Morgunblaðið - 02.06.1918, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
S
vil]a og getu til þess, að breyta
samkvæmt henni. Á hinn hefir
enginn skortur verið: f>vi, að menn
væru sammála um það, að ran^t
væri að stela, því engi vill að stolið
sé frá sér sjálfum. lafnvel ekki
þjófarnir sjálfir. Þeir eru vanalega
mióg kröfuharðir, ef stolið er frá
þeim sjálfum.
En væri það nú rétt, sem bann-
vímrnir segja, að lögin sé bönd á
monnum, þá attu pau að hafa hindr-
f Wf1** frá alda öðli. En hafa
Pau gert þaðf Nei. Lögin eru því
annaðhvort engin bönd eða ónýt
bönd.
nú þessu þannig varið um lög
sem allir eru sammála um að séu f
fullu samræmi við kenninguna um
mannhelgi, þá má hér um bil geta
sér til, hver dugur verði í bannlög-
unum til þess að binda menn.
Bannlögunum, sem mikill þorri
þjóðarinnar hefir andstygð á, vegna
þess hvað þau ern ósamrýmanleg
réttarmeðvitund alls þorra manna.
Mikinn hluta þjóðarinnar skortir þá
skoðun, að það, sem lögin gera að
verkum, sé rétt og menn skortir bœði
vilja o% getu til þess að framfylgja
ákvæðum laganna gegn betri vitund.
Hvernig má þá búast við að farið
verði eftir þeim?
En ef ekki verður farið eftir þeim
hvert gagn er þá að þeim?
Eg spyr að þessu vegna þess, að
bannlögin eru frábrugðin öðrum lög-
um að þessu leyti.
Onntir lög þjóðfélagsins eru samin
til pess, að sá sem fyrir réttarskerð-
ingu verður fái bætur, ef hægt er,
og að afbrotamaðurinn fái ekki hegn-
ingu eftir geðþótta þess, er hann
gerði ilt, eða dómarans; en að lög
komi i veg fyrir glæpi dettur víst
engum í hug nema bannvinum ef
til vill. Þótt þau komi ekki í veg
fyrir glæpi þá gera þau einmitt pað,
sem þau eiga að gera, þ. e. a. s. vera
mælikvarfii sem dómarar Jara ejtir
pegar peir dama um ajbrot manna.
En bannlögin, þau eiga samkvæmt
þvi, sem höfundar þeirra segja sjálfir,
að koma i veg Jyrif pað, að áfengi
fáist í landinu. Til annars eru pau
ekki. *
Fáist áfengi í landinu þrátt fyrir
lögin, hvort heldur það er vegna
þess, að lögin sjálf eru eins og það
riki, sem er sjálfu sér sundurþykt,
Þ- e. a. s. leyfi í raun og veru að
flytja til landsins það, sem látið er
líta svo út sem verið sé að banna
að flytja hingað, leyfi það segi eg,
en að eins i verri mynd en áður —
eða það er vegna þess, að þau verða
alment brotin —pá haja bannlög engan
tilverurétt. Þá gera pau ekki það gagn,
sem þeim er œtlað, en það gera öll
önnur lög.
Lög sem ekki gera gagn það, sem
þeim er ætlað, gera ógagn; en eins
°g jáður var bent á, var skilyrðið
fyrir því, að tilgangurinn gæti helg-
aÖ önnur eins lög og bannlögin eru,
Pa^> að pau reyndust eða hlytu að
rcynast óbrlgfiult meðál við skaðlegri
dfengisnautn og gerðu gagn en ekki
' ögagn.
Öll lög þjóðarinnar gera gagn það,
sem þeim er ætlað ef dómarar fara
eftir þeim, þegar einhver hefir orðið
sekur; en bannlögin gera ekki gagn
það, sem þeim er ætlað, pótt dóm-
aiar sekti brotlega menn samkvæmt
sektarákvæðum peirra. Bannlögin
gera því að eins það gagn, sem þeim
var ætlað, ef þau koma því til leið-
ar, að áfengi fáist alls ekki í landinu,
eftir að þau hafa gengið í gildi.
En gera bannlögin þetta? Nei og
aftur nei; því að lögin eru gagnstæð
sjálfum sér, þau banna það í öðru
orðinu, sem þau leyfa í hinu.
Þau banna að flytja áfengi til ís-
lands, og það er látið i veðri vaka,
að tilgangur laganna* sé sá að ekkert
áfengi verði til í landinu; en svo er
þetta tekið aftur i hinu orðinu, þvi
það er leyft að flytja til landsius
áfengi til eldsneytis o. fl. Afengi,
sem nota má til eldsneytis, læra
menn og eru þegar farnir að læra
að nota til drykkju, þótt það sé að
eins 1 byrjun enn.
