Morgunblaðið - 24.12.1924, Page 4

4
TMORrJTTNBLARTf) .
fiEimþrá.
Eftir Jón Bjömsson.
ÖJluiii, sem nokkur kynni liöfðu af
Herði á II eiði, bar saman um það, að
éyndisgjarnari ungling hefðu þeir aldrei
þekt. Ilann hjelst ekki við eina nótt utan
heimilisins. Þó hann væri sendur ýmsra
erinda svo langt, að öllum sýndist óum-
flýjanlegt, að hann gisti á leiðinni, braust
fcann heim einhverntíma á nóttunni. Hann
var hraustur og harðger, og Ijet ekkert
veður hamla sjer frá að komast heirn. Ilann
var myrkfælinn, svo að hann gat ekki um
t>rert hús farið, þegar dimma tók. En
ek ótti varð að engu, þegar heimþráin kom
til sögunnar.
Þegar Ilörður var 13 vetra gamall fjekk
móðir hans brjef frá systur sinni, er búsett
var í annari sýslu. I brjefinu mæltist liún
tfl þess, að Hörður fengi að koma kynnis-
för til sín einhverntíma fyrir jólin. Móð-
Ir Ilarðar lagði nokkurt kapp á það, að
Hörður tækist þessa för á hendur. Og þó
honum væri það nauðugt, ljet hann að
vilja hennar. Einn vinnumaðurinn var lát-
Inn fara með lionum, og lögðu þeir á stað
rtxmri viku fyrir jól. Leið þeirra lá yfir
heiði, ekki ýkja langa, en snarbratta og
háa og lukta hamratindum og kolsvörtum
gnípuni á tvær hendnr. Heiði var fremsti
bærinn í sveit Harðar, og var því örstutt
afi heiðinni þeim megin. En hinum meg-
ia hennar þurftu þeir að fara allmargar
hæjarleiðir að áfangastað.
Ekkerl segir af ferð þeirra fyr en á
heimleiðinni. Lögðu þeir á stað frá móður-
aystur Harðar þrem dögum fyrir jól, og
þjuggust við að ná heim á aðfangadag.
Kn þeim sóttist leiðin seinna en til var
ætlast. Komu þeir ekki fyr en að áliðnunt
áðfangadegi jóla að fremsta bænum undir
heiðinni, Haga. Var þá orðið tvísýnt veð-
ur — drungi í lofti og veðurdynur í fjöl'l-
um, og færð var þung.
Þeir hittu bónda úti við fjárhús, og
spurði vinnumaður hann, hvort leggjandi
væri á heiðina svo seint.
— Ekkert vit, karl minn! svaraði bóndi
og leit til lofts. Þegar hann sýngnr svona
í Hrafnatindunum, þá fer hann í byl með
fcvðldinu, spursmálslaust, ef jeg þekki
uljóðið rjett. Auk þess er þæfingur á
íieiðarskrattanum og áliðið dags.
— Yið verðum þá líklega að beiðast gist-
ingar og sitja jólin lijer, sagði fylgdarmað-
ur itarðar og leit til hans.
— Það er aldrei nema gaman að hýsa
œenn á sjálfa jólanóttina, karl minn Þið
f&iS rúm og eitthvað í sarpinn — og verð
ið að gera ykkur ánægða með það. Við
skulum ganga heim í hæinn, piltar,
Hörður vildi óvægur heim. Hann mátti
ekki til þess hugsá að sitja jólin annars-
staðar en þar. En liann treystist ekki
til þess að halda máli sínu til streitu. Og
settust þeir því um kvrt.
Það var verið að enda við jólaundirbúu-
mginn í Haga. Kvenfólkið var að leggja
síðustu hönd á verk sín. áður en helgi Iiinn-
ar miklu nætur gengi í garð. Börnin voru
komin með kertin sín, og í nýja skó og
sokka. Fullorðna fólkiö sntnt var að þvo
sjer og á undirbúningi með að skifta um
föt. Ljós voru tendruð um allan hæinn.
Allir voru glaðir — innblásnir af þeim
anda, sem jólin ein fá gefið á sveitabæ.
