Morgunblaðið - 24.12.1922, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
og þakkað guði, sem kom þeim
hingað. Og mjer varð hugsað til
danska konungsins, Eiríks, er
aldrei komst til hins þráða lands,
en ljest 1103 á Cypem úti í hafinu
vestan við Jerúsalem.
Jersalem hljómar eins og sigur-
sóngur. Nú er hún geymd bak við'
gráan múr, sólböðuð, með bláan
himin yfir sjer og turna, sem
benda upp. En við reikum að
hliðum borgarinnar.
Það er nótt. Tunglið skín yfir
Jerúsalem. Gyðiugadrengur einn,
með hrokkna lokka framan við
eyrun og stór, dreymandi augu,
bogamyndaðar varir og fallegt
bogið nef, stendur við hliðið..
— Wollen Sssie Tjerusshalleim
seheen? spurði hann mig með
munninn fullan af óþörfum s-um
og t-um. Gyðingamir hjer í Jerii-
salem tala þýsku. Það er að segja:
undarlegt sambland af þýsku,
hebresku, pólsku og rússnesku,
blönduðum arabísku og tyrknesku.
En það hljómar samt sem áður
eins og þýska.
Við gengum saman um bæinn,
gegnum hann og út um hitt hliðið,
út að Gethsemane. 1 austurátt sást
gullið hliðið í tungisljósinu. En
það er lokað nótt og dag.
— Hvað heitir þú? spurði jeg
drenginn.
— Jesús — svaraðí hann —
Jesús Amdursky frá Jerúsalem,
bætti hann fljótt við. Jeg geng í
skóla í Takkemoni og læri frönsku,
ensku, hebresku, sögu, landafræði
og stærðfræði. Brún augun geisl-
uðu á móti mjer.
Við gengum fyrst um Via Dolo-
rosa, og staðnæmdumst við allar
stöðvarnar. Svo eru þeir staðir
nefndir, sem Jesús hvíldi sig á
á leiðinni út til Golgatha, þegar
hann bar krossinn. Hjer grjetu
konurnar og þerðu svita hans. í
flestum katólskum kirkjum eru
myndir af þessum stöðum. Allir
katólskir pílagrímar, sem koma til
Jerúsalem, biðjast fyrir á þessum
stöðum. Það var undarlegt að
ganga hjer, og minnast æskudaga
sinna, þegar maður var að lesa
um þessa þungu göngu út að Gol-
gatha.
Við hjeldum stöðugt áfram. —
Sandurinn og smásteinarnir velta
af veginum. Rennur lágu meðfram
bonum. Nú vorum við komnir að
Gethsemane-garðinum. Fransisk-
anamunkamir gæta hans. Hjer var
svo fátæklegt. Svo ólíkt garði.
Jesús settist á stein einn. Þá hvarf
tunglið á bak við s’ký og alt huld-
ist bláleitu rökkri.
Alt í einu sje jeg fyrir mjer
Gethsemanegarðinn, eins og jeg
hugsaði mjer hann í æsku: yndis-
legur trjágarður í skugga, stór,
þung, dökkgræn blöð, geysiþung.
Milli trjánna er grasivaxin jörð.
Útsprungin Dautia sendir heitan
i.im inn á milli syrena og gull-
regns. Hægur andvari vaggar
pálmunum, og þungar, þrútnar
fljettur -af vínviði vaxa upp eftir
trjáuum. Blómstrandi Pyrus jap-
onica er þar líka og stór-blöðuð
Aristolokia klifrar milli Cyprus-
og Kastaniutrjáa. Þar eru hnotu-
mnnar og villivínviður, angan af
Heliotrap og Nemofilla og fleiri
jurtum, blóm allra árstíða á sama
stað og tíma. Um garðinn lykur
hvítur múr. Utan við hann sjást
aðeins krónur pálmanna og Cyp-
rusanna. Það ilmar í þessum
draumagarði og stjörnuljósið glitr
ir á blöðum og meiðum. Jesús
biðst fyrir með tólf postulum sín-
um. Það er ró og friður. Júdas
og hermennirnir eru ekki komnir
enn.
Skýið leið burtu. Og það varð
aftur bjart. Við stóðum aftur við
hinn raunverulega .garð. Jeg og
Jesús Amdursky frá Jerúsalem
stóðum einir í fáskrúðugum garð-
inum. Hjer var kalt og ömurlegt.
Það var líkt því sem garðurinn
væri dauður.
Eigum við að ganga upp á Olíu-
fjallið? spurði drengurinn. Við
fórum þangað. Uppi á fjallinu er
turn, varðturn.