Lengra náði ekki fórnfýsi bann-
vina. Þeir gdtu ekki verið að banna
áfengi til þeirra nota, sem peim sjilf-
um gat verið hagur að, þótt það
ákvæði eitt fyrir sig gerði lögin að
ónýtum pappírslögum hvað það snerti
að koma í veg fyrir að áfengi yrði
til í landinu — jafnvel þótt engi
hefði brotið á móti þvi, sem lögin
leyfa ekki.
Það þýðir ekki neitt fyrir þessa
grimuklæddu pólitisku klikuforingja
og hræsnara, sem vilja halda í bann-
lögin i núverandi mynd, að halda
því fram, að áfengi til eldsneytis sé
nauðsynlegt. Menn hafa getað kom-
ist af án þess og geta það þar af
leiðandi enn.
Og hverjar eru svo Hkurnar fyrir
því að lögin verði ekki alment brotin.
Athugum, hvernig einstakir með-
limir þjóðfélagsins standa að vigi til
þess að verða ekki sekir við þessi
lög og verði fyrir refsiákvæðum
bannlaganna.
Annars vegar eru bannvinir. Þeirra
skoðun er, að áfengi sé sér og öðr-
um til bölvunar, hvort sem þess er
neytt í miklum eða litlum mæli, og
eg geng út frá þvi að þeir breyti
samkvæmt þessari skoðun sinni. Þeir
vilja pess pað vegna ekki, og með því að
engin innri ástríða knýr þá til þess,
að láta ekki viljann hafa ótakmark-
að vald yfir gjörðum sínum i þessu
efni, þá er illmögulegt að peir getl
brotið lögin.
Hins vegar eru andbanningar. Þeir
álíta, að áfengi notað í hófi — m.
ö. o. þannig að ekki verði tjón af
heldur gagn — sé eitt af þvi, sem
menn auðvitað geti verið án, en sé
lífsþægindi, sem engin ástaða st til
að amast við eða neita sér um. Þeir
hafa þessvegna engan vilja til þess,
að breyta samkvæmt bannlögunum.
Þeir sjá ekki nauðsynina og hafa
enga trú á, að lögin verði að gagni
vegna þess, að þrátt fyrir lögin er
áfengi til og þá drekka auðvitað þeir
sem hneigðastir eru fyrir áfengi,
eftir sem áður; en þetta áttu lögin
að koma í veg fyrir.
Þegar um það að neyta áfengis
er að ræða þá eru þeir á pveröfugri
skoðun við bannvini. Margir and-
banningar álíta sem sé, að það sé
síður en svo að það sé gert á hluta
þeirra með því að bjóða þeim áfengi
i hófi; þvert á móti, þeir skoða það,
sem vinarbragð og að það sé geit
af velvild i sinn garð, jafnvel þótt
þeir drekkí ekki áfengið.
Getur nokkur, að þessu athuguðu,
haldið því fram, I alvöru, að setn-
ingunni um það, að menn eigi að
standa jafnt að vigi gagnvait lögun-
um, sé fullnægt með bannlögunum.
Um öll önnur lög gildir það, að
er.ginn vill verða fyrir þvi sjálfur, að
pau séu brotin á sér.
Um bannlðgin gildir það, að hér
um bil annarhver maður, líklega
fleiri, vill gjarnan að pau séu brotin
á sér.
Þegar ágreiningur verður um lög
alment, þá er hér um bil undan-
tekningarlaust enginn ágreiningur um
það, hvort athæfið, sem lögin hljóða
um, sé vítavert, heldur hitt hver
hegningin eigi að vera, eða hvort
það sé mögulegt án þess að skerða
mannhelgi saklausra að koma hegn-
ingu við. Allir eru vanalega sam-
mála um það, að afbrotið eigi að
varða við lög og allir hafa því þá
skoðun að þeir eigi ekki að gera
það, sem lögin segja að sé hegning-
ar vert.
En um bannlögin, er eins og sýnt
hefir verið, skoðanir manna á því,
sem lögin segja að eigi að varða
við lög, pveröjugar og þar af leið-
andi verður helfingur landsmanna
alt af að brjóta þau og kærir ekki,
þótt lögin sé brotin á sér — nei
vill það ef til vill gjarnan. Þettaer
einsdæmi um uokkur lög.
