Morgunblaðið - 03.09.1916, Side 2

/ 2 MORGUNBLAÐIÐ
Farmgjttldin aftur.
Út af grein minni í Mbl. 28. f.
m. hafa birst tvær greinar. Sú fyrri
í »Visic í fyrradag eftir »Kaupmann«
og sú siðari i Mbl. í gær eftir Emil
Nielsen framkvæmdarstjóra Eimskipa-
félagsins.
Eg ætla að minnast fyrst á síðari
greinina vegna þess, að aðalatriðið í
henni byggist á misskilningi á grein
minni, á þá leið að eg áliti, að fram-
kvæmdarstjórn Eimskipafélagsins beiti
hlutdrægni um það, hverjir fái að
flytja vörur með skipum félagsins.
Þetta er alls ekki það, sem eg á
við, og eg hefi heldur ekkert heyrt
um það, að nokkur hlutdrægni eigi
sér stað. Eg átti ekki við annað en
það, sem allir vita, að félagið hefir
strandferðaskvldu að inna af hendi
og verður þess vegna að taka undir
sinn verndarvæng þær hafnir, sem
engiu önnur skip koma á, og flytja'
þangað vörur, en þar af ieiðir, að
ýmsir kaupmenn á stærri höfnunum
fá oft ekki flutning, og það er ekki
nema eðlilegt, úr því að skipin eru
nú ekki fleiri en þetta. — Að eg
nefndi þetta, var því ekki til þess
að benda á, að nokkurt misrétti væri
i því fólgið, að ýmsar afskektar hafnir
fengju nauðsynjar sínar, heldur er
misréttið fólgið í öðru, sem fram-
kvæmdars'tjórnin ræður ekki við, sem
sé, að þessar afskektu hafnir fá þess
vegna að meðaltali ódýrari flutning,
heldur en aðalhafnirnar. Með öðr-
nm orðum: Góðsemi Eimskipafélags-
ins getur ekki komið jafnt niður,
því að margir verða út undan. —
Þetta notaði eg í grein minni sem
eina ástæðuna fyrir því, að rétt væri,
að Eimskipafélagið slepti allri góð-
semi, léti jafnt yfir alla ganga, en
reyndi að græða dálítið meira sjálft
á meðan tímarnir eru svona hag-
stæðir.
Eg sný mér þá að grein »Kaupm.«
og ætla þá fyrst að leiðrétta pient-
villu, sem staðið hafði í byrjun grein-
ar minnar og »Kaupm.« tekur upp
óleiðrétta. Þar stóð »ískyggilegt« i
staðinn fyrir áby^ile^t — eg átti
við, að rétt væri að rökræða málið
og ekki bíta sig strax í neina »skoð-
un« íyr en eitthvað ábyggilegt lægi
fyrir.
Og eg verð nú að játa, að eg
hefi ekki þau gögn í hendi, að eg
geti beint sannað, að mismunurinn
á þessum lágu farmgjöldum við hin
hærri, fari fram hjá vösum almenn-
ings. Eg hefi þar ekki fyrir mér
annað en það, sem eg hefi heyrt
svo mörgum kaupmönnnm og verzl-
unarfróðum mönnum bera saman
um.
En þessi »Kaupm.« gengnr út frá
því öfuga, að það séu lágu farm-
gjöldin, sem slái föstu verði vör-
unnar og neyði hina kaupmennina,
sem dýrari farmgjöld borga, til þess
að selja ódýrara en þeir annars
mundu gera.
Eg er nú ekki trúaður á þetta.
Fyrst og fremst eru nú skilyrðin
ekki þannig hér, að verzlunar sam-
kepni sé mjög rík, og þó svo væii,
þá verkar samkepnin ekki að^þvl,
að halda vöruverði í lágmarki, nema
þegar alt er með kyrrum kjörum og
markaður stöðugur. — En jafnskjótt
og óstöðugir tímar byrja, losna al-
menningstökin (kontroll) á kaup-
mönnunum og samkepnin verkar
ekki. — Ef vara stígur, verða allir
kaupmenn nokkurn veginn samtaka
um, að hækka álagið á vörunni held-
ur ríflega, og ef vara lækkar á mark-
aðinum, þá að minsta kosti flýta
kaupmenn sér ekki að lækka hana
ótilneyddir, því að samkepnin verk-
ar heldur ekki svo skjótlega. —
Þess vegna má nokkurn veginn
slá því föstu, að á óstöðugum tím-
um hvíli einlægt á vörunni viss
óstöðugleikaskattur (risiko), sem gerir,
að vöruverðið verður þá einlægt fyrir
ofan það, sem það strangt tekið
þyrfti að vera á hverju augnabliki.
Likt kemur fram, þegar verð á
einhverri vöru er ójafnt — segjum
að kaupmenn komist ekki að sömu
kaupum á henni — þá eru líkindi
til, að hærra verðið verði ríkjandi,
en ekki það lægra, nema þegar svo
stendur á, að það er beint »blóðugt
stríð« á milli kaupmannanna, sem
sjaldan er hér á landi.
Það, sem nú ræður miklu um
vöruverðið hjá oss, eru einmitt farm-
gjöldin.
En þar stendur svo á, að þau eru
bæði óstöðug og ójöfn. Stundum
fá menn vörur með lægri töxtunum
og stundum með þeim hærri. Sumir
kaupmenn verða lika ef til vill mest-
megnis að sæta háum farmgjöldum,
en aðrir eru aftur svo hepnir, að fá
ainkum ódýran flutning. En enginn
á þó algerlega víst, að fá sinn flutn-
ing einlægt með ódýru skipunum.