Það þarf svo sem ekki að nefna það,
aó það var tekið með mikilli góðvild og
risnu á móti Herði og fylgdarmanni hans
— dregin af þeim vosklæðin, fengnir hlýir
scfkkar, borið til bráðabirgða heitt og sterkt
kaffi og hrobaðir diskar a£ brauði með.
Og við þá var leikið á alls oddi. Bóndi
dvó upp úr rúms-horni gíæran, flatan vasa-
peia fullan upp í stút með brennivín, og
vinnumanni út í kaffið með þessum
uinmælum:
— Jeg held maður verði að láta drjúpa
<úr Sálubætinum í korginn hjá þjer,
lcarl minn! Ekki spillir lumn hlessuðum
jólunum. — Það er mín reviisla. En
drengnum býð jeg ekki neitt. Hann verð-
ur að láta sjer nægja sötrið af baunununi.
En þrátt fyrir þessa alúð og allan há-
tíðasvip . upprennandi jólanna drúpti
Hörður og naut einslcis. Ilann liafði lag!
það á sig að vera að heiman rúma viku
vegna þess eins, að hann átti að fá að
sitja jólin heivia» En mi varð ekki annað
sýnna, en að það sund væri að lokast.
Þegar hann liafði drukkið kaffið settist
hann út í horn og gaf ekki gaum að gleði-
bjarmanum, sem var að leggjast yfir and-
litin og tindra úr augunum. Fylgdannað-
urinn áleit þetta stafa af þreytu, og veitti
því enga sjerstaka athygli — grunaði líka,
að Hörð mundi langa heim.
Það var rjett til getið.
Hörður hugsaði heim. Hann sá jólin
vera að renna upp lieima eins og bjartan
hlýjan dag. Hann sá alt undarlega glögt.
Mamma hans stóð við búrsbeklcinn og skar
niður með breiða, brúnskefta bnífnum
jólamatinn handa fólkinu. Iíúu var enn í
hversdagsfötunum, en hrein og ánægð.
Vinnukonurnar voru að ljúka við að baka
pönnukökurnar, og voru heitar og rjóðar
og kankvísar. Ilann sá systkini sín sitja
prúðbúin, stilt og róleg en eftirvæntingar-
full, með kertakassana sína fyrir frainan
sig og andlitin Ijómandi af fögnuði. Pahbi
hans sat á rúmi sínu, og blaðaði í lestrar-
bókiuni og tólc til jólasálmana. Jólin voru
komin í Jneimi. Alt bar svip þeirra.
Hörður ókyrðist. Honum fausl rúmið,
sem liann sat á, loga undir sjer, og ieiðin
heim yfir snarbratta, klettaumlukta heið-
ina ekki vera nema einn hlaupsprettur.
Ilann stóð upp og litaðist um — eins
og dýr í búri, sein leitar útgöngu-mögu-
leilca. Heimamenn voru á reiki í kring-
um liann — starfandi enu, en glaðir og
örir. Hann fann þessa gleði fólksins, en
skildi hana ebki, og heimþráin óx því meir.
Um stund reikaði hann fram og aftur
um gólfið. Hugurinn hvarflaði enn Iioim.
.... Nú sá hami alt, heimilisfólkið á Heiði
safnað saman inni. Það var búið að borða,
bííið að lesa jólalesturinn, og allir voiu
prúðbúnir. Kertin stóðu á liilluiti, rúm-
mörum og þverbitum og teygðu titrandi
logann upp móti brúnu rjáfrinu. Pabbi
lians gekk um gólf og rabbaði við viunn-
mennina.. Móðir lians sat með yngstu syst-
urina og sagði henni frá litla, góða, fallega
barninu, sem fæddist þessa nótt fyrir
mörgum, mörgum árum. Kisa gamla sat
píreygð aftan við eitt rúmið, vfir rjóma-
holla, sem hún vildi ekki yfirgefa. Seppi
lá makindalega frammi í eldhúsi með
lirúgu af hangiketsheinum fyrir framan
sig og fullan disk af mjóllviirgraut við
liiið sjer. Og kýrmir stóðu yfir kúfuðum
jiitum af gómsætustu töðumii, sem fjósa-
maðui'irm liafði fundið á hlöðunni.