Er mögulegt að hugsa sér gleggra
sjúkdómseinkenni á lögum en það
að sá, sem verður fyrir þeim órétti,
sem lögin stimpla sem glæp, vilji
verða fyrir honum þegar hann sjdlj-
ur á í hlut? Um hitt tala eg ekki,
sem^ er alkunna, að margir finna
ekki, að óréttur sé gerður öðrum,
en eg held, að þess séu fá dæmi,
að menn verði ekki varir við það,
ef þeir verða fyrir honum sjálfir.
Að minsta kosti þegar um önnur
lög er að ræða virðast bannvinir
ekki vilja þola, ‘að sér eða sínum
sé gerður óréttur, og það jafnvel
þótt þeir hafi hvatt menn til að
beita aðra ef til vill sama óréttinum.
í fyrra hvatti slra Tr. Þórhallsson
menn til þess, að taka hús á þeim,
sem brytu bannlögin, en eins og
allir vita má engin taka >rétt* sinn
sjálfur. Þetta var hans skoðun þá,
þegar andstaðingar hans i bannmál-
inu áttu í hlut.
Nú fyrir jólin i vetur hefir ein-
hver talið honum trú um, að það
hafi verið áformað af nokkrum
mönnum í Rvík að taka hús á ráð-
herrunum, húsbændum hans. Þetta
athæfi getur hann nú ekki fordæmt
með nægilega sterkum orðum, en
aðgætandi er, að nú eiga skoðana-
bræður hans i hlut.
Þetta er bannvinaréttlati bert og
nakið.
isjilfir vilja þeir ekki verða fyrir
réttarskerðmgu, þeir vilja jafnvel ekki
neita sér um áfengi til eldneytis
þótt það eitt út af fyrir sigsénægi-
legt til þess, að bannlögin koma að
engu haldi og nái ekki tilgangi sin-
um. .
En það gerir ekkert til, frá þeirra
sjónarmiði, þótt andstæðingum þeirra
sé sett lög, sem samkvæmt framan-
skráðu, er ómögulegt, að ekki verði
brotin meira og minna vegna þess
að þá (andbanninga), sem verða
að halda þau, vantar öll skilyrði,
sem nauðsynleg eru til þess að það
sé jafnvel hugsanlegt að þeir geti
það. Þeir standa framandi og skiln- .
ingslausir frammi fyiir þessum nýju
» siðferðilegu « réttlætiskenningum
bannvina, alveg eins og heilbrigðir
menn standa frammi fyrir fábjánum
þeim og sérvitringum, er halda þvi
fram, að rétt sé rangt og hvítt sé
svart.
Samkvæmt bannlögunum verður
einungis þeim refsað, sem ekki geta
skilið hina nýju réttlatiskenningu bann-
vina, grundvallarkenningu sem er
gagnstæð öllu þvi, sem hingað til
hefir verið nefnt réttlæti. Þetta verð-
ur að minsta kosti svo i framkvæmd-
inni vegna þess, að varla þarf að bú-
ast við því, að vinir bannlaganna
fari að brjóta þau, þvi að peir einir
haja eða attu að haja skilyrðin, sem
útheimtast til þess, að geta hlýtt slik-
um lögum.
Mönnum hefir verið skift í flokka
eftir því, hvernig þeir höguðu sér
gagnvart rétti slnum og annara.
Afbrotamenn eru þeir, sem brjóta
hin rituðu lög þjóðfélagsins. Þorp-
arar, þeir sem að eins brjóta hin
órituðu lög, en varast hin eins og
heitan eld.
Fyrirmyndarborgarar þeir, sem
hvorki brjóta móti skrifuðum eða
óskrifuðum lögum, en gæta réttar
sins í hvívetna.
Góðir menn þeir, sem auk þess
að gæta skrifaðra og óskrifaðra laga,
einnig eru fúsir til þess, að leggja
rétt sinn í sölurnar fyrir aðra.
En frekir menn, eigingjarnir og
ósanngjarnir eru þeir taldir, sem ekki
vilja láta af hendi nokknrn rétt nema
þann, sem þeim sjálfum er einkis-
virði af þvi þeir kæra sig ekki umr
að beita honum af einhverri ástæðu,
en heimta að aðrir afsali sér rétti,
sem þeim e. t. v. er mikils virðir
jafnvel svo mikils, að afsalið getur
haft það í för með sér að þeir verði
fyrir sektum og fangelsi.
Þessura siðast töldu eru bannvin-
ir líkir.
Þeir eru eins og menn með betli-
bauk. Menn, sem aldrei gefa neitt
sjálfir, en hvetja aðra til þess að ge a
bæði peninga og annað til þess a
styrkja bágstadda og afhenda svo
tæklingunum gjafirnar, að frádregn
um kostnaðinum við að safua í s nu
nafni. Þeir eru mannvinir á kostn
að annaral