Hjer uppi — hjer uppi flaug
hann til himins —- sagði drengur-
inn. Jerúsalem var böðuð í bjarma-
straumum tunglsins.
Nassar gengur bendandi með
mjer um Jerúsalem. Nú er dagur.
Ofurlít'ð regn hreinsar loftið og
flytúr meö sjer nýtt, Ungt vor.
Það legst eins og þungt ryk á
húðina og vætir engin þar sem
ÞaS legst eins og þungt ryk á
blómstra.
Nassar bendir á hlið eitt. Da-
maskushliðið. Hjer riðu allir
súltanarnir og múhameðsmennirn-
ir inn um, þegar þeir sigruðu
Jerúsalem — sagði hann. Og
Omar. Allir þekkja Omar. Þetta
er hið fegursta hlið, bygt á þeim
tíma, þegar Valdimar sigursæli
var konungur í Danmörku.
Það eru átta hlið á Jerúsalem.
Öll, að undanteknu því gullna,
eru opin, en Damaskushliðið er
fegurst.
Maður einn fer með asna um
hliðið. Fótatak þeirra bergmálar
í hvelfingunum.
Við komum fljótlega inn í
þröngar götur og aftur á Via
Dolorosa, og þar verða göturnar
að gjótum svo þröngum, að mað-
ur nær til beggja hliða. Þær skera
hver aðra. Þar til við komum að
háum ullarbazarnum. Við förum
upp þrep óg stöndum þá á yndis-
legum stað framan við skrautlegt
bænaliús — Omars-bænáhúsið.
Hjer stóð fyrrum musteri Salo-
mons. í norðri er Antoníusarborg-
in og hús Pílatusar. í huga mjer
sje eg svæðið í kringum það þjett-
skipað æpandi skríl, og þyrpist
hann kr'ngum blæðandi mann,
sem hrynt er áfram mitt í þjett-
ustu þyrpingunni. En uppi á þröng
um gvölum frammi fyrir háum
dyrum, stendur magur og mjög
hár maður í rauðum Rómverja-
kirtli, með nakta handleggi og'
þvær hendur sínar — Pontíus
Pílatus. Á höfði hans er breiður
gullhringur.
Nassar, leiðsögumaður m:nn,
bendir á grannan turn bak við
hús Pontíusar Pílatusar. Við erum
nú í ha:sta hluta Jerúsalemsborg-
ar. Hjer gekk Abraham með fsak
litla, sem í sakleysi sínu bar við-
inn á bakinu. Alt vita þeir hjer
í Jerúsalem. Og Nassar kann alla
söguna.
Þrepin liggja upp sömu leið
og Abraham og ísak gekk. Hjeðan
að ofan sjer maður Olíufjallið til
austurs og fyrir neðan stendur hin
fagra rússneska Magðalenukirkja
og enn nær hið gullna hlið. Lengra
burtu er staðnr sá, er Salomon
var staddur á, er hann kvað upp
hinn spaklega dóm yfir mæðrun-
um tveimur, Hjer hjekk fyrrum
hin alræmda keðja, er fjell niður
á þann, er sór rangan eið og
Mekkjaði hann.
Áttkantaðuf grunnur ber uppi
bænahús Ormars. ViS drögum
skó af fótum okkar og göngum
inn í hið heilaga hús. Inni er veikt
ljós. í miðju bænahúsinu er enn
klöppin, sem fórnað var á. Hjer
biðjast Múhameðstrúarmenn fyrir
og hjer báru Gyðingar fram fórn-
ir sínar. Undir klöpp'nni er holt
rúm. Við förum niður þrep, niður
í kapellu, og er klöppin loftið í
henni. Hjer eru ölturin, þar sem
nafnfrægir menn hafa beðist fyr-
ir — Elías, Davíð, Abraham, Salo-
mon. Alt vita þeir í Jerúsalem.
En úti skín nú sólin. Það er
hætt að rigna.
Milli dökkra Cyprustrjáa er
brunnur einn. 1 kring um hann
er grænt svæði með strjálum olíu-
trjám og dálítið lengra burtu
vítt, opið svæði. Þar var hesthús
Salomons. Nú standa hestar hans
þar ekki lengur. Og ekk: heldur
hvítir reiðhestar drotningarinnar
af Saba.
Enn eitt bænahús er hjer uppi.
Bak við það eru múrarnir, Jerú-
salemsmúrar. Hjeðan af múrtind-
inum er dásamleg útsjón.
]ól í Ási.
Knut Hamsun.
Snjónum kyngdi niður um jóla-
leytið. Það var lítið. meira, sem
upp úr stóð af litla bænum í Ási,
en þakið. En Ás var líka ekki
nema kofakró, hjáleiga með einni
kú og einni á með lambi. Þarna
bjó Ásfólkið einsamalt sumar og
vetur.
