna honum. Vér
getum eigi eytt tíu mánuðum í
það að safna liði í verksmið-
jurnar.
Eg vil vekja athygli ykkar á
einu: Eins og nú stendur hafu
í herinn gengið þeir menn, sem
hefðu getað unnið miklu þarfara
verk heima. Mér er sagt: Þú
getur stöðvað þetta með því að
segja þeim mönnum, sem et'U
þarfari annarsstaðar, að fara ekki
til vígvallarins. En það er ekk’
liægt. Mér er sagt að margi'
verkamenn ætli að ganga í her'
inn. Þeir segja sem svo: Eg
vil ekki að það sé um mig sagi
að eg sé verri en félagar míu11'
Og þeir ætla að fara. . Þega'
svo er ástatt, þarf
herskylú^j
eigi til þess að senda menn 11
vígvallarins, heldur til þess a
varna þeim þess að fara þauga
svo þeir séu kyrrir í verksm'ðJ
unum.