Með öðrum orðum: Það er full-
komin ástæða til að ætla, að þeir
hafi rétt, sem halda því fram, að
hærra verðmarkið á vörunni verði
ráðandi og almenningur njóti ekki
gróðans af lágu farmgjöldunum, held-
ur að eins kaupmennirnir, sem vör-
una flytja í það og það skiftið.
í sjálfu sér ber nú ekki að sjá
ofsjónum yfir þvi, þótt einhverjir
græði. En ef tök eru á því að leið-
rétta misrétti, sem ætti sér stað í
sambandi við slíkt, þá væri rétt að
gera það.
Og að benda á þetta var tilgang-
urinn með fyrnefndri grein minni.
— Fyrir utan það að eg líka álit, að
Eimskipafélagið sé vel að þvi komið,
að fá að finna til þeirra hagstæðu
tima, sem nú eru fyrir allar sigling-
ar, þá mundi félagið ekki lengur
þurfa að krjúpa fyrir mönnum um
hlutatöku, ef það gæti greitt hlut-
höfum dálítið riflegri rentur árlega;
menn mundu þá beinlinis rífast um,
að fá hlutina keypta.
Félagið þarf að eflast og það dug-
lega, það er lifsskilyrði fyrir verzlun
landsins, og það má ekki fara svo
vægt i sakirnar við einstaka menn,
að það þurfi sjálft að eiga vöxt sinn
og viðgang undir gustukasemi.
Hitt kann satt að vera, að nú sé
um seinan, að fást um þetta mál að
sinni, eftir gerðir og ráðstafanir árs-
fundar. Þar hefðu þó hluthafar vænt-
anlega getað haft fram vilja sinn i
málinu, ef þeir hefðu óskað. En þá
var málið ekki orðið fullrætt. Nú
er rétt að láta það ekki falla niður,
heldur athuga það með allri spekt
meðan timi er til. Því að vonandi
á Eimskipafélagið eftir að lifa leng
1
enn og fá tækifæri til að nota marg-
an hagstæðan byr.
Og því má félagið ekki gleyma,
að þótt það þykist. »ganga fyrir
gufu«, þá getur það samt þurft á
því að halda, að »hagræða segh
unum«.
H.J.
Gjaldkeramálið.
x.
Útskrift úr fundarbók
bankastjórnarinnar.
Ar 1916 hinn 8. apríl hélt banka-
stjórnin fund út af hátterni féhirðis
bankans og með því að hann hefir, -
eftir að úrskurðurinn i gjaldkeramál-
inu var feldur, tekið upp á því að
rápa á tnilli starfsmanna bankans,
og að hanga yfir þeim og hnýsast í
bækur, bréf og önnur skjöl, sem
honum eru óviðkomandi, og að hann
ennfremur hefir haldið sig iðulega í
starfsstofu bókara og herbergi því,
sem skjalaskápurinn er, þar sem hann
ekkert hefir að gera, þá ákvað banka-
stjórnin að leggja fyrir féhirði:
1. að hætta að hafa með höndum
eða hnýsast i aðrar bækur, bréf
og önnur skjöl bankans, en þær
bækur, sem við koma sjálfu fé-
hirðisstarfinu og bréf og önnur
skjöl, sem ganga i gegnum
höndur hans sem féhirðis i það
sinnið, sem hann afgreiðir þau.
Þurfi féhirðir að fá upplýsingar
úr skjölum, sem búið er að af-
greiða, ber honum að snúa sér
til bókara bankans um það.
2. að hætta að hafa nokkurn um-
gang um skjalaskáp bankans og
að hafa viðdvöl í herbergi því,
sem skjalaskápurinn er í.
3. að hætta að hafa viðdvöl í her-
bergi þvi, sem bókari bankans
notar.
4. að hætta að rápa á milli starfs-
manna bankans og hnýsast í
bækur þeirra.
5. neyti féhirðir matar eða annarar
hressingar i bankanum, er hon-
um að eins heimilt að gera það
i biðherbergi bankans á þeim
tíma, sem gestir eru þar ekki.
6. ennfremur var ákveðið að áminna
féhirði um að fylgja starfsregl-
um sinum og sérstaklega að
hlýða hverjum einstökum manni
úr bankastjórninni og að temja
sér kurteisi við alla, þar sem
verulegur misbrestur hefir verið
á því.
Björn Kristjánsson. Björn Sigurðsson.
Jón Gunnarsson. Vilhj. Briem.
Sama ár og dag hélt bankastjórnin
fund og boðaði féhirði og bókara á
fundinn. Byrjað var á að lesa upp
fyrir þeim framanritaða fundargerð,
en þegar búið var að lesa af heixni
aftur að orðunum »þá ákvað banka--
Frh. á.7. síðu
Tilkynnine:.
Kaffihúsið Nýja Land er nú á ný opið frá kl. 8—11J/2 eins og
að undanförnu.
Concert á hverju kvöldi.
Bræöurnir Eggert og Þórarinn spila.
Bökunarofninn hefir verið fluttur burtu og það pláss er notað var
til kökugerðar er lagt við eldhúsið og gert eins vel við það og hægt er.
Vegna þessarar breytingar gengur öll afgreiðsla greiðara og hægt að hafa
um hönd fullkomið hreinlæti í öllu.
Eg, sem hefi keypt nefnt kaffihús mun kappkosta að verða við öll-
um sanngjörnum kröfum viðskiftavina minna.
Virðingarfyllst.
Bjarni Þ. Magnússon.