Húsbóndinn hjet Þór en konan
Kristín. En þau áttu fimm börn,
sem hjetu þetta allar götur frá
Tunian til Kaldea. Kaldea var í
vist niðri í sveitinni og Timian
hafði brotist til Ameríku. Börnin
þrjú, sem enn voru lieima, tveir
drengir og ein stúlka, hjetu Rin-
aldus, Þiðrik og Tomelena. En
vanalega, svona dagsdaglega var
Tomelena aðeins kölluð Lena.
En nú hafði, eins og á var drep-
ið, snjóað ósköpin öll um jólaleyt-
ið og Þór gamli var bæði þreytt-
ur og þrekaður af snjómokstri
allan daginn. Hann hafði lesið all-
an jólanæturlesturinn úr sálma-
bókinni og hallaði sjer svo aftur
í rúminu með pípuna í munninum.
Konan sýslaði um eld'nn og sauð
og gekk hingað og þangað um
stofuna og rakst einlægt á eitt-
hvað til að laga.
„Hafa skepnurnar feugið nokk-
uð í kvöld?“ spurði Þór.
j>0-já-já“ svaraði konan.
Svo reykti Þór enn um stuud,
en sagði svo og brosti í kampinn:
„Tlvað ertu að sjóða og malla
liðlangt kvöldið, heillakerlmg?
Svei mjer ef jeg skil það, hvernig
þú ferð að því að hafa altaf nóg
aí öllu“.
„O-oh — jeg á nú meira en
margur heldur“, sagði hún og hló
líka að gamninu.
Það var gamall vani,-að fólkið
fengi í staupinu með jólamatn-
um og Rinaldus átti að hella í
glösin.
Það var honum hátíðleg stund.
Með l'tlu höndunum sínum átti
hann að halda á flöskunni með
stóru, máluðu rósunum. Allra augu
fylgdust með honum.
„Haltu á rósaflöskunni í vinstri
hönd þegar þú hellir handa þjer
eldra fólki“, sagði faðir hans.
„Þú ert nú orðinn nógu gamall
ti1 að fara að læra einhverja
mannasiði".
Og Rinaldus tók rósaflöskuna
í vinstri hönd. Hann helti ofur-
varlega, stakk út úr sjer tungu-
broddinum og liallaði undir flatt
og helti.
Maturinn var hreinasti gesta-
matur, bæði kjöt og siróp og eitt
egg handa hverjum. Það var auð-
sjeð, að það voru jólin, því að
það var me'ra að segja smjör við.
Þór las borðbæn Lúters upphátt.
En að máltíðinni lokinni f<-r
Þiðrikur dagavilt, því að hann
þakkaði pabba sínurn og mömmu
fyrir matinn með liandabandi.
Pabbi hans lofaði honum að Ijúka
því af, áður en hann sagð: nokkuð.
En þegar hann hafði lokið því,
þá sagði líka Þór:
„Þú áttir ekki að þakka fyrir
matinn í kvöld. Það er reyndar
ekki beint vitlaust. En þú veitst
að það er á gamlárskvöld, sem þú
átt að þakka fyrir matinn.
Þ'ðrik hrökk í kuðung af sneypu
og var nærri farinn að gráta,
þegar systkinin fóru að hlæja
að honum.
Þór var aftur lagstur út af í
rúminu og konan þvoði bollana.
„Það munaði nú heldur ekki
um það, þegar hann fór að snjóa“,
sagði konan.
„Þetta er nú víst sosnm ekki
það seinasta“, svaraði Þór. „Það
er hringur um tunghð og skjórinn
fiýgur rjett n'ður við jörðina“.
„Það þarf þá víst ekki að hugsa
til kirkjuferðar á morgun, trú’
jeg?“.
„Nei, biddu fyrir þjer. Þú
hefir víst ekki lit:ð í almanakið,
fyrst þú talar um ferðaveður á
morgun?“.
„Hvernig cru þá stjörnuteikn-
in?“
„Þau eru lítið betri að sjá en
lappalaus kálfur. En jcg æ’tti
annars ekki að tala svona óguð-
lega.
„Þú segir það þó ckki satt,
gæskur ?‘ ‘
„Fáðu mjer gleraugun mín,
Rinaldur, en m'stu þau ekki á
gólfið‘% hjelt Þór áfram. Og enn
einu sinni athugaði hann nákvæm-
ltga hið hættulega stjörnumerki.
„•Tá, bjerna geturðu nú sjeð. Það
er engu betra en jog sagði“.