Alt vaið svo undarlega skýrt fvrir aug-
um Ilarðai’ — því Iíkt sem því væri hrugð-
ið upp með ósýnih-gri hendi. Aldrei liafði
liann langað eins mikið heim eins og nú.
ITann fjekk sviða fyrii- hrjóstið og kölck'
í hálsinn.
Nú var komið með kaffi inn í Haga.
Allir settust. kringum borðið — Hörðiu’
með, en eins og í öðrnín heimi. Bóndinn
kom með Sálubadir sinn og Ijet sitra nv
honum í bollana — „til dýrðar drotni“,
að því er hann sagði.
Hörðnr mundi alt í einu, að leðurskórn-
ir lians voru látnir við hlóðina frammi í
eldhúsinu, og að utanyfirtreyjan hans var
liengd á stóran nagla í bíejardyrumun.
Sjálfur hafði liann látið broddstafinn á
bak við burðina.
lega, ósjálfrátt, knúinn áfram af þörf, ,sem
hann rjeði ekki við. Enginn tók eftir því.
að hann hvarf frá borðinu. Ilann gekk
hvatlega fram göngin, inn í eldhúsið,
greip skóna og hljóp fram í bæjardyrnar.
Þar hjekk treyjan, og á bak við hurðina
stóð stafurinn. Hann þrcif hvorttveggja í
fáti og snaraðist ut. Ilaun tók andltöf at’
áfergju, bitnaði allur. Sunnan undir bæn-
um batt hami á sig skóna og sveiflaði sjer
í trevjuna — og tók' á rás fram til heiðar-
innar .ljettur eins og hjörtur.
Með kvöhlimi liafði lieldur Ijett í lofti.
Hríðarlaust var, en tvísýnublika yfir fjöll-
um í norðri og veðurhljóð í öllum tindum.
Hörður hjelt sprettinum þar til mæðin
stilti lnnin. Þá vaf^ hanri kominn xir aug-
sýn frá bænum. Ilann staldraði við og leit
upp til lieiðarinmir. Ilann stóð nú við
netur hennar. Tii þessa hafði hann far-
ið sljettan veg. Nú risu heiðarbrebkumar
i fang honnm, hrattar, slóðarlausar og
kuldalegar. Herði fanst í svip. að heiðin
taka á sig forynjumynd, glotta hjarnglotti
sínu til hans og storlca honurn, títilmagn-
anum, unglingnum. En bak við glottið,
halc við forynjumyndina stóð afdalahær í
skjóli liárra fjalla, og þar var verið að
halda jólin. Heiðin varð ekkert, bærinn
alt. Og Hörður tók á ný sprett upp brekk-
urnar.
Honum sóttist vegurinn furðanlega vel,
þó þungt væri færi og brattinn mikill, —
Hann brann af álcafa heimþrárinnar. Viss
var hann uiri rjetta léið — þó myrkt væri
af nótt. Ilann tók ekkert eftir því, að
loftið varð þ.yugra, eins og það sígi niæ.ir
að lieiðinni. Hann fann heldur ekki tit .
lcaldra bvlja, sem laust niður öðru hvoru
f’g rifu með sjer lausafönnina. Ilann vissi
elcki mn neitt annað en það, að hann var
á rjettum vegi — heim.
Þegar hann átti skamt eftir ófarið upp •
á bá-heiðina, skall yfir fyrsta drífan —
nálcalt renningskófið, sem lokaði útsjón um
stund. Herði varð bylt við; hann nam
staðar og leit í kringum sig. Jelinu svifti
burt strax en þó sást ekkert. — á allar- -
liliðar var sorti. Á allar hliðar rumdi
draugalega í hömrum og gnípum eins og.
brimhljóð bærist frá klettóttri strönd. —
Hörður tók eftir því, að bann var allur -
snjóbarinn, og að farið var að draga í’
skafla víða. Ilann fjekk hjartslátt, kvíða,. .
hrollkendan geig — liann vissi eklci við
hvað. En hann hóf g'önguna að nýju, og- ■
hraðara en fyr.
Þegar hann lijelt, aö hann væri lcominn
á há-heiðina, var lcominn öskrandi bylur.
11 i-íðarkófið stóð beint í fang lians. —
Hver bylurinn öðrum meiri aíddi fram hjá
honum, rykti í hann um leið, hvæsti að
honum. Klakahúð settist í hár hans, teygði
strönglana niður kinnar hans og háls og
stalck hvern beran blett því líkt sem með
nálaroddum.
Ilörður vissi, að liann var á rjettri leið..
En með hamförum veðursins dró úr hon-
um sigurvímuna. Lamandi tilfinning þessr
sem finnur, að hann herst við ofurefli,
fór um hann allan og nísti hann inn að •
lijarta. Ilann staðnæmdist aftur og litaðist-
um —- on sá ekkert nema gráhvítan, bólg-
inn brimgarð mjallarkófsins í kringum sig,
TTonum var að verða kalt, og mundi uú,
að hann var í einum sokkum og elcki með
neitt nm hálsinn.
JTonum lcom ekki til liugar að snúa aft-
ur, þó þá yrði undan veðri að sækja, Ilann
lirvlti við þeirri hugsun. Ileidur í áttina
héim — þó liann na-ði aldrei alla leið. Og
nú tók liann undir sig stökk beint í veðrið..
Stuttu' seinna fann hann halla undan
fæti, og vissi, að hann var að fara niður
af heiðinni. En stefnan var töpuð. En hann
Iiljóp samt við fót. Snjónum kyngdi nið-
iir, skaflarnir hækkuðu, veðurgnýrinn var
sem mörgum þrumum slægi saman, og"
frostið læsti járnklóm um alt dautt ög
lifandi. Vonleysisskjálfti fór um Hörð og
vanmáttartilfinning. En þó braust hann.
enn móti bylnum.
En alt í einu varð fyx’ir honum hrekka
Hann mundi eldci eftir, að hún ætti nokk-
ursstaðar að vera, á leið manns niður heið-
iua. Skelfilegri hugsnn laust niður í mcð-
vitund hans. Ilann var orðinn viltur! Ilon-
uni lieyrðist stormurinn öskra með grimm--
úðlegri raust: Viltur! Viltur!
Hörðnr misti móðinn og hneig niður í
mjalllivíta fönnina. Honum var ekki ljóst,-
hvað biði hans þarna. En hitt vissi hann,,
að hann a*tti ekki að ná hoim —- — o£T
þó voru jólin.
Ilann hnipraði sig saman og sneri baki
í veðrið — lokaði augxmum. Hann fanre
snædrífuna leggjast á bak sjer, hækka-
upp með hliðunum og hylja fæturnae
Kuldinn tók að ásækja liann, og síðaii’ 1
sár svefn. Við og við hrá upp í liug han&;
mynd af heimilinu. En svo dró ]>oku fyrii'
þær og drungi magnleysisins varð alvaldm'
Ilörður vissi elclci, live lengi hann hafð' |
ist þarna við. En alt í einu var því líkt sem I
honum væri slcipað að líta upp. TTanri
blýddi þeivri skipun ósjálfrátt. Og fraiö !
nndan sjer sá hann ljósgoisla, eins og dauf |
eldsúla klyfi nætnrmyrkrið og hríðarkóf'
ið. Það sindraði út frá henni geislarogn;
hríslaðist í allar áttir, en hvarf eða slolcii'
aði í myrkrinu. Nokkra stund liorfð1 !
ITörður á þetta, og hjelt, að hann væri aðU
missa vitið, eða að hann stæði á þröskuld’
nýs lieims. Hann stóð á fætur, stirðuí
og þrekaður, en sannfærðist stvax um,
/
hann stæði enn á yeðurnæddri heiðinni, 1
sania grimdarbylnum. Hann fór að staid'
ast í áttina til þessa glampa, En —
Hann stóð upp frá borðinu — hljóð-
,.Hann opnaði instu dyrnar og steig upp á pallinn“.