„Guð sje oss næstur“ sagði
Kristín og spenti greipar. „Veit
þetta á óveður?“
„Já, þetta merkir óveður. Og
þetta er hreint ckki það versta.
Viljirðu sjá ósvikið stjörnuteikn,
þá líttu á þetta fyrir fimta febrú-
ar. Það er hvorki meira nje minna
en skollinn sjálfur, með tveimur
hornum“.
„Guð sje ons öllum uæstur.
Vesalings Timian, sem er í Ame-
ríku!“
Eftir þessi orð ríkti um stund
kyrð í lit'lu stofunni. Það tók að
hvessa og þyrla upp snjónnm úti
fyrir. Börnin spjölluðu saman og
skemtu sjer á ýmsan hátt. Kött-
urinn gekk mann frá manni og
.ljet strjúka sig. *
Éinu EÍnni rarð Þiðnk a? orði:
„Jeg hefði gaman að vita, hvað
kongurinu borðar á jólunum?“
„—Já—á Það er eflaust ný-
strokkað smjör og sætabrauð,
sagði Lena litla, sem var aðeins
átta ára og v'ssi ekki betur,
„Hugsið ykkur, sætabrauð, og
meira að segja smjör við“, sagði
Þiðrik. „Og kongurinn drekkur
víst heila rósaflösku einsamall.
En Rinaldus, sem var elstur, og
allmikið inn í öllu þessu, rak upp
skellihlátur að þessum vaðli.
„Ekki nema eina rósaflösku! Ha,
ha. Kongurinn drekkur að minsta
kosti tuttugu“.
„Tuttugu?“
„Já, ekki minna !f ‘
„Nú ertu ekki með öllum mjalla,
drengur. Haun getur ekki drukk-
ið nema tvær í mesta lagi“, sagði
móðir hans, sem stóð við eld-
stóna.
En nú tók Þór að leggja til
málanna. „Ja, að heyra að tarna,
sjer er nú liver þvættinguriau“
sagði hann. „Haldið þið kannske
að kóngurinii sje að gutla í sig
þessu glundri. Nei, kongurinn
drekkur skal jeg segja ykkur,
það sem kallað er sjampauídrukk-
ur. Það kostar þetta upp í fimm
og sex krónur hver einasta flaska,
eftir verðinu í Englandi. Og þetta
drekkur hann fyrst á inorgnana,
og þetta er það seinasta, sem hann
ger r á kvöldin, eintómur sjamp-
an'drykkur. í hvert skifti sem
hann er búinn úr glasinu, slær
hann því við hásætisbríkin* svo
það brotnar, og segir við prins-
essuna: Farðu með það, segir
’ann“,
„Já, cn guð komi til, því er
hann að brjóta glösin?“ spyr
Kristín.
„Það eru spurningar a tarnal
Heidurðu að hann drekki einlægt
úr sama glasinu, svona mikill mað-
ur?“
Þögn.
„Svei mjer ef jeg veit það,
hvernig þú ferð að v!ta alla hluti“
sagði konan í hljóði
„0—o“ svarar Þór. „Jeg er nú
ekki margfróður. En það var ekki
eins auðvelt í mínu ungdæmi eins
og núna, að komast í kriugum
prestinu sinn. Þá dugði ekki ann-
að en að kunna“.
Svo stóð Þór á fætur, lagði frá
sjer pípuna og spurði hvar púðr-
ið væri. Hann vissi vel hvar það
var, því hann gróf það sjálfur
við fótagaflinn á rúminu, síðast
þegar hann kom úr kaupstað. En
hann spurði sarnt. Það varð ein-
hvernveginn hátíðlegra í stofunni
við það.
Þegar liann hafði náð púðrinu,
skift' liann því í þrjá jafnstóra
hluta og vafði þríhyrndum papp-
írsmiðum utan um. Svo kveikti
hann í. Börnin þyrptust kringum
hann í forvitni, því að þau vissu
hvað í vændum var. Og brátt var
Kristín ein í stofuiini. Þór og
börnin brutust út að fjósinu. Þau
ætluðu að brenria púður. Snjórinn
þyrlaðist ofsalega kringum þau á
leiðinni. Þór sigudi sig þegar
hann opnaði fjósdyrnar, og sigudi
sig þegar inn úr dyrunum kom.
Fjósið var niðdimt, alt var þög-
ult, svo kýrin heyrist tyggja. Þór
kveikti á kertisstúfi og bar eld
að púðurhrúgunum, ein var handa
kúnni, önnur handa kindinni og
þriðja hauda lambinu. Börnin
horfðu á í lotuingarfullum ótta,
enginn mælti orð. Þór signdi- sig
aftur. Hann katllaði til Lenu, eexn
eftir varð til þ*ss að klappa